Moralne i niemoralne strategie walki. Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza

Na temat Wallenroda wypowiada się Wajdelota w swoich pieśniach, Aldona,
jak również on sam. Pomocne fragmenty: Obiór (w. 67‑175), Powieść Wajdeloty
(w. 1176‑1185).

Jedną z cech Wallenroda był patriotyzm i troska o dobro kraju. To stanowiło dla niego najwyższy priorytet, nawet (szczęśliwe) życie rodzinne schodziło na dalszy plan. Fragment: „Walter kochał swą żonę — lecz miał duszę szlachetną; Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie”.

Przeczytaj uważnie Wstęp (wersy 1‑50). Możesz również poszukać w dostępnych źródłach informacji o takich postaciach historycznych jak: Konrad von Wallenrode, Walter von Stadion, Kiejstut.

Za tło historyczne utworu posłużyły dzieje XIV‑wiecznej Litwy pod panowaniem Kiejstuta. Wówczas był to jeszcze kraj pogański, co stanowiło pretekst, aby Prusy
za sprawą zakonu krzyżackiego podejmowały próby podbicia tych terenów.

Przeczytaj fragmenty Powieści Wajdeloty (w. 1176‑1248) oraz Pieśni z wieży
(w. 475‑638).

Ich szczęśliwe małżeństwo zostało zakłócone przez silne poczucie odpowiedzialności Konrada za losy kraju. Żegnając się przed wyjazdem, rozpaczał i przepraszał. Aldona kochała męża bezgranicznie, podziwiała, nie chciała go siłą powstrzymywać przed wykonaniem jego planu. Wybrała klasztor, a później wieżę pustelniczą, aby pozostać mu wierną i być w pewnym sensie w pobliżu. Właśnie rozmowy pod wieżą ukazują, jak silna więź łączyła tych dwoje.

Najwięcej o trudnych decyzjach Aldony możemy dowiedzieć się z jej rozmów z Konradem, zwłaszcza gdy była już pustelnicą (Pożegnanie).

Podstawowy dylemat dotyczył Konrada. Aldona nie wiedziała, czy przekonywać go do zaniechania walki (i planu zemsty) czy pozwolić mu odejść. Wiedziała, że jej mąż jest zdeterminowany i ma silne poczucie obowiązku wobec ojczyzny. Bohaterka wraz z upływem czasu zaczęła się zmieniać, tkwiła między przeszłością a przyszłością, pragnieniami a ich realizacją. Jej ewentualne rozterki przerodziły się w określoną wizję (pozostanie w wieży, spotkanie z mężem dopiero po śmierci, uwierzyła w chrześcijańską obietnicę raju).

Pragmatyzm – praktyczny sposób myślenia i działania; imperatyw – nakaz.

Postać Wallenroda skupia w sobie dwie sprzeczne cechy, skłonności. Człowiek z natury gotowy jest do podstępu, gdy wymaga tego sytuacja i istnieje szansa, że cel zostanie osiągnięty. Jednak z drugiej strony działanie nieetyczne wywołuje wyrzuty sumienia, dyskomfort i jednak pojawia się potrzeba ujawnienia, doznania ulgi i rozliczenia się.

Odszukaj w tekście scenę, która ukazuje uprowadzenie małego Waltera – Alfa przez rycerzy zakonnych. Fragment znajduje się w Powieści Wajdeloty, zaczyna się od 930 wersu. Zastanów się, jaki wpływ na psychikę bohatera wywarły opisane wydarzenia z dzieciństwa.

Porwanie miało decydujący wpływ na pragnienie zemsty przez Wallenroda. Wspomnienie krzyku matki w chwili utraty syna prześladowało go przez całe życie. Również poczucie bycia obcym (imię niemieckie, dusza litewska) nie pozwoliło zrezygnować z planu.

Wspomnienie tych wypraw pojawia się w Powieści Wajdeloty (od wersu 966) podczas rozmowy Konrada z Kiejstutem, gdy po bitwie jadą razem na Litwę.

Emocje towarzyszące tym wyprawom opisuje np. cytat: „Upojony tą wonią, zdało się, że dziecinniałem, Że w ogrodzie rodziców z braćmi igrałem małymi”. Bohater idealizuje swój kraj we wspomnieniach, a nawet podświadomie tworzy pewne wspomnienia. Możliwość fizycznego i wzrokowego kontaktu z ojczystą przyrodą wzmacnia tożsamość narodową Konrada. Stefan Chwin nazywa ten kontakt mistycznym i ekstatycznym przeżyciem.

Zastanów się, co może oznaczać moralna wielkość. Przypomnij sobie rozmowy Aldony i Konrada na temat jego wyjątkowości.

Mogło to wynikać z jego trudnych doświadczeń (porwanie, wyobcowanie), charakteru (potrzeba działania, szersza perspektywa) i okoliczności (tylko on mógł ocalić kraj, bo znał słabe strony wroga, u którego dorastał).

Przeczytaj jeszcze raz definicję bohatera bajronicznego i wallenrodyzmu, zamieszczoną na początku tej lekcji.

Indywidualizm Wallenroda różnił się motywacją do działania, w tym przypadku nie była to kwestia zemsty za osobiste krzywdy, ale prometejska walka o ocalenie kraju. W powieści poetyckiej pojawił się bohater narodowy.

Przypomnij sobie, w jaki sposób Konrad wypowiada się o swoim wychowawcy,
jak go traktuje. Zwróć uwagę, jak wobec niego zachowuje się Halban.

Wallenrod traktował Halbana jak powiernika, przyjaciela i mentora. Z kolei Halban otoczył go opieką, pielęgnował w nim tożsamość Litwina i motywował do dokonania zemsty.

Arka Przymierza to pozłacana skrzynia, w której Izraelici przechowywali tablice z Dekalogiem, była obiektem kultu, wierzono w obecność Jahwe w jej wnętrzu.

Arka Przymierza zawierała Dekalog – sedno wiary Izraelitów, wierzono też w obecność Jahwe wewnątrz niej.
Zatem pieśń gminna jest tak samo cenna dla Litwinów, bo zawiera w sobie najważniejsze elementy tożsamości narodowej, m.in.: pamięć zbiorową i narodowe wartości: historię, tradycję i kulturę.