Czy wszędzie żyje się tak samo?
Najbardziej suche i gorące miejsce na Ziemi to Pustynia Lut w Iranie. Temperatura wynosiła tam aż 70.7°C. Są tam miejsca, gdzie deszcz zaobserwowano około 100 lat temu, a nawet takie, gdzie ludzie nigdy go nie widzieli. Pomimo tego rosną tam nieliczne rośliny i występują zwierzęta. Organizmy potrafią bowiem przystosować się do najrozmaitszych warunków, również takich, które są zabójcze dla większości istot żywych.
jakie są składniki pogody,
warunki panujące w różnych strefach klimatyczno‑krajobrazowych.
Wskażesz czynniki środowiska wpływające na funkcjonowanie organizmów.
Omówisz wpływ wybranego czynnika środowiska na funkcjonowanie organizmów.
1. Od jakich czynników zależy życie organizmów lądowych?
Życie organizmów lądowych zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich to:
dostęp do światła,
temperatura,
tlen,
dostęp do wody.
Organizmy lądowe mają łatwy dostęp do światła. Wykorzystując je do przeprowadzania procesu fotosyntezy ustawiają liście tak, aby móc wyłapać jak najwięcej światła słonecznego. Nie wszystkie jednak organizmy zasiedlają tereny mocno oświetlone. Niektóre z nich (rośliny rosnące na dnie lasu), do prawidłowego funkcjonowania potrzebują tylko niewielkiej ilości światła. Są to rośliny cieniolubne.
Temperatura i wilgotność powietrza także zależą od stref oświetlenia Ziemi. W strefie międzyzwrotnikowej warunki naturalne są niemal optymalne do życia. W okolicach zwrotników temperatura jest często zbyt wysoka, a opady – zbyt mało intensywne. W strefach umiarkowanych opady i temperatury są bardzo zmienne. Okolice podbiegunowe mają za to zbyt niskie temperatury i mała ilość opadów.
Kolejnym ważnym czynnikiem jest woda. Jest ona potrzebna do przebiegu wielu procesów w organizmie, poza tym dla wielu istot jest ona środowiskiem życia. Natomiast w powietrzu jest więcej tlenu niż w wodzie.
Przypomnij sobie i opisz sposoby umożliwiające przeżycie zimy przez zwierzęta i rośliny żyjące w Polsce.
Znaczna część owadów żyjących w Polsce przeczekuje zimę w ukryciu lub w postaci jaj, w związku z czym większość ptaków owadożernych musi na zimę odlatywać do cieplejszych rejonów.
Na obszarach lub w okresach, gdy wzrost roślin jest niemożliwy z powodu braku światła, niskiej temperatury lub braku wody, pojawiają się poważne utrudnienia dla zwierząt roślinożernych. To z kolei sprawia, że na danym terenie nie mogą przeżyć zwierzęta mięsożerne.
2. Niezwykłe środowiska
Każdy organizm dąży do zajęcia takiej przestrzeni, w której napotka najlepszą dla siebie temperaturę, wilgotność, światło i dostęp do pokarmu. W rzeczywistości jednak organizmów jest bardzo wiele i często mają podobne wymagania. W takim przypadku ich część zajmuje dany teren, a pozostałe są zmuszone do znalezienia innego miejsca do życia lub posiadania gorszych warunków do życia, np. niższe partie lasów. Dlatego liczne organizmy przystosowały się do środowisk pozornie niedostępnych.
Na gorących i skrajnie suchych pustyniach żyją nieliczne rośliny i zwierzęta. Dzięki specjalnym przystosowaniom chronią się przed utratą wody. Niektóre rośliny i zwierzęta wykorzystują wodę z rosy albo z mgły. Potrafią ją też magazynować. Istnieją organizmy pustynne, które potrafią czekać nawet wiele lat na krótkotrwały deszcz.
Niezwykłymi miejscami do życia są jaskinie. Panuje tam zwykle stała, ale niska temperatura, około 4 °C i wysoka wilgotność. Problemem jest jednak całkowita ciemność, a co za tym idzie, brak roślin. Zwierzęta zamieszkujące jaskinie odżywiają się materią organiczną, która dociera tam z powierzchni, albo polując na inne zwierzęta jaskiniowe.
Bardzo niekorzystne są warunki życia na Antarktydzie i w Arktyce, gdzie jest zimno przez cały rok. Zimą dodatkowo występują skrajnie niskie temperatury, noc polarna, huraganowe wiatry oraz brak dostępu do jakiegokolwiek pożywienia.
Niektóre zwierzęta potrafią przystosować się i przeżyć w kopalniach znacznie głębszych niż najgłębsze nawet jaskinie. Odkryto też organizmy w głębinach oceanów na głębokości kilku tysięcy metrów pod powierzchnią.
Podsumowanie
Ważnymi czynnikami wpływającymi na życie organizmów na lądzie są: temperatura, światło, dostęp do wody i pożywienia.
Większość organizmów lądowych źle znosi bardzo wysoką i bardzo niską temperaturę.
Warunki życia zależą od stref oświetlenia Ziemi.
Niektóre organizmy przystosowały się do życia w bardzo trudnych warunkach.
Praca domowa
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wyjaśnij, jak pingwiny chronią się przed bardzo niskimi temperaturami.
Słownik
ogół czynników takich jak światło, wilgotność, temperatura, pożywienie; niezbędnych do życia danego organizmu
Zadania
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących znaczenia wody dla organizmów.
| Prawda | Fałsz | |
| Kaktusy i wielbłądy nie potrzebują wody do życia. | □ | □ |
| Woda jest niezbędna do życia wszelkich organizmów. | □ | □ |
| Organizmy lądowe nie potrzebują wody do życia. | □ | □ |
| Rośliny potrzebują wody do życia, a zwierzęta nie. | □ | □ |
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących znaczenia światła dla organizmów.
| Prawda | Fałsz | |
| Światło jest niezbędne do wzrostu i życia roślin. | □ | □ |
| Światło jest niezbędne do życia wszystkich zwierząt. | □ | □ |
| Brak światła uniemożliwia życie roślin w jaskiniach. | □ | □ |
| Brak światła uniemożliwia życie jakichkolwiek zwierząt w jaskiniach. | □ | □ |
Wybierz czynniki, które mają wpływ na organizmy żyjące na pustyniach zwrotnikowych.
- niewielkie i rzadkie opady
- wysoka temperatura powietrza
- duże nasłonecznienie
- częste opady śniegu
- silne zachmurzenie
- wysokie opady deszczu
- długotrwałe mrozy
- noc polarna
- dzień polarny
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących wpływu temperatury powietrza na organizmy.
| Prawda | Fałsz | |
| Bardzo wysoka temperatura powietrza (ponad 50°C) jest niekorzystna dla większości organizmów. | □ | □ |
| Bardzo wysoka temperatura powietrza (ponad 50°C) jest bardzo korzystna dla większości zwierząt. | □ | □ |
| Bardzo niska temperatura powietrza (poniżej -40°C) jest niekorzystna dla większości organizmów. | □ | □ |
| Bardzo niska temperatura powietrza (poniżej -40°C) jest korzystna dla wzrostu roślin. | □ | □ |
Kaktusy przystosowały się do życia w gorącym, ubogim wodę środowisku Możliwe odpowiedzi: 1. gromadząc wodę w łodydze, 2. gromadząc wodę w liściach, 3. zrzucając liście w porze suchej, 4. wytwarzając grube łodygi pokryte korą