Zajęcia terenowe – wędrujemy z mapą po najbliższej okolicy
Współczesne i powszechnie dostępne urządzenia techniczne, takie jak smartfony czy odbiorniki GPS, bardzo ułatwiają nam poruszanie się w terenie. Warto jednak wiedzieć, jak na przykład podczas pieszej wycieczki wykorzystać niezawodną w każdych warunkach mapę. Na zajęciach terenowych nauczysz się tego w praktyce.
różne rodzaje map;
jak odczytywać z mapy topograficznej lub turystycznej różne formy ukształtowania powierzchni.
Skalibrujesz mapę za pomocą kompasu/busoli oraz obiektów istniejących w terenie.
Określisz położenie obiektów geograficznych na mapie i w terenie.
Zaplanujesz trasę wycieczki terenowej z użyciem mapy.
Określisz odległość w terenie za pomocą kroków.
Wykorzystasz niwelator w wyznaczaniu wysokości względnej pagórka.
mapę topograficzną (w dużej skali) obszaru, na którym odbywać się będą zajęcia;
kompas magnetyczny lub busolę;
taśmę mierniczą;
niwelator szkolny;
łatę niwelacyjną;
zdjęcia satelitarne miejscowości, w której chodzisz do szkoły.
1. Instrukcje do zadań terenowych
Odszukaj na mapie miejsce, w którym obecnie się znajdujesz.
Rozejrzyj się dookoła i wyznacz trzy najbardziej charakterystyczne obiekty, np. kościół, szkołę, muzeum, duże skrzyżowanie itp.
Odszukaj na mapie wybrane przez siebie obiekty.
Obróć mapę w taki sposób, aby kierunki do tych obiektów w rzeczywistości i na mapie pokryły się. Wówczas mapa będzie dobrze zorientowana.
Orientacja topograficzna to umiejętność określania własnej pozycji na terenie przy użyciu map. Polega na rozpoznawaniu charakterystycznych punktów orientacyjnych na mapie i w terenie oraz wyznaczaniu kierunków w celu zaplanowania trasy lub znalezienia drogi powrotnej.
Mapa przedstawia fragment drogi. Na zachód od drogi znajduje się kościół, a na wschód jezioro. Aby dotrzeć do wyznaczonego sobie celu, powinieneś skręcić w drogę znajdującą się za jeziorem.
Sprawdź, w jaki sposób oznaczono na mapie kierunek północny.
Odszukaj na mapie miejsce, w którym obecnie się znajdujesz.
Zachowując poziome położenie mapy, obróć ją wraz z przyłożonym do niej kompasem (busolą) tak, aby igła magnetyczna ustawiła się zgodnie z kierunkami północ‑południe oznaczonymi na tarczy kompasu. Wówczas mapa będzie dobrze zorientowana.
Mierząc odległości, liczy się podwójne kroki (parokroki). Średnio jeden parokrok to ok. 1,5 m.
Żeby poznać dokładną długość swojego parokroku, przygotuj taśmę mierniczą.
Przejdź 10 parokroków, zaznaczając miejsce rozpoczęcia trasy i miejsce jej zakończenia.
Zmierz odległość, która została przebyta, i podziel przez 10, aby poznać wartość jednego parokroku.
Powtórz czynność jeszcze 4 razy, za każdym razem obliczając wartość jednego parokroku.
Oblicz średnią wartość twojego parokroku na podstawie pięciu prób i zapamiętaj ją.
W sytuacji, w której konieczne będzie określenie odległości w terenie, zmierz ją za pomocą swoich parokroków i policz wartość w metrach.
Przygotuj szkolny niwelatorniwelator i łatę niwelacyjnąłatę niwelacyjną.
Znajdź w swojej najbliższej okolicy pagórek lub wysoki nasyp kolejowy.
Stań u podnóża tego pagórka. Ustaw pionowo niwelator.
Druga osoba, z którą pracujesz (osoba B), powinna iść do góry po stoku, zabierając ze sobą łatę niwelacyjną.
W momencie, gdy osoba trzymająca niwelator (osoba A) zobaczy na poziomie celownika stopy osoby idącej w górę (B), woła „stop”.
Osoba B oznacza to miejsce w charakterystyczny sposób, np. kamieniem.
Osoba trzymająca niwelator (A) przenosi go w to miejsce i rozpoczyna od początku obserwację osoby B wchodzącej coraz wyżej.
Kiedy osoba A ponownie zobaczy w celowniku niwelatora stopy osoby B, oznacza to miejsce i przenosi tam niwelator.
Czynności te powtarzamy aż do momentu dojścia osoby B do szczytu pagórka.
Jeżeli ostatni odcinek mierzonej wysokości będzie mniejszy od wysokości niwelatora, wówczas na szczycie uczeń B ustawia przy stopach łatę niwelacyjną, a uczeń A, celując w łatę, odczytuje na niej wysokość. Otrzymany pomiar trzeba odjąć od wysokości niwelatora.
Znając wysokość niwelatora i wiedząc, ile razy przenosiliśmy urządzenie oraz ile wyniósł ostatni pomiar, po odjęciu wskazanej odległości na łacie od wysokości niwelatora możemy określić wysokość względną pagórka.
Podsumowanie
Aby można było wędrować z mapą po terenie, trzeba ją najpierw prawidłowo zorientować. Można tego dokonać w dwojaki sposób – metodą orientacji topograficznej lub za pomocą kompasu magnetycznego.
Pomiarów niewielkich odległości w terenie można dokonać za pomocą parokroku.
Wyznaczenie wysokości względnej pagórka dokonuje się za pomocą niwelatora i łaty niwelacyjnej.
Wybierz dowolny portal internetowy zawierający zdjęcia satelitarne twojej miejscowości. Otwórz ekran przedstawiający takie zdjęcie i wydrukuj je. Na wydrukowanym zdjęciu satelitarnym zaznacz obiekty mijane przez ciebie podczas zajęć terenowych i narysuj czerwoną kredką przebytą drogę.
Za pomocą dostępnych źródeł i własnej wiedzy zaplanuj zajęcia terenowe z wykorzystaniem niwelatora. Zajęcia powinny się odbyć w Twojej najbliższej okolicy. Opisz dokładnie krok po kroku postępowanie podczas wyznaczania wysokości terenu.
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Elementy mapy i siatki kartograficzneElementy mapy i siatki kartograficzne
Słownik
kąt zawarty pomiędzy kierunkiem północnym a danym kierunkiem, mierzony poziomo w stopniach zgodnie z ruchem wskazówek zegara
przyrząd do pomiaru i wyznaczania azymutów; jest to kompas magnetyczny wyposażony poza skalą kierunków dodatkowo w urządzenia celownicze
przyrząd do wyznaczania kierunku północnego za pomocą wąskiego, lekkiego magnesu, tzw. igły magnetycznej, ułożonego na pionowej osi znajdującej się w środku tarczy z podziałką kątową (różą wiatrów); kompas wykorzystuje zjawisko ustawiania się magnesu wzdłuż linii sił ziemskiego pola magnetycznego
przyrząd geodezyjny stosowany do pomiarów wysokościowych (tzw. niwelacji); jest to listwa z naniesioną podziałką umożliwiająca odczytanie odległości od stopy łaty (miejsca przyłożenia łaty do ziemi)
przyrząd geodezyjny służący do pomiaru różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami w terenie