Przypomnij sobie, jak wyglądają na przykład mąka lub gips. Mają postać proszku. Co się stanie, jeśli rozdrobni się jeszcze bardziej ten proszek? Jak małe cząsteczki otrzymamy? Może będą tak mikroskopijne, że w ogóle ich nie zauważymy?
RRrdMPs6juTx7
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
z czego zbudowana jest materia,
co to znaczy „mikroskopijna wielkość”.
Twoje cele
Odróżnisz atom od cząsteczki.
Opiszesz budowę materii.
iEklWIFnrY_d5e189
1. Atomy – cegiełki świata
Każdego dnia korzystamy z wielu różnych tworzyw i materiałów, które stopniowo się zużywają. Na przykład często używany nóż tępi się, a jego ostrze z czasem się zmniejsza. Co dzieje się z pozostałą częścią? Weźmy do ręki żelazny drut: jeśli nadpiłujemy żelazny drut, otrzymamy opiłki, które można rozdrobnić jeszcze bardziej. Uzyskamy wówczas drobiny tak małe, że nawet pod mikroskopem nie uda się ich zobaczyć. Te drobiny to atomyatomatomy.
R1OpwSEhExspp
iEklWIFnrY_d5e229
2. Ile jest atomów?
Jak małe są atomy? Jakie mają rozmiary? Kropkę na końcu zdania w książce tworzy około stu miliardów atomów wchodzących w skład tuszu. Gdyby każdy z nich miał średnicę milimetra, to ułożone jeden za drugim utworzyłyby linię długości stu tysięcy kilometrów. Linia ta otoczyłaby całą Ziemię 2,5 raza! Znamy niewiele ponad 100 różnych atomów. Atomy jednego rodzaju mają takie same właściwości. Substancję składającą się z atomów jednego rodzaju nazywamy pierwiastkiem. Atomy miedzi tworzą miedzianą blaszkę, a atomy węgla – grafit w ołówku. Atomy często łączą się w grupy zwane cząsteczkamicząsteczkacząsteczkami. Cząsteczki mogą być zbudowane z atomów tego samego pierwiastka, np. tlen, azot lub z atomów różnych pierwiastków np. woda, glukoza.
RLV4xhdU39Hq4
Przykłady różnych typów budowy materii
R6EqrTqWoZGZY
RzA59WcQE2F00
R1eEdl5jshu3R
R1fnT55NJsTC0
Ciekawostka
Dzięki specjalnym urządzeniom można manipulować pojedynczymi atomami. Ekspertom z firmy IBM udało się stworzyć najmniejszą animację świata ukazującą chłopca, który znalazł atom i zaczął się z nim bawić. Wykonanie filmu umożliwił specjalny mikroskop. Za jego zbudowanie uczeni zdobyli w 1986 r. Nagrodę Nobla – najwyższe wyróżnienie w świecie nauki, przyznawane co roku w kilku dziedzinach.
RMTCaaQ7ZfGA9
iEklWIFnrY_d5e274
Podsumowanie
Wszystkie otaczające nas przedmioty składają się z bardzo małych, niewidocznych dla nas elementów – atomów lub cząsteczek (grup atomów).
Cząsteczki mogą być zbudowane z tych samych atomów (np. cząsteczka tlenu) lub z atomów różnych pierwiastków (np. glukoza, woda).
iEklWIFnrY_d5e324
Słownik
atom
atom
podstawowy, najmniejszy składnik materii i najmniejsza jednostka budowy pierwiastka chemicznego; atomu nie da się podzielić w wyniku reakcji chemicznych
cząsteczka
cząsteczka
grupa zbudowana z dwóch lub kilku atomów połączonych ze sobą za pomocą wiązań kowalencyjnych