R11B0mGacLpKn1
Na zdjęciu przedstawiony został fragment miasteczka z Dzikiego Zachodu. To atrakcja turystyczna zwiedzana przez licznych gości - na zdjęciu widać ludzi w każdym wieku: dzieci, dorosłych, starszych. Na pierwszym planie stoi dyliżans, zaprzęgnięty w dwa konie. Przednie koła pojazdu są mniejsze niż te z tyłu. Drzwi dyliżansu zdobione są rysunkiem jeźdźca na koniu. Drzwi mają u góry okienko. Okna znajdują się również po dwóch bokach drzwi. Na dachu dyliżansu zamontowany jest metalowy stelaż, służący do przytrzymywania bagaży. Na przedzie powozu siedzi woźnica. Za dyliżansem stoi drewniana tablica z napisem: OLD TOWN SQUARE (rynek starego miasta).
Dyliżans
Źródło: domena publiczna.
1
Ćwiczenie 1
Ra4MCvOqXsdvv1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Na podstawie: Umberto Eco, 'Zapiski na pudełku od zapałek', Warszawa 1993.

Zapamiętaj!
RkK714vx6tUv61
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
R1GBIVpS9dkZ5
Ćwiczenie 2
Podane czasowniki wpisz w odpowiednie miejsca. Objaśnij znaczenia powstałych związków wyrazowych. 2. os. lp. - 1. nie trać, 2. nie miejcie, 3. niech nie wiercą, 4. niech nie spuszcza, 5. nie zasypujmy głowy
3. os. lp. - 1. nie trać, 2. nie miejcie, 3. niech nie wiercą, 4. niech nie spuszcza, 5. nie zasypujmy nosa na kwintę
1. os. lm. - 1. nie trać, 2. nie miejcie, 3. niech nie wiercą, 4. niech nie spuszcza, 5. nie zasypujmy gruszek w popiele
2. os. lm. - 1. nie trać, 2. nie miejcie, 3. niech nie wiercą, 4. niech nie spuszcza, 5. nie zasypujmy węża w kieszeni
3. os. lm. - 1. nie trać, 2. nie miejcie, 3. niech nie wiercą, 4. niech nie spuszcza, 5. nie zasypujmy dziury w brzuchu
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Objaśnij znaczenia powstałych w poprzednim ćwiczeniu związków wyrazowych.

RS9LJQK1E5OGp
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 4

Z poniższego fragmentu pochodzącego ze słownika języka polskiego wypisz te wyrazy, które występują w 2. os. lp. trybu rozkazującego.

chodzić ndk  VIa, chodzę, chodzisz, chodź, chodził

oświetlić dk  VIa, ~lę, ~lisz, oświetl, ~lił, ~lony

wziąć dk  10c, wezmę, weźmiesz, weź, wziął, wzięła, wzięli, wzięty, wziąwszy

jeździć ndk  VIc, jeżdżę, jeździsz, jeźdź, jeździł

ssać ndk  IX, ssę, ssiesz, ssij, ssał, ssany

zdjąć dk  Xc, zdejmę, zdejmiesz, zdejmij, zdjął, zdjęła, zdjęli, zdjęty, zdjąwszy

R5xhVBxr30g4X
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 5

Zaproponuj prośby i rozkazy, w których użyjesz trzech wybranych przez ciebie czasowników w trybie rozkazującym z poprzedniego ćwiczenia. Zapisz je tutaj lub w zeszycie. Zastanów się i powiedz, co świadczy o tym, że dane wypowiedzenie jest prośbą, a nie rozkazem.

RVaC6AtxEtMg8
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6
R1Q3O0LwPfbkl1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Znajdź trzy reklamy, w których użyto czasowników w trybie rozkazującym. Zastanów się, dlaczego zastosowano właśnie taką formę. Porozmawiaj w klasie na temat funkcji trybu rozkazującego w reklamie. Sformułuj z kolegami i koleżankami wspólny wniosek. Zapisz go poniżej.

R1VY0m9NBQwC6
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Zaproponuj hasło reklamowe, w którym wykorzystasz czasowniki w trybie rozkazującym. Zapisz je poniżej.

R1TJpjt5mZ5gr
(Uzupełnij).
Ważne!

Tworzenie trybu rozkazującego czasami bywa trudne. Poniżej wypisane zostały przykłady trudniejszych form rozkaźnika:

rozumieć - rozumiej (nie: rozum);
umieć - umiej;
karać - karz (nie: karaj), karzcie;
wziąć - weź.

Ćwiczenie 7

Ułóż zdania w trybie rozkazującym z trzema wybranymi wyrazami: rozumiej, umiej, karz, karzcie, weź.

RISrjlaql08Z0
(Uzupełnij).
Dla zainteresowanych

Wyrażając prośbę, pamiętaj o użyciu form grzecznościowych, np.:

Proszę, podejdź bliżej.

Mam prośbę, pomóż mi rozwiązać to zadanie.

R3fgw1E53ZXrJ
Ćwiczenie 8
Połącz w pary kolumny tak, aby powstały związki frazeologiczne w trybie rozkazującym. Weź Możliwe odpowiedzi: 1. się w garść., 2. do diabła. Idź Możliwe odpowiedzi: 1. się w garść., 2. do diabła.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9

Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych:  rusz głową; nie rzucaj słów na wiatr; nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy; weź się w garść; łącz przyjemne z pożytecznym; wypisz, wymaluj; nie pleć, co ci ślina na język przyniesie; (komuś) w to graj. Ułóż z nimi zdania.

R6A3KXOuvAaOO
(Uzupełnij).
Furor
RfnotkWOdjEBT
Ćwiczenie 10
Posortuj podane zdania na prośby i rozkazy. Prośba Możliwe odpowiedzi: 1. Nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy., 2. Zapomnij o tym., 3. Prosimy, nie zachowujcie się tak głośno., 4. Nie zapomnij oddać mojej książki do biblioteki, proszę., 5. Mamy prośbę, niech Pani nie robi dziś sprawdzianu., 6. Zamknij okno, proszę., 7. Nie odwracaj kota ogonem., 8. Nie wchodź tam. Rozkaz Możliwe odpowiedzi: 1. Nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy., 2. Zapomnij o tym., 3. Prosimy, nie zachowujcie się tak głośno., 4. Nie zapomnij oddać mojej książki do biblioteki, proszę., 5. Mamy prośbę, niech Pani nie robi dziś sprawdzianu., 6. Zamknij okno, proszę., 7. Nie odwracaj kota ogonem., 8. Nie wchodź tam.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RqaFrVlsxysU0
Ćwiczenie 11
W poniższych zdaniach zaznacz te, które posiadają czasownik w trybie rozkazującym. Możliwe odpowiedzi: 1. Ola postanowiła zrobić porządek w swoim pokoju., 2. Pozwól wyrazić emocje innym., 3. Jestem ogromnie poruszony tym, co tu widzę., 4. Na podstawie biografii autora zapisz tytuły jego dzieł., 5. Dbaj o dobre relacje z kolegami i koleżankami., 6. Nadzieja prysła jak bańka mydlana.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.