Atom i jego budowa

1. Co to jest atom?

Podstawowymi elementami, z których zbudowana jest materia, są atomyatomatomy. Substancje tworzące świat materialny składają się z różnych atomów. Mają one masę, objętość i kształt. Każdy pierwiastek składa się z atomów tylko jednego rodzaju: żelazo – z atomów żelaza, a złoto – z atomów złota. Pojedyncze atomy żelaza i złota są zbudowane z tych samych cząstek, tylko inna jest ich liczba. Dlatego różnice te są wystarczające, aby ich zbiory tworzyły pierwiastki o odmiennych właściwościach.

Przyjrzyj się zdjęciom przedstawionym w poniższej galerii interaktywnej.

RUGmheW4LOhiV

Na zdjęciu ukazano duży stos nierówno ułożonych sztabek złota.

R3th6OR5la11J

Na zdjęciu znajduje się żelazny łańcuch.

Niewielkie rozmiary atomów nie pozwalają nam na oglądanie ich w sposób, w jaki przywykliśmy obserwować otaczający nas świat. Obecnie nie dysponujemy urządzeniami, które pozwalałyby nam swobodnie wnikać w głąb każdego rodzaju materii.

Od niedawna możemy jednak w bardzo niskich temperaturach dostrzec cienką warstwę atomów unieruchomionych na powierzchni innych ciał stałych. Pomaga nam w tym przyrząd nazywany skaningowym mikroskopem tunelowym. Na otrzymanych za jego pomocą czarno‑białych obrazach zobaczyliśmy, że atomy mają kształt kulisty, a ich rozmiary są różne i zależą od rodzaju badanego pierwiastka. Już na początku $\text{XIX w}.$ angielski uczony John Dalton (czyt. dżon dalton) twierdził, że atomy tworzące różne pierwiastki są kulami, które różnią się między sobą wielkością.

R12ZilB5KpqDb

Film przedstawia teorie dwóch uczonych: Demokryta z Abdery oraz Johna Daltona na temat budowy materii.

Film przedstawia teorie dwóch uczonych: Demokryta z Abdery oraz Johna Daltona na temat budowy materii.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R12ZilB5KpqDb

Film przedstawia teorie dwóch uczonych: Demokryta z Abdery oraz Johna Daltona na temat budowy materii.

R1UMZT1PnpD9B

Film opowiada o skonstruowaniu pierwszego skaningowego mikroskopu tunelowego, a także o możliwościach, jakie ten wynalazek otworzył. Dzięki niemu uzyskano dokładne obrazy wnętrz atomów, możliwe stało się również ich układanie i przemieszczanie.

Film opowiada o skonstruowaniu pierwszego skaningowego mikroskopu tunelowego, a także o możliwościach, jakie ten wynalazek otworzył. Dzięki niemu uzyskano dokładne obrazy wnętrz atomów, możliwe stało się również ich układanie i przemieszczanie.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1UMZT1PnpD9B

Film opowiada o skonstruowaniu pierwszego skaningowego mikroskopu tunelowego, a także o możliwościach, jakie ten wynalazek otworzył. Dzięki niemu uzyskano dokładne obrazy wnętrz atomów, możliwe stało się również ich układanie i przemieszczanie.

2. Spoglądamy w głąb atomu

Niemal do końca $\text{XIX w}.$ uważano, że atomy przypominają niewyobrażalnie małe i twarde jak kamień kulki. Dziś już wiemy, że nie są jednorodne i niepodzielne. Okazuje się, że mają złożoną wewnętrzną budowę. W środku każdego atomu, w samym jego centrum, znajduje się jądro atomowejądro atomowejądro atomowe. Poruszające się w różnych kierunkach z dużą szybkością ujemnie naładowane cząstki, zwane elektronamielektronelektronami, tworzą chmurę elektronową. Przestrzeń, którą zajmuje jądro atomowe, jest znacznie mniejsza od przestrzeni zajmowanej przez elektrony – średnica atomu jest około $\mathrm{100\; 000}$ razy większa od średnicy jądra.

R1LpZwZQpSgfq

Ilustracja przedstawia stadion piłkarski podczas meczu nocą. Trybuny wokół stadionu wypełnione są kibicami, a na boisku widoczni są piłkarze.

Samo jądro atomu ma również złożoną budowę. W jego skład wchodzą dodatnio naładowane cząstki, nazwane protonamiprotonprotonami, oraz cząstki pozbawione ładunku – neutronyneutronneutrony. Protony i neutrony (cząstki znajdujące się w jądrze) określa się jako nukleonynukleonynukleony.

Każdy atom jest elektrycznie obojętną drobiną (nie jest obdarzony żadnym ładunkiem). W jego wnętrzu równoważą się ładunki ujemne i dodatnie. Oznacza to, że liczba protonów i liczba elektronów w każdym atomie jest jednakowa.

RODCyUO5nONmi

Ilustracja przedstawia schemat wyjaśniający elektryczną obojętność atomu. Po lewej stronie znajduje się pole z napisem: atom – elektrycznie obojętna drobina. Od tego pola w prawo wiedzie strzałka do drugiego pola z napisem precyzującym tę obojętność: liczba elektronów jest równa liczbie protonów.

Liczba neutronów nie ma wpływu na przynależność atomu do danego pierwiastka.

RKGEr3tGexbuV

Ilustracja przedstawia schemat budowy atomu helu. Po lewej stronie znajduje się małe niebieskie koło, symbolizujące jądro atomu otoczone dużym fioletowym kołem z rozmytymi krawędziami, oznaczającym obszar występowania elektronów. Same elektrony w liczbie dwóch zaznaczone są w postaci plam o rozmytych krawędziach, co ma symbolizować niemożność dokładnego stwierdzenia ich położenia i kierunku ruchu. Po prawej stronie rysunku znajduje się zbliżenie na jądro. Niebieskie koło zawiera wewnątrz dwa mniejsze koła czerwone podpisane jako protony oraz dwa mniejsze koła białe podpisane jako neutrony.

* Ujemny ładunek elektronu i dodatni ładunek protonu mają tę samą wartość bezwzględną (różnią się tylko znakami). Ustalono, że ładunek ujemny elektronu jest elementarnym ładunkiem ujemnym. Zatem proton ma elementarny ładunek dodatni.

RAHeuy4iGZW2A

Ilustracja przedstawia rysunki schematów atomu wodoru z lewej strony i atomu uranu z prawej strony. Są to odpowiednio najmniejszy i największy atom występujący na Ziemi naturalnie. Model atomu wodoru składa się z jądra zawierającego jeden proton w postaci czerwonego koła i jednej powłoki elektronowej z jednym elektronem. Obok widnieją dane liczbowe: średnica = 62 pikometry, liczba elektronów = 1, liczba protonów = 1. Model atomu uranu składa się z jądra zawierającego 92 protony oraz pewną nieokreśloną bliżej liczbę kulek niebieskich, czyli neutronów. Dookoła jądra zaznaczonych jest 7 powłok elektronowych z łącznie 92 elektronami. Obok widnieją dane liczbowe: średnica = 312 pikometrów, liczba elektronów = 92, liczba protonów = 92.

Ciekawostka

Czy składniki atomu są niepodzielne?
Obecny stan wiedzy pozwala nam powiedzieć, że elementarnymi składnikami materii są dwa rodzaje cząstek: leptony i kwarki. Nie wiemy, czy cząstki te mają strukturę wewnętrzną. Elektron należy do leptonów, czyli zgodnie z obecnym stanem wiedzy jest niepodzielny, nie ma wewnętrznej struktury. Z kolei neutrony i protony są zbudowane z kwarków. Znaleziono dowody na istnienie sześciu rodzajów kwarków. Każdemu z nich fizycy nadali angielskie nazwy, nawiązujące bardziej do życia codziennego niż do świata nauki. W języku polskim nazwy te brzmią: górny (u), dolny (d), dziwny (s), powabny (c), niski (spodni) (b), wysoki (t). Nie istnieją one samodzielnie w przyrodzie, jak tylko w grupie, tworząc inne cząstki. Dwa z nich (górny i dolny) biorą udział w tworzeniu nukleonów.

R1OPef6K7plJs

Ilustracja przedstawia schemat budowy materii z podziałem na najdrobniejsze znane cząstki elementarne. Po lewej stronie znajduje się niebieski prostopadłościan z wyróżnionym narożnikiem. Narożnik ten jest ukazany w okręgu po prawej stronie jako składający się z kulek podpisanych: Atomy. Kolejne zbliżenie na pojedynczą kulkę, również w okręgu po prawej stronie prezentuje strukturę atomu w postaci pomarańczowo zaznaczonego jądra i turkusowo zaznaczonej chmury elektronowej. Kolejne zbliżenie przedstawia strukturę jądra w postaci pomarańczowego koła wewnątrz którego kolorem szarym zaznaczono dwa neutrony, a niebieskim dwa protony. Ostatnie dwa zbliżenia dotyczą wewnętrznej struktury tych dwóch cząstek elementarnych składających się z kwarków. Wewnątrz protonu na schemacie znajdują się dwa kwarki d, czyli tak zwane dolne oraz jeden kwark u, czyli górny. W neutronie odwrotnie – dwa kwarki u i jeden d.

3. Opisujemy atomy

Aby opisać atom, należy podać liczby protonów (lub elektronów) i neutronów, wchodzących w jego skład.

Atomy można opisywać na różne sposoby – da się je narysować, scharakteryzować słownie bądź również przedstawić w tabeli. Choć istnieje wiele sposobów prezentacji budowy atomu, chemicy wykorzystują tylko jeden – opisują atomy za pomocą dwóch liczb: atomowej i masowej.

Liczba atomowa ($\text{Z}$)liczba atomowaLiczba atomowa ($\text{Z}$) to liczba protonów w jądrze, natomiast liczba masowa ($\text{A}$)liczba masowaliczba masowa ($\text{A}$) to liczba nukleonów (suma protonów i neutronów).

Liczby te umieszcza się w odpowiedniej kolejności i w konkretnym miejscu przy symbolu pierwiastka. Z lewej strony symbolu w indeksie górnym umieszcza się liczbę masową $\text{A}$, a w indeksie dolnym – liczbę atomową $\text{Z: }{}_{\text{Z}}{}^{\text{A}}\text{E}$.

RMxqlHzEKyOVt

Ilustracja przedstawia schemat opisywania atomu za pomocą symboli. Z lewej strony widnieje wzór ogólny składający się z litery E oraz poprzedzających ją liter A i Z, przy czym A znajduje się w tak zwanym indeksie górnym, czyli jest mniejsza i przylega do górnej części litery E  przed literą E, a Z znajduje się w indeksie dolnym przed literą E, czyli jest mniejsza i przylega do dolnej części litery E. Po prawej stronie tego wzoru ogólnego znajdują się wyjaśnienia liter. I tak E to symbol pierwiastka, którego atom jest opisywany. A to liczba masowa, czyli liczba nukleonów uzyskana przez zsumowanie liczby protonów i neutronów w jądrze. Z to liczba atomowa wynosząca tyle, ile wynosi liczba protonów w jądrze atomu oraz ile wynosi liczba elektronów poruszających się w przestrzeni wokół jądra.

4. Jak duże są atomy pierwiastków i jaka jest ich masa? Jak możemy wyrażać masę atomów pierwiastków?

Znane są rozmiary i masy atomów. Średnice atomów to wielkości rzędu miliardowej części metra (${10}^{-9} \mathrm{m}$), a ich masy stanowią niewyobrażalnie małą część grama
(${10}^{-24} \mathrm{g}$). Atomy, które należą do innych pierwiastków, różnią się pod względem masy i wielkości.

Najlżejszy z nich, atom wodoru, ma masę około $1,66·{10}^{-24} \mathrm{g}$
($\mathrm{0,00000000000000000000000166}$ $\text{g}$), a jego promień wynosi $30 \mathrm{pm}$
($\mathrm{0,00000000003}$ $\text{m}$).

Najcięższy z istniejących na Ziemi atomów – atom uranu – ma masę $3,95·{10}^{-22} \mathrm{g}$
 ($\mathrm{0,000000000000000000000395}$ $\text{g}$), a jego promień wynosi $138 \mathrm{pm}$
($\mathrm{0,000000000138}$ $\text{m}$).

W codziennej pracy chemik rzadko wykorzystuje wiedzę dotyczącą wielkości atomów, natomiast częściej bierze pod uwagę ich masę. W tym wypadku posługiwanie się wielkościami, które mają małe wartości, jest bardzo niewygodne. Dokonywanie operacji matematycznych na tak małych liczbach może prowadzić do pomyłki i otrzymania niewłaściwego wyniku. Dlatego chemicy w opisie masy atomów posługują się wielkością zwaną atomową jednostką masyjednostka masy atomowejatomową jednostką masy lub unitem, co oznaczają symbolem u. Wartość tej jednostki wynosi $\mathrm{0,0000000000000000000000016}$ $\text{g}$
 ($1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}$).

Masa atomu pierwiastka, którą wyrazimy za pomocą wspomnianej jednostki, nazywa się masą atomową.

Masa atomowa wodoru wynosi około $1 \mathrm{u}$, co oznacza, że rzeczywista masa atomu wodoru jest równa liczbowo jednemu unitowi, czyli
$\mathrm{0,00000000000000000000000166}$ $\text{g}$ ($1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}$).

RLBOsyX3B8R1e

Film prezentuje proces obliczania masy atomowej helu, na podstawie masy podanej w gramach. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Napis - treść zadania: Wyraź masę atomu helu w atomowych jednostkach masy, jeśli masa atomu helu wyrażona w gramach wynosi:$\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$$\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $2.$ Po lewej stronie jest zielony kwadrat z symbolem helu na środku. W lewym dolnym rogu symbolu zapisana jest liczba atomowa $2$. W prawym górnym rogu kwadratu jest zapisana liczba masowa wynosząca $\mathrm{4,0}$. W prawej części slajdu jest rozwiązanie zadania. Napis: To wiemy: <math aria‑label="jeden unit">1 u równa się $\mathrm{0,00000000000000000000000166} \text{g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Masa helu wyrażona w gramach równa się $\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$ $\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Sprawdźmy, ile unitów mieści się w masie atomu helu. W tym celu dzielimy masę atomu helu wyrażoną w gramach przez atomową jednostkę masy. Slajd $4.$ Masa atomowa helu równa się równanie, kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{0,00000000000000000000006644}$, mianownik $\mathrm{0,00000000000000000000000166}$ koniec ułamka, równa się kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}$, mianownik $\mathrm{1,66}·{10}^{-24}$, koniec ułamka, <math aria‑label="cztery przecinek zero zero dwa unity">4,002 u. Slajd $5.$ Otrzymujemy wynik - masę atomową helu (masę atomu helu wyrażoną w atomowych jednostkach masy).

Film prezentuje proces obliczania masy atomowej helu, na podstawie masy podanej w gramach. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Napis - treść zadania: Wyraź masę atomu helu w atomowych jednostkach masy, jeśli masa atomu helu wyrażona w gramach wynosi:$\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$$\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $2.$ Po lewej stronie jest zielony kwadrat z symbolem helu na środku. W lewym dolnym rogu symbolu zapisana jest liczba atomowa $2$. W prawym górnym rogu kwadratu jest zapisana liczba masowa wynosząca $\mathrm{4,0}$. W prawej części slajdu jest rozwiązanie zadania. Napis: To wiemy: <math aria‑label="jeden unit">1 u równa się $\mathrm{0,00000000000000000000000166} \text{g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Masa helu wyrażona w gramach równa się $\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$ $\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Sprawdźmy, ile unitów mieści się w masie atomu helu. W tym celu dzielimy masę atomu helu wyrażoną w gramach przez atomową jednostkę masy. Slajd $4.$ Masa atomowa helu równa się równanie, kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{0,00000000000000000000006644}$, mianownik $\mathrm{0,00000000000000000000000166}$ koniec ułamka, równa się kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}$, mianownik $\mathrm{1,66}·{10}^{-24}$, koniec ułamka, <math aria‑label="cztery przecinek zero zero dwa unity">4,002 u. Slajd $5.$ Otrzymujemy wynik - masę atomową helu (masę atomu helu wyrażoną w atomowych jednostkach masy).

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RLBOsyX3B8R1e

Film prezentuje proces obliczania masy atomowej helu, na podstawie masy podanej w gramach. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Napis - treść zadania: Wyraź masę atomu helu w atomowych jednostkach masy, jeśli masa atomu helu wyrażona w gramach wynosi:$\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$$\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $2.$ Po lewej stronie jest zielony kwadrat z symbolem helu na środku. W lewym dolnym rogu symbolu zapisana jest liczba atomowa $2$. W prawym górnym rogu kwadratu jest zapisana liczba masowa wynosząca $\mathrm{4,0}$. W prawej części slajdu jest rozwiązanie zadania. Napis: To wiemy: <math aria‑label="jeden unit">1 u równa się $\mathrm{0,00000000000000000000000166} \text{g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Masa helu wyrażona w gramach równa się $\mathrm{0,000000000000000000000006644} \text{g}$ $\left(\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Sprawdźmy, ile unitów mieści się w masie atomu helu. W tym celu dzielimy masę atomu helu wyrażoną w gramach przez atomową jednostkę masy. Slajd $4.$ Masa atomowa helu równa się równanie, kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{0,00000000000000000000006644}$, mianownik $\mathrm{0,00000000000000000000000166}$ koniec ułamka, równa się kreska ułamkowa, licznik $\mathrm{6,644}·{10}^{-24} \text{g}$, mianownik $\mathrm{1,66}·{10}^{-24}$, koniec ułamka, <math aria‑label="cztery przecinek zero zero dwa unity">4,002 u. Slajd $5.$ Otrzymujemy wynik - masę atomową helu (masę atomu helu wyrażoną w atomowych jednostkach masy).

R1BABjP6rpArM

Nagranie prezentujące proces obliczania masy atomów węgla w gramach, na podstawie masy atomowej. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Oblicz, jaka jest masa (jednego) atomu węgla wyrażona w gramach, jeśli jego masa atomowa wynosi 12 u. Slajd $2.$ Po lewej stronie jest symbol węgla – $\text{C}$. W lewym dolnym rogu jest liczba atomowa $6$, natomiast w górnym rogu jest liczba masowa o wartości $12$. Po prawej stronie zapis: To wiemy: 1 u równa się $\text{0,00000000000000000000000166 g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Masa atomowa węgla równa się 12 u. Slajd $4.$ Aby obliczyć masę atomu węgla wyrażoną w gramach, należy jego masę atomową <math aria‑label="dwanaście unitów">12 u pomnożyć przez masę jednego unitu. Slajd $5.$ Masa atomu węgla wyrażona w gramach: $12·\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}=\mathrm{19,92}·{10}^{-24} \text{g}$Otrzymujemy wynik‑masę atomu węgla wyrażoną w gramach.

Nagranie prezentujące proces obliczania masy atomów węgla w gramach, na podstawie masy atomowej. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Oblicz, jaka jest masa (jednego) atomu węgla wyrażona w gramach, jeśli jego masa atomowa wynosi 12 u. Slajd $2.$ Po lewej stronie jest symbol węgla – $\text{C}$. W lewym dolnym rogu jest liczba atomowa $6$, natomiast w górnym rogu jest liczba masowa o wartości $12$. Po prawej stronie zapis: To wiemy: 1 u równa się $\text{0,00000000000000000000000166 g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Masa atomowa węgla równa się 12 u. Slajd $4.$ Aby obliczyć masę atomu węgla wyrażoną w gramach, należy jego masę atomową <math aria‑label="dwanaście unitów">12 u pomnożyć przez masę jednego unitu. Slajd $5.$ Masa atomu węgla wyrażona w gramach: $12·\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}=\mathrm{19,92}·{10}^{-24} \text{g}$Otrzymujemy wynik‑masę atomu węgla wyrażoną w gramach.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1BABjP6rpArM

Nagranie prezentujące proces obliczania masy atomów węgla w gramach, na podstawie masy atomowej. Film nie posiada lektora oraz napisów. Slajd $1.$ Oblicz, jaka jest masa (jednego) atomu węgla wyrażona w gramach, jeśli jego masa atomowa wynosi 12 u. Slajd $2.$ Po lewej stronie jest symbol węgla – $\text{C}$. W lewym dolnym rogu jest liczba atomowa $6$, natomiast w górnym rogu jest liczba masowa o wartości $12$. Po prawej stronie zapis: To wiemy: 1 u równa się $\text{0,00000000000000000000000166 g}$ $\left(\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}\right)$Slajd $3.$ Masa atomowa węgla równa się 12 u. Slajd $4.$ Aby obliczyć masę atomu węgla wyrażoną w gramach, należy jego masę atomową <math aria‑label="dwanaście unitów">12 u pomnożyć przez masę jednego unitu. Slajd $5.$ Masa atomu węgla wyrażona w gramach: $12·\mathrm{1,66}·{10}^{-24} \text{g}=\mathrm{19,92}·{10}^{-24} \text{g}$Otrzymujemy wynik‑masę atomu węgla wyrażoną w gramach.

Masę cząstek subatomowych można także wyrazić w atomowych jednostkach masy. Okazuje się, że masy protonu i neutronu są równe około $1 \mathrm{u}$. Masa elektronu jest znacznie mniejsza od masy protonu i neutronu.

Należy wyraźnie podkreślić, że mimo bardzo małych rozmiarów jądra w stosunku do całego atomu, jest ono bardzo ciężkie. Skupia aż $99,9\mathrm{\%}$ masy całego atomu.

Podsumowanie

• Podstawowym elementem, który buduje materię, jest atom.

• Atom jest zbudowany z jądra i poruszających się wokół niego elektronów (ujemnie naładowanych cząstek).

• Jądro atomowe zajmuje centrum atomu i składa się z nukleonów, którymi są protony (cząstki o ładunku dodatnim) i neutrony (cząstki, które nie posiadają ładunku elektrycznego).

• W jądrze atomowym jest skupiona prawie cała masa atomu.

• Liczba elektronów i protonów w atomie jest jednakowa.

• Atomy opisuje się za pomocą liczby masowej ($\text{A}$) i liczby atomowej ($\text{Z}$) – ${}_{\text{Z}}{}^{\text{A}}\text{E}$.

• Liczba atomowa opisuje, ile protonów tworzy jądro atomowe i ile elektronów znajduje się w chmurze elektronowej.

• Liczba masowa to suma liczby protonów i liczby neutronów w jądrze atomu.

• Jednostką masy atomowej jest unit [$\mathrm{u}$], a jego wartość wynosi $1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}$.

Słownik

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

1

Ćwiczenie 1

R1EovRsjlL2Ec

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Uzupełnij zdania przeciagając elementy z listy.

jednakową, pierwiastek, Nie każdy, różną, neutronów, protonów, atom, Każdy, woda

...................... rodzaj materii zbudowany jest z drobin. Podstawowym elementem budowy materii jest ....................... Atomy należące do tego samego pierwiastka mają zawsze ...................... liczbę .......................

1

Ćwiczenie 2

R9CKT4PWG5nPR

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Dopasuj do nazwisk znanych postaci opisy dokonanych przez nich odkryć. Przeciagnij pasujące sformułowania we właściwe miejsce.

Twierdził, że wszystkie atomy są kuliste., Był przekonany, że materia składa się z atomów, które są nie tylko różnej wielkości, ale i różnych kształtów., Użył po raz pierwszy pojęcia atom do opisu budowy materii., Uważany jest za twórcę naukowej atomistyki.

John Dalton
Demokryt z Abdery

1

Ćwiczenie 3

Obejrzyj poniższy schemat i wskaż miejsca przebywania w atomie wymienionych cząstek. Wpisz odpowiednią literę w polach poniżej.

RS9HUHJsMUwAG

Schemat jądra atomowego.

R1bpoBcERn0g0

Protony - Tu uzupełnij Elektrony - Tu uzupełnij Neutrony - Tu uzupełnij Nukleony - Tu uzupełnij

Protony - Tu uzupełnij Elektrony - Tu uzupełnij Neutrony - Tu uzupełnij Nukleony - Tu uzupełnij

Uzupełnij poniższe zdanie.

RjYyoKYrChdei

Jądro atomowe zbudowane jest z dwóch rodzajów cząstek: dodatnio naładowanych Tu uzupełnij oraz obojętnych Tu uzupełnij, które razem tworzą Tu uzupełnij.

Jądro atomowe zbudowane jest z dwóch rodzajów cząstek: dodatnio naładowanych Tu uzupełnij oraz obojętnych Tu uzupełnij, które razem tworzą Tu uzupełnij.

2

Ćwiczenie 4

RvcyHgUyXvbsZ

zadanie interaktywne

2

Ćwiczenie 5

R1SMElwxqhvBP

zadanie interaktywne

Poniżej znajdują się różne opisy atomów pierwiastków:
1. Atom zawiera 16 protonów w jądrze i identyczną liczbę elektronów w przestrzeni wokół jądrowej.
2. W jądrze atomu znajduje się osiem protonów, a jego liczba A wynosi 16.
3. Liczba Z atomu ma wartość 16, a liczba nukleonów jest równa 32.
4. $\mathrm{Ge}_{32}^{74}$
Wskaż, które z nich przedstawiają te same atomy.

• 1, 3
• 1, 2
• 1, 4
• 2, 3
• 2, 4
• 3, 4

R1BV5WPIIYMd7

Ćwiczenie 6

Określ skład atomu ${}_7{}^{14}\text{N}$. Wpisz właściwe liczby do poszczególnych pól.

Określ skład atomu ${}_7{}^{14}\text{N}$. Wpisz właściwe liczby do poszczególnych pól.

Ro0WSkKqHCVed

Ćwiczenie 7

Określ skład atomu ${}_3{}^7\text{Li}$. Wpisz właściwe liczby do poszczególnych pól.

Określ skład atomu ${}_3{}^7\text{Li}$. Wpisz właściwe liczby do poszczególnych pól.

2

Ćwiczenie 8

Rx2MgWX0vkygj

zadanie interaktywne

Oblicz masę atomu siarki wyrażoną w gramach, jeśli jego masa atomowa wynosi 32 u.

Pokaż rozwiązanie

$$1\text{u}\text{–}1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}$$

$$32 \text{u} — \text{x}$$

$$\text{x}=\frac{32\text{u}\cdot 1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}}{1\text{u}}=53,12\cdot {10}^{-24}\text{g}=5,312\cdot {10}^{-23}\text{g}$$

2

Ćwiczenie 9

R1E9MWRcS9mPS

zadanie interaktywne

Wyraź masę atomu azotu w unitach, jeśli jego masa wyrażona w gramach wynosi .

• 14 u
• 4 u
• 7 u

Pokaż rozwiązanie

$$1\text{u}\text{–}1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}$$

$$\text{x}\text{–}2,324\cdot {10}^{-23}\text{g}$$

$$\text{x}=\frac{1\text{u}\cdot 2,324\cdot {10}^{-23}\text{g}}{1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}}=\frac{1\text{u}\cdot 23,24\cdot {10}^{-24}\text{g}}{1,66\cdot {10}^{-24}\text{g}}=14\text{u}$$

RLGpiEIpHI7jr3

Ćwiczenie 10

liczba elektronów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba protonów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba neutronów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba masowa: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba atomowa: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3

liczba elektronów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba protonów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba neutronów: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba masowa: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3
liczba atomowa: 1. 4, 2. 10, 3. 7, 4. 4, 5. 7, 6. 6, 7. 3, 8. 3, 9. 5, 10. 3

R1csl9ZgnzZxF3

Ćwiczenie 11

What particles are found in the nucleus of an atom? Choose the correct answer. Możliwe odpowiedzi: 1. protons and neutrons, 2. protons and electrons, 3. neutrons and electrons

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Kielce 2020.