Święty Aleksy – dyskusyjny model świętości
'Pamiętajcie o swych przełożonych, którzy głosili wam słowo Boże, i rozpamiętując koniec ich życia, naśladujcie ich wiarę' (Hbr 13,7).
Na początku chrześcijanie nie czynili obiektem kultu żadnych stworzeń. W Piśmie Świętym znaleźć można jednak słowa uznania dla ofiary, jaką ponieśli podczas pełnienia swej misji Jan Chrzciciel czy św. Szczepan. Ponieważ w pierwszych wiekach chrześcijanie doświadczali licznych prześladowań, przybywało znaczących postaci, które zmarły śmiercią męczeńską. Dostrzegano analogie pomiędzy ofiarą męczenników Kościoła a ofiarą Chrystusa. Obok otoczonej czcią grupy 'deesis', obejmującej obrazowym przedstawieniem Chrystusa, Marię i Jana Chrzciciela, niebawem, bo już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa rozpoczęto kultem otaczać również groby, a później wizerunki męczenników. Męczeństwo w oczach wiernych czyniło podstawy Kościoła wiarygodnymi. Idąc za myślą Tertuliana, podkreślano,
że 'Sanguis martyrum – semen christianorum' (krew męczenników – posiewem chrześcijan), a istotą kultu świętych jest zjednoczenie w Chrystusie poprzez powtórzenie jego ofiary, udział w niej. W wiekach późniejszych, gdy prześladowania osłabły, naśladowanie ofiary męczeństwa Syna Bożego symbolizował ascetyczny tryb życia. Naśladownictwo stanowiło – i nadal stanowi – istotny aspekt kultu świętych, gdyż to ich życie pełni rolę przykładu wskazującego wiernym, czym mają się kierować, by przez udział w ofierze Chrystusa dojść do zjednoczenia z Bogiem. Z czasem
wybór drogi skomplikowało ukształtowanie się dwóch wzorów postępowania: ascetycznego, uosabianego z postacią św. Aleksego i przeciwnego mu, wiązanego
ze św. Franciszkiem z Asyżu, wzoru afirmującego świat stworzony. Asceza podkreślała marność pełnego cierpienia świata doczesnego przeciwstawianego wizji zbawienia w Bogu, podczas gdy św. Franciszek w świecie doczesnym dostrzegał piękno dzieła Bożego, a drogę ku zbawieniu poprzez niesienie ulgi w cierpieniu związanym z życiem wszystkich stworzeń, a zatem i nas samych. Wierni mogą liczyć na wstawiennictwo świętych, należy jednak podkreślić, że niezależnie od wybranej drogi do zbawienia, możliwe jest wzajemne wstawiennictwo wszystkich uczestników wspólnoty Kościoła - zarówno żyjących, jak i zmarłych i nie ogranicza się tej możliwości jedynie do tych, których otaczano szczególnym kultem świętości.
Skorzystaj z dostępnych źródeł i wymień warunki, jakie należy dziś spełnić,
aby zostać uznanym za świętego przez Kościół katolicki. Rozważ, czy zasady te były zawsze takie same.
Wzorzec świętego
Sztuka średniowieczna w znaczącym stopniu miała charakter parenetycznyparenetyczny. Jej funkcja polegała na tworzeniu wzorców osobowych: władcy, rycerza i świętego, które należało naśladować. Do połowy IV wieku rozpowszechniony był wzorzec męczennika jako świętego. Przyjęcie chrześcijaństwa przez cesarstwo rzymskie ukształtowało nowy model świętości. Jednym z nich był wzorzec świętego, który inaczej niż męczennik naśladował Chrystus, nie przelewając krwi. Nie groziła mu więc męczeńska śmierć za wiarę, ponieważ służenie Bogu polegało na wyrzeczeniu się dóbr doczesnych i umartwianiu ciała oraz duszy. Gdy chrześcijaństwo stało się religią oficjalną, śmierć w imię wiary nie należała już do podstawowych dróg prowadzących do kanonizacjikanonizacji. Kolejnym sposobem realizowania modelu świętości okazało się odpowiednie, czyli bogobojne, życie, zgodne z zasadami Dekalogu.
Jednak do kanonizacji potrzebne było coś jeszcze – dążenie do doskonałości duchowej lub zbawienia duszy przez ascezę tak jak św. Aleksy.
Anonimowa legenda
Legenda o św. Aleksym, wydawana też pod tytułem Vita sancti Allexii rikmiceVita sancti Allexii rikmice, jest obszernym, wierszowanym dziełem hagiograficznymhagiograficznym. Tytuł wskazuje
na przynależność gatunkową dzieła: to legenda. Wyraz ten pochodzi od łacińskiego czasownika lego, legere – czytam, czytać. Był to przede wszystkim utwór do czytania (lub do słuchania). Podstawową cechą legendy jest obecność fantastyki, cudowności. Święci przecież czynili cuda.
Pierwsze wersje Legendy o św. Aleksym powstały prawdopodobnie już w V w. n.e.
Na zachód Europy utwór dotarł z Bizancjum, w kolejnych stuleciach zyskiwał coraz większą popularność. Polska wersja tekstu pochodzi z połowy XV wieku.
Legenda o św. Aleksym (Vita sancti Allexii rikmice)Ach, krolu wieliki nasz,
Coż Ci dzieją MęszyjaszCoż Ci dzieją Męszyjasz,
Przydaj rozumu k mej rzeczyrzeczy,
Me sierce bostwem obleczyobleczy,
Raczy mię mych grzechow pozbawić,
Bych mogł o twych świętych prawić.
Żywot jednego świętego,
CożCoż miłował Boga swego,
CztęCztę w jednych księgach o nim.
Kto chce słuchać, ja powiem.
[...]Źródło: Legenda o świętym Aleksym, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/legenda-o-sw-aleksym.html.
Określ, kto i do kogo zwraca się w przywołanym fragmencie Legendy....
Wyjaśnij, czego pragnie autor tekstu.
Omów, czy autor Legendy o św. Aleksym był naocznym świadkiem wydarzeń, które opisuje.
Dialog Mistrza Polikarpa ze ŚmierciąGospodzinieGospodzinie wszechmogący,
Nade wszytko stworzenie więcszy,
Pomoży mi to działodziało słożyć,
Bych je mogł pilnie wyłożyćwyłożyć
Ku twej fałyfały rozmnożeniu,
Ku ludzkiemu polepszeniu!
Wszytcy ludzie, posłuchajcie,
Okrutność śmirci poznajcie! –
Wy, co jej nizacznizacz nie macie,
Przy skonaniu ją poznacie.
Bądź to stary albo młody,
Żadny nie ujdzie śmiertelnej szkody;
Kogo koliKogo koli śmierć udusi,
Każdy w jej szkole być musi;
Dziwno się swym żakom stawi,
Każdego żywota zbawi.
Przykład o tem chcę powiedzieć,
Słuchaj tego, kto chce wiedzieć!Źródło: Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wojciech Ryszard Rzepka, Wiesław Wydra, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1995, s. 268.
Przeczytaj fragment Dialogu Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Wskaż podobieństwa między oboma tekstami. Sformułuj wniosek, jaki można wysnuć z tego porównania.
Na podstawie Legendy o świętym Aleksym wymień cechy legendy hagiograficznej.
Określ, w jaki sposób utwór docierał do odbiorców.
Wyjaśnij, w jaki sposób Legenda o świętym Aleksym wpisuje się w średniowieczny nurt literatury parenetycznej.
Skąd pochodził Aleksy?
Legenda o św. Aleksym (Vita sancti Allexii rikmice)W Rzymie jedno panię było,
Coż Bogu rado służyło.
A miał barzo wielki dwor,
Procz panoszProcz panosz trzysta rycerzow,
Co są mu zawżdy służyli,
Zawżdy k jego stołu byli.
Chował je na wielebności i na krasieChował je na wielebności i na krasie,
Jimiał kożdy swe złote pasy.
Chował siroty i wdowy,
Dał jim osobne trzy stoły.
Za czwartym pielgrzymi jedli,
Ci jiji do Boga przywiedli.
Eufamijan jemu dzianodziano
Wielkiemu temu panu,
A żenie jego dziano Aglijas;
Ta była ubostwu w czasTa była ubostwu w czas.
Był wysokiego rodu,
Nie miał po sobie żadniego płodupłodu.
Więc‑ci jęli Boga prosić,
Aby je tym darował,
Aby jim jedno plemięplemię dał –
Bog tych prośby wysłuchał.
A gdy się mu syn narodził,
Ten się w lepsze przygodziłTen się w lepsze przygodził:
Więc mu zdziano Aleksy,
Ten był oćca barzo lepszybył oćca barzo lepszy.Źródło: Legenda o świętym Aleksym, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/legenda-o-sw-aleksym.html.
Wyjaśnij, w jaki sposób Eufamijan i Aglijas wypełniają Boże przykazanie.
Rozważ, czy pochodzenie Aleksego stanowiło dla niego przeszkodę na drodze
do świętości.
Wyjaśnij, dlaczego narodziny św. Aleksego są cudem. Przywołaj podobne przykłady z Biblii.
Stwórz w formie mapy myśli katalog wartości chrześcijańskich, które przekazali rodzice Aleksemu.
Stwórz katalog wartości chrześcijańskich, które przekazali rodzice Aleksemu.
Początek drogi ku świętości
Legenda o św. Aleksym (Vita sancti Allexii rikmice)Ten więc służył Bogu rad.
Iże był star dwadzieścia k temu cztyrzy lataIże był star dwadzieścia k temu cztyrzy lata,
Więc k niemu rzekł ociec słowa ta:
'Miły synu, każę tobie,
Pojim zajegoćPojim zajegoć żonę sobie;
Której jedno będziesz chcieć,
[…]
Syn odpowie oćcu swemu,
Wszeko słuszaWszeko słusza starszemu:
'Oćcze, wszekom ja twoje dziecię,
Wiernie dałbych swoj żywot prze cię.
CokoleCokole mi chcesz kazać,
Po twej woli ma się to zstać'.
A więc mu cesarz dziewkędziewkę dał –
A papieżpapież ji s nią oddałji s nią oddał.
[…]
K[t]orej krolewnie Famijana dziano,
Co ją Aleksemu dano,
[…].
A gdy się s nią pokładał,
Tej nocy s nią gadał.
Wrocił zasięzasię pirścień jej,
A rzekł tako do niej:
'Ostawiam cię przy twym dziewstwie,
Wroć mi jiWroć mi ji, gdy będziewa oba w niebieskim krolewstwie.
Jutroć się bierzę od ciebiesię bierzę od ciebie
Służy[ć] temu, coż ci jest w niebie;
[…]
Miła żono, każę tobie,
Służy Bogu w każdej dobie,
Ubogie karmi i odziewa[j],
Swych starszych nigdy nie gniewa[j];
[Chowa[j] się w[e] czci i w kaźni],
Nie traci nijednejnijednej przyjaźni'.
Krolewna odpowie jemu:
'Mam też dobrą wolę k temu,
Namilejszy mężu moj,
Tego się po mnie nic nie boj;
Każdy członek w mym żywocie
Chcę chować w kaźni i w cnocie;
Jinako po mnie nie wzwieszJinako po mnie nie wzwiesz,
Dojąd ty żyw, ja też'.
A jeko zajutraA jeko zajutra wstał,
Od obiada się precz brał;
O tym nikt nie wiedział,
Jedno żona jego,
Ta wiedziała od niego.
Nabrał sobie śrebra, złota dosyć,
Co go mogł piechotą nosić;
Więc się na morze wezbrał,
A ociec w żałośc[i] ostał.
[…]
Rozdał swe ruchorucho żebrakom,Śrebro, złoto popom, żakom.
Więc sam pod kościołem siedział,
A o jego księstwieksięstwie nikt nie wiedział.
[…]
Eż się zstało w jeden czas,
Wstał z obraza Matki Bożej obrazWstał z obraza Matki Bożej obraz.
Szedł do tego człowieka,
Jen się kluczem opiekaJen się kluczem opieka,
I rzekł jest tako do niego:
'Wstań, puści człowieka tego,
Otemkni mu kościoł Boży,
AćAć na tym mrozie nie leży'.
Żak sie tego barzo lęknął,
Wstawszy, kościoł otemknął.
To się nie jedno dziejało,
Ale się często dziejało.
Więc żak powiedał każdemu,
I staremu, i młodemu.
A gdyż to po nim uznali,
Wieliką mu fałęfałę dali.
Za świętego ji trzymanoZa świętego ji trzymano
I wiele mu prze Bogprze Bog dawano.Źródło: Legenda o świętym Aleksym, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/legenda-o-sw-aleksym.html.
Imiona bohaterów Legendy… są tzw. 'nazwami mówiącymi', tzn. zawierają pewną informację. Aleksy (z gr. alexis) oznacza 'ten, który pomaga'; Eufamijan (Eufemian) wywodzi się od gr. éuphemos, czyli 'pomyślny, święty'; Aglijas (Aglae) natomiast ma źródła w przymiotniku aglaós, oznaczającym 'świetny, wspaniały, szlachetny'.
Poniższe zdania opisują wydarzenia z życia św. Aleksego.
- Mieszkańcy miasta, w którym zatrzymał się Aleksy, uważają go za świętą osobę.
- Maryja interweniuje w sprawie Aleksego.
- Ojciec zwraca się do syna, aby ten wybrał sobie żonę.
- Aleksy zostaje żebrakiem i cierpi niewygody.
- W noc poślubną Aleksy oznajmia żonie, że chce opuścić Rzym.
- Aleksy w tajemnicy przed rodzicami opuszcza miasto.
- Aleksy żeni się z cesarską krewniaczką.
- Famijana zgadza się wyjazd męża.
- Aleksy rozdaje swój majątek biednym ludziom.
Ustal, czy interwencja Matki Bożej w sprawie Aleksego jest wyznacznikiem legendy hagiograficznej.
Wyjaśnij, z jakich wartości zrezygnował św. Aleksy, aby przybliżyć się do Boga.
Wyjaśnij, jak można rozumieć ucieczkę Aleksego od świata.
Postaraj się jednym słowem określić postawę, jaką Aleksy przyjął wobec świata. Wybierz tylko jeden wyraz z poniższego zestawu.
- epikureizm
- sceptycyzm
- bunt
- stoicyzm
- zachwyt
- asceza
- neutralność
Rozważ, czy postawa ascetyczna zapewniła Aleksemu szczęście. Przedstaw swoje ustalenia w formie mapy myśli.
Rozważ, czy postawa ascetyczna zapewniła Aleksemu szczęście.
Wyjaśnij, co łączy ikonę Św. Aleksy i św. Maria Egipcjanka z Legendą o św. Aleksym. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do obu dzieł.
(gr. áskēsis – ’ćwiczenie‘) – postawa życiowa polegająca na dobrowolnej rezygnacji z określonych dóbr oraz praktykach umartwiania ciała (np. odmawianie sobie pokarmu, biczowanie, ograniczanie snu); celem życia ascetycznego jest dążenie
do wewnętrznej doskonałości, której warunkiem jest odwrócenie się
od materialnych i doczesnych przyjemności na rzecz rozwoju duchowego; wszelkie umartwienia mają zostać nagrodzone np. życiem wiecznym w niebie
Powrót do ojca
Legenda o św. Aleksym (Vita sancti Allexii rikmice)SteskszySteskszy sobie ociec jego,
PrzePrze swego syna jedynego,
Rozsłał po wszym ziemiam lud
I zadał jim wielki trud,
Strawili wieliki pieniądz,
Swego księdzaksiędza szuk[aj]ąc.
Tu ji nadjeliTu ji nadjeli
W jednym mieście, w Jelidocniw Jelidocni.
Nie znał go jeden, jekojeko drugi,
[…]
A nie poznał żadny jego,
A oćcu są powiedzieli:
'Nigdziejsmy go nie widzieli'.
[…]
A więc świętemu Aleksemu,
Temu księdzuksiędzu wielebnemu,
Nieluba mu fała była,
Co się mu ondzieondzie wodziła.
Tu się wezbrał jeko mogęjeko mogę,
Wsiadł na morze w kogęw kogę,
Brał się do ziemie, do jednej,
Do miasta Tarsa w SyryjejDo miasta Tarsa w Syryjej.
[…]
Więc się wietr obrocił,
Ten ci [ji] zasię nawrocił.
A gdy do Rzyma przyjąłprzyjął, Bogu dziękował,
Iż do swej ziemie przygnał.
A rzekąc: 'Już tu chcę cirzpieć
Mękę i wsztki złe file jimiećjimieć.
U mego oćca na dworze,
Gdym nie przebył za morze'.
Potkał na żorawiuna żorawiu oćca swego
Przed grodem i jął go prosić:
'W jimię Syna Bożego
I dla syna twego, Aleksego,
A racz mi swą jełmużnę dać,
Bych mogł ty odrobiny brać,
Co będą z twego stoła padać'.
[…]
Tu pod wschodempod wschodem leżał,
Każdy nań pomyje złą wodęzłą wodę lał.
A leżał tu sześćnaćcie lat,
Wsztko cirpiał Bog rad;
SiodmegonaćcieSiodmegonaćcie lata zamorzon był,
Co sobie nic nie czynił.
A więc gdy już umrzeć miał,
Sam sobie list napisał
I ścisnął ji twardo w ręce,
Popisawszy swoje wsztki męki
I wsztki skutkiwsztki skutki, co je płodził,
Jako się na świat narodził.Źródło: Legenda o świętym Aleksym, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/legenda-o-sw-aleksym.html.
Po lekturze przywołanego fragmentu Legendy… określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
W Rzymie pierwszą napotkaną przez Aleksego osobą był jego ojciec., Aleksy wrócił do Rzymu przez przypadek., Aleksy zmarł, nie zostawiwszy po sobie żadnej wiadomości., Ojciec Aleksego uznał, że syn nie chce, aby go poszukiwać., Słudzy Eufamijana spotkali Aleksego., Aleksy nie pozwolił rozpoznać się sługom swego ojca., Aleksy postanowił opuścić Laodyceę, bo nie odpowiadała mu tamtejsza aura., Aleksy chciał dotrzeć do Rzymu.
| Prawda | |
|---|---|
| Fałsz |
Stwórz mapę myśli. Ustal, czy Aleksy realizował wzorzec świętego‑ascety.
Ustal i wyjaśnij, czy Aleksy realizował wzorzec świętego‑ascety.
Śmierć świętego
Legenda o św. Aleksym (Vita sancti Allexii rikmice)A gdy Bogu duszę dał,
Tu się wielki dziw zstał:
Samy zwony zwoniły,
Wsztki, co w Rzymie były.
Więc się po nim pytano,
Po wsztkich domiech szukano;
Nie mogli go nigdziej najć,
A wżdy nie chcieli przestać.
Jedno młode dziecię było,
To jim więc wzjawiłowzjawiło,
A rzekąc: 'AzaAza wy nie wiecie o tym,
Kto to umarł? Jać wam powiem.
U Eufamijanać leży,
O jimże ta fała bieży;
Pod wschodem ji najdziecie,
Acz go jedno szukać chcecie'.
Więc tu papież z kardynały,
Cesarz z swymi kapłany
Szli są k niemu z chorągwiami,
A zwony wżdy zwoniły samy;
Tu więc była ludzi siłasiła,
Silno wielka ciszczba była.
Kogokole para zaleciałaKogokole para zaleciała
Od tego świętego ciała,
Ktory leKtory le chorobę miał,
NatemieścieNatemieście zdrow ostał.
[…]
Chcieli mu list z ręki wziąć,
Nie mogli go mu wziąć:
Ani cesarz, ani papież,
Ani [wsz[y]tko kapłaństwo takież]Źródło: Legenda o świętym Aleksym, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/legenda-o-sw-aleksym.html.
Ustal, jakie wydarzenia po śmierci Aleksego świadczą o jego świętości.
Wyjaśnij, na czym polega ars moriendi św. Aleksego.
Rozważ, na czym polega świętość Aleksego.
Na podstawie podanego fragmnetu Legendy... ułóż krzyżówkę, której rozwiązaniem będzie 'święty'. Zredaguj hasła wraz z pytaniami.
Na podstawie podanego fragmentu Legendy... zredaguj hasła do krzyżówki, której rozwiązaniem będzie święty.
Dyskusyjny model świętości
Proces kanonizacji polega na uznaniu osoby zmarłej za świętą. Aktu tego dokonuje papież.
Zredaguj głos w dyskusji na temat: 'W czym tkwi dyskusjny model postawy świętego Aleksego?'.
Już w średniowieczu uważano, że św. Aleksy zasługuje na podziw za hart ducha i wytrwałość, ponieważ bezgranicznie ufa Bogu, powierzając swoje życie w jego ręce. Świadomie cierpi nędzę oraz głód. Wiara Aleksego jest głęboka i żarliwa, całkowicie pozbawiona wątpliwości. Życie doczesne, będące w jego przekonaniu jedynie etapem na drodze do zbawienia, nie ma żadnej wartości, stąd pogarda dla wszystkich dóbr.
Samotność Famijany
Legenda o św. Aleksym ma wiele wersji. Część z nich określa się wspólnym mianem: wersja małżeńska. Podkreślają one wielką rolę żony Aleksego, Famijany. Wskazują
nie tyle na znaczenie sakramentu małżeństwa, ile na godność kobiety. W tzw. wersjach kanonicznych była to rola niewielka – małżonka świętego jest tam niemal bezwolna i wszystko dzieje się poza nią.
Scharakteryzuj zachowanie żony Aleksego. Przywołaj właściwy cytat.
Zredaguj kilkuzdaniową notatkę na temat postępowania Famijany w konteście historycznym i społecznym epoki.
Nie znamy zakończenia polskiej Legendy o św. Aleksym. W niektórych wersjach zachodnich niedługo po mężu umiera Famijana, która zostaje pochowana blisko swego małżonka. To wydaje się oczywiste, ale należy pamiętać, iż Aleksy był już wówczas czczony jako święty, a jego kości traktowano jak relikwie. W przekonaniu średniowiecznych chrześcijan grób znajdujący się niedaleko relikwii to niemal gwarancja dostania się do nieba. Famijana leży najbliżej, jak tylko można.
Tak więc nie przypadkiem na początku dzieła opowiadający historię Aleksego prosi o łaskę Boga, argumentując: 'Bych mogł o twych świętych prawić'. 'Świętych',
a nie – 'świętym'. Choć najbardziej spektakularne było postępowanie samego Aleksego, to na wieczność w niebie zasłużyli również jego rodzice oraz żona.
Rozważania na temat ascezy
Opowieść małżonki świętego AleksegoZostawiona sama śród nocy w oczekiwaniu,
spędziłam czas od rana na pustym bez ciebie posłaniu,
owinięta twego płaszcza rycerską purpurą
o Aleksy.Czekałam na ciebie lat dziesięć i dwadzieścia, i trzydzieści z górą,
młoda, piękna, pachnąca – potem zimna, twarda, z zeschłą,
pomarszczoną skórą.
Na wezgłowiu mym pozostał pas i płaszcz twój purpurowy zwinięty
o Aleksy.Wysyłałam po ciebie sługi i wysyłałam po ciebie okręty...
...Nie przywiedziono cię... Lecz wieść głosiła, żeś święty...
I zagasła mi twoja twarz, i tysiączne miałeś dla mnie lica
o Aleksy.Ja – miłująca cię, ja – ślubowana ci oblubienica...
Lecz tyś odszedł... Stopy bose, sakwy, kij i włosiennicawłosiennica,
I mrowie robactwa, i dokoła twarze plugawe żebraków
o Aleksy.I chwytałam się nadziei jak odlatujących ptaków,
i biegłam do wróżbitów, i szukałam na niebie znaków,
i biłam głową o mur, i wzywałam cię w imię Jezu Chrysta
o Aleksy.Zamieszkał w dwudziestym roku stwór, płaz, zjawa nieczysta
w komorze zimnej u bramy, włóczęga obmierzły jak glista,
jeden z gadów, dla których opuściłeś mnie – z rodu królewską
o Aleksy.Sypiał na kawałku drewna drugą przykryty deską,
by za odpadki z kuchni, za drwiny, za rany nieopatrzone wysłużyć koronę niebieską.
I tak mieszkał lat dziesięć i więcej, aż śmiertelnie wreszcie zachorzałzachorzał
o Aleksy.Zbudzono mnie nad ranem, bo zdawało się, że ze wszech stron pożar
ogarnął Rzym; coś się tłukło po powietrzu jak orzeł
dzwony biły i latały światła, i ludzie wylegli z domów
o Aleksy.Ruszyły zewsząd procesje z lasem gromnic i feretronówferetronów,
papież z cesarzem wyszli na bruk śród modlitw i bicia dzwonów
i wszystkie ulice poczęły iść jak nagle zbudzone rzeki
o Aleksy.A gdym się ocknęła ze strachu i przetarłam zdumione powieki,
tom ujrzała i posłyszała, że zbliżał się grom, zrazu daleki,
śpiew, jęk, bełkotanie bębnów, mieczów szczęk o kolczugi
o Aleksy.Już są... już tutaj doszli, już popadały w proch sługi,
już znikli w bramie – papież pierwszy, a cesarz drugi,
już dziedziniec pełen świty mocarzów, gdy oni w komorze
o Aleksy.Zbiegłam w dół... Klęczą... płacz... migotanie świec... I w pokorze
modlący się owi dwaj... I żebrak umarły – o Boże! –
i teść mój, i świekraświekra leżący krzyżem tuż przy barłogu
o Aleksy.I spytał się Ojciec Święty: 'Kto zacz, kto oddał Bogu
w tym domu czystą swą duszę?' – I nie ozwał się nikt. U progu
byłam wówczas już i ujrzałam na ciele umarłego stojące rzędem anioły
o Aleksy.Milczenie... A w ręku trup trzymał kartę, ukrytą na poły,
więc sięgnął po nią cesarz, lecz cofnął się wnet, jakby goły
miecz ujrzał, i papież tknąć jej nie mógł ni żaden z księży
o Aleksy.Tedy teść mój jął próbować, czyli zwoju sam nie dosięże,
jako gospodarz trupa... I już strach w ich sercach się lęże,
bo i świekra pergaminu nie mogła z dłoni zimnego wziąć trupa
o Aleksy.Przeleciał szept po obecnych, od ciuryciury aż do biskupa
zbledli wszyscy... Lecz jam ujrzała światła snop na kształt słupa,
który wołał mnie po imieniu twoim umiłowanym głosem
o Aleksy.Więc przeszłam pośród klęczących, zakrywszy oblicze włosem,
i poznałam cię, jakeś leżał obdarty, sczerniały i bosy,
i wzięłam twoim pismem kreśloną z twej ręki kartę
o Aleksy.Przeczytałam im dziesięćkroć imię twe, po wieczność niestarte,
całowałam ręce twoje, oczy twe szeroko otwarte...
...Ojciec twój, matka twoja legli na twym ciele płaczący
o Aleksy.Oto papież z cesarzem sławią cię ponad tysiące,
oto ciżby wokoło klęczące, oto dzwony w niebo bijące,
chorągwie – w pokłonach, monstrancje idą ku tobie ze wszystkich kościołów
o Aleksy.Jako rybak mądry wyszedłeś wczesnym rankiem z siecią na połów;
powróciłeś z chwałą w twej sieci, w chórze aniołów...
...Lecz moje serce – rozdarte, rozdarte, ciężkie, ciężkie jak ołów,
o Aleksy, Aleksy, Aleksy!Źródło: Opowieść małżonki świętego Aleksego, [w:] Kazimiera Iłłakowiczówna, Poezja naszego wieku. Antologia wierszy publikowanych po 1918 roku, oprac. Witold Kaliński, Warszawa 1982, s. 29–32.
Wytłumacz, w jaki sposób XX‑wieczna poetka nawiązuje do średniowiecznej legendy.
Określ, kto jest podmiotem lirycznym, a kto – adresatem w przywołanym wierszu.
Opisz uczucia małżonki św. Aleksego.
Określ funkcję apostrofy zamykającej każdą strofę.
Święty Szymon SłupnikPowołał go Pan
Na słup.
Na słupie miał dom
I grób.A ludzie chłopaka na szafot przywiedli,
Unieśli mu głowę w muskularnej pętli.
Powołał go Pan na stryk.Powołał go Pan,
By trwał.
By śpiewał mu pieśń
I piał.A ludzie dziewczynę wśród przekleństw gwałcili
I włosy jej ścięli, i ręce spalili.
Powołał ją Pan
Na gnój.Powołał go Pan
Na słup.
Na słupie miał dom
I grób.A ludzie mych wierszy słuchając powstają
I wilki wychodzą żerującą zgrają...
Powołał mnie Pan
Na bunt.Źródło: Stanisław Grochowiak, Święty Szymon Słupnik, [w:] tegoż, Wiersze wybrane, Warszawa 2021, s. 9–10.
Wyszukaj w dowolnym źródle informacje o św. Szymonie Słupniku.
Wyjaśnij, jaki model świętości przedstawia wiersz Stanisława Grochowiaka Święty Szymon Słupnik.
Wytłumacz, dlaczego wiersz Święty Szymon Słupnik można nazwać polemiką
ze średniowiecznym ascetyzmem.
Współczesna asceza
Napisz wypowiedź argumentacyjną na temat: 'Czy we współczesnym świecie dostrzegasz realizację postaw ascetycznych?'. Rozważ problem, odwołując się do:
Legendy o świętym Aleksym,
wybranej lektury obowiązkowej,
wybranych kontekstów.
Przedstaw również swoje zdanie i je uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć
co najmniej 400 wyrazów.
Zredaguj wypowiedź argumentacyjną na temat: 'Czy droga do świętości świętego Aleksego jest całkowicie słuszna?'. W pracy odwołaj się do:
Legendy o świętym Aleksym,
wybranej lektury obowiązkowej,
wybranych kontekstów.
Przedstaw również swoje zdanie i je uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć
co najmniej 400 wyrazów.
Zadaniowo
Napisz wypowiedź argumentacyjną na temat: 'Jaki model świętości przedstawia polska poezja współczesna?'. Rozważ problem, odwołując się do:
wiersza Święty Szymon Słupnik Stanisława Grochowiaka,
wybranej lektury obowiązkowej,
wybranych kontekstów.
Przedstaw również swoje zdanie i je uzasadnij. Twoja praca powinna liczyć
co najmniej 400 wyrazów.
Porównaj wizerunek Aleksego w Legendzie o świętym Aleksym z obrazem Święty Aleksy José Juáreza.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: hagiografia, legenda, asceza, pareneza, wzorzec osobowy.