Ziemia - wspólny dom ludzkości. Szanse i zagrożenia
Wprowadzenie
Zapoznaj się ze zmianami, jakie zachodzą w roślinności Ziemi w ciągu roku. Czy zmiany ograniczają się do jednego kraju? Jednego kontynentu?
Zadanie na rozgrzewkę
Zastanów się i zaznacz odpowiedzi, które uważasz za prawdziwe.
- Życie na Ziemi rozgrywa się w granicach państw.
- Zmiany dotyczące roślinności zachodzą zgodnie z wolą ludzi sprawujących władzę.
- Życie na Ziemi toczy się według pór roku, niezależnie od granic ludzkich państw.
- Cała Ziemia zieleni się w rytmie pór roku, bez względu na wolę człowieka.
Coraz bliżej do przyjaciół...
Wyobraź sobie, że jesteś średniowiecznym władcą, XIX‑wiecznym bankierem i współczesnym nam obywatelem Europy. Mieszkając w Madrycie musisz pilnie odwiedzić swojego kolegę przebywającego w Pekinie. Dzieli was około 9220 km.
W każdej epoce możesz posłużyć się najszybszym wówczas środkiem transportu:
W średniowieczu – koniem, którego średnia szybkość podróży wynosi 20 km/h.
W XIX w. – pociągiem, którego średnia szybkość podróży wynosi 120 km/h.
W XXI w. – samolotem pasażerskim, którego średnia prędkość podróży wynosi 920 km/h.
Policz i zapisz, ile czasu – w godzinach – zajęłaby Ci podróż między tymi samymi ośrodkami w różnych epokach.
Podzielcie się na 3 grupy i wypiszcie dobre strony podróżowania wskazanymi wyżej środkami lokomocji. Sprawdźcie, czy wszystkie trzy grupy wskazały podobne korzyści.
Patrząc na szybkość podróży i korzyści z niej płynące, wytłumacz sens powiedzenia 'świat stał się globalną wioską'.
Szybkość obiegu czy zalew informacji?
W średniowieczu skopiowanie jednej książki trwało kilka miesięcy, czasami nawet ponad rok. Pierwsze, nowożytne drukarnie produkowały kilka‑kilkanaście kopii książki w miesiącu. W XIX w. parowa prasa drukarska umożliwiła produkcję do 300 kopii dziennie. Półautomatyczne prasy drukarskie w połowie XIX w. produkowały nawet kilka tysięcy kopii druków dziennie. Rozpowszechnienie radia i telewizji w XX w. wyeliminowało konieczność posługiwania się pismem do przekazu informacji. Dostęp do informacji wytwarzanej przez wielkich producentów – stacje radiowe i telewizyjne stał się powszechny. Ograniczał ją jednak zasięg nadajników. Poszczególne stacje przekazywały programy najczęściej dla konkretnej społeczności narodowej. Obecnie informacja elektroniczna wytworzona i wprowadzona do obiegu z pomocą sieci Internet zarówno przez firmę, jak i osobę prywatną może dotrzeć w ciągu jednego dnia do kilkuset milionów odbiorców. W średniowieczu osób umiejących czytać i pisać było nie więcej niż 1‑2% społeczeństwa. W okresie nowożytnym liczba ta wzrosła do 5‑20%. W XIX w. dzięki szkolnictwu powszechnemu procent ten wzrósł do 25‑50%. Dopiero po zakończeniu I wojny światowej uczenie czytania i pisania nabrało szybkości i objęło zdecydowaną większość społeczeństwa. Dziś umiejętności czytania i pisania należą do podstawowych w Europie i większości krajów na świecie.
Podzielcie się na dwie grupy. W jednej z nich opiszcie z pomocą krótkich haseł zalety powszechnego, szerokiego, pozbawionego ograniczeń w skali całej Ziemi dostępu do informacji. Członkowie drugiej grupy wskażą w podobny sposób wady współczesnego sposobu korzystania z informacji globalnej. Porównajcie wasze zestawienia i spróbujcie określić 3‑5 reguł, które wyeliminują negatywne zjawiska w zakresie korzystania z informacji.
Pamiętając o rozwoju sposobów przekazu informacji między ludźmi wyjaśnij, w jaki sposób wytłumaczyłbyś twierdzenie, że wraz z rozwojem radia i telewizji Ziemia stała się globalną wioską.
Rachunek za rozwój?
Rozwój cywilizacji łączy się z wykorzystywaniem wciąż nowych rzeczy produkowanych w dużej liczbie w fabrykach. Do podtrzymywania produkcji, a później użytkowania wytworzonych produktów konieczna jest energia. Produkuje się ją w elektrowniach wykorzystujących przede wszystkim węgiel (tzw. elektrownie konwencjonalne) i rudę uranu (elektrownie atomowe). Mniejsze znaczenie mają elektrownie zamieniające siłę spadku wody, energię słoneczną i siłę wiatru na energię elektryczną. Elektrownie węglowe produkują najwięcej energii na świecie – około 75%. Dawniej wytwarzały wiele zanieczyszczeń, dziś w krajach bogatszych są wyposażane w specjalne filtry. Nadal produkują jednak dużo dwutlenku węgla – efekt spalania węgla – którego zwiększająca się obecność w atmosferze sprzyja ocieplaniu klimatu. Poza tym korzystają z zasobów naturalnych (węgiel) niszcząc je bezpowrotnie. Z kolei elektrownie atomowe, w których powstaje około 16% ogółu energii, nie produkują wielu szkodliwych odpadów. Radioaktywne substancje wytwarzane w procesie produkcyjnym w przypadku awarii mogą trwale skazić ogromny obszar ziemi i doprowadzić do śmierci wielu ludzi. Elektrownie słoneczne i wiatrowe są bezpieczne. Wykorzystują też odnawialne surowce naturalne (promienie słoneczne, wiatr). Koszt ich budowy jest niestety bardzo wysoki i wymaga dużych nakładów energii oraz surowców.
Podzielcie się na trzy grupy i spróbujcie zapisać zalety i wady elektrowni konwencjonalnych (korzystają z zasobów naturalnych np. węgla, niszcząc je), atomowych i korzystających z Odnawialnych Zasobów Energii (OZE), na przykład promienie słoneczne, wiatr, ciepło skał we wnętrzu Ziemi.
Jak sądzisz, dlaczego Światowa Organizacja Energetyki uważa, że do 2035 r. większość energii pochodzić będzie z OZE?
Czy można dbać tylko o swój kawałek Ziemi?
Człowiek zanieczyszcza Ziemię od początku swojego istnienia. Podobnie czynią zwierzęta. Zdolność rasy ludzkiej do przekształcania natury powoduje, że jego działalność ma szybciej następujące i groźniejsze konsekwencje, niż w przypadku aktywności zwierząt.
24 marca 1989 r. tankowiec Exxon Valdez uległ awarii u wybrzeży Alaski. Plama ropy, która wydobywała się z ładowni statku, sięgnęła 750 km na południe od miejsca katastrofy. Plaże zostały zanieczyszczone, a śmierć poniosło setki tysięcy ptaków, ryb i ssaków morskich.
Ponad 20 lat później, 20 kwietnia 2010 r. doszło do awarii na platformie wiertniczej Deepwater Horizon [czyt.: dipłoter horajzon] w Zatoce Meksykańskiej. W jej wyniku ropa z podwodnego odwiertu płynęła bezpośrednio do Oceanu Atlantyckiego przez 87 dni. Do dziś w promieniu około 80 kilometrów od odwiertu morze jest pozbawione oznak życia. Nie oszacowano liczby stworzeń, które poniosły i ponoszą nadal śmierć w wyniku zanieczyszczenia. W samym 2013 r. w wodach objętych skażeniem odnaleziono 650 martwych delfinów, czterokrotnie więcej, niż średnio rocznie przed katastrofą.
Te wielkie katastrofy stały się znane także dlatego, że wydarzyły się w USA, zamożnym kraju dbającym o czystość środowiska naturalnego. Stany Zjednoczone zaczęły wprowadzać prawa dotyczące czystości powietrza i wody dopiero w latach 60. XX w. W krajach, które dopiero rozwijają się gospodarczo, skala codziennych zanieczyszczeń jest dużo większa. Szacuje się, że około 70% odpadów przemysłowych trafia tam bezpośrednio do rzek i zbiorników wodnych, z których następnie pobiera się wodę do spożycia.
Jak myślisz, dlaczego uboższe kraje nie koncentrują się na ochronie środowiska naturalnego? Napisz swoją odpowiedź.
Patrząc na skalę dwóch opisanych wyżej katastrof napisz, czy można dbać o czystość tylko swojego kraju. Czy zamożne kraje mogą skupić się na bezpieczeństwie ekologicznym wyłącznie w swoich granicach?
Poszukaj informacji w dowolnych źródłach (np. w Internecie, w pogramach edukacyjnych w TV) o wycinaniu lasów deszczowych w dorzeczu Amazonii i wyjaśnij, dlaczego tak wiele osób i krajów całego świata stara się temu zapobiec.
Podsumowanie
Wszyscy zgadzają się, że Ziemia jest naszym wspólnym domem. Istnieje jednak wiele sporów o to, jak zadbać o naszą planetę. Konflikty dotyczą przepisów ograniczających zanieczyszczenie ziemi i powietrza, ochrony zwierząt i krajobrazu naturalnego. Niestety przeciw przepisom, które mają chronić ziemię, występują zarówno uboższe, bogacące się i bardzo zamożne kraje.