Globalna wioska w obliczu zagrożeń

Czy wiesz, w jaki sposób twoje codzienne czynności wpływają na stan środowiska naturalnego? Wykonaj poniższe ćwiczenie.

Globalna wioska w obliczu zagrożeń

R18hNX1LLIfuJ

Zdjęcie przedstawia dziewczynkę na cmentarzu uchodźców na obrzeżach Dadaab w Kenii. Jest sama, ubrana w kolorową sukienkę, ma naszyjnik i bransoletkę, założone dłonie nad głową. Dziewczyna stoi boso na ziemi. Widoczne liczne kurhany - mogiły, usypane z ziemi. Widać również suche kije w niektórych kurhanach. W tle znajdują się pojedyncze drzewa, namioty ustawione w skupiskach oraz niebo.

R10Ouj3I654CI

Widok z góry na 3 pary rąk, które trzymają pustą, drewnianą miskę.

Czym są problemy globalne?

Zainteresowanie problemami globalnymi pojawiło się w XIX wieku. Było ono związane z rewolucją przemysłową, powstaniem rynku światowego, wzrostem świadomości społeczeństw oraz utworzeniem pierwszych organizacji międzynarodowych. W wyniku rewolucji naukowo‑technicznej pogłębiły się różnice poziomu życia obywateli poszczególnych państw, pojawiły się kryzysy światowe i katastrofy ekologiczne, a następnie groźba atomowego kataklizmu.

Nie ma jednej, powszechnie przyjętej definicji problemów globalnych. Możemy uznać, że z problemem globalnym mamy do czynienia wtedy, gdy w istotny sposób dotyczy on wszystkich lub prawie wszystkich państw i ich mieszkańców. Problemy globalne są złożone i nie da się ich rozwiązać w krótkim czasie.

Problemy globalne mogą prowadzić do zahamowania rozwoju gospodarczego, wzrostu śmiertelności lub nawet upadku cywilizacji. Obecnie wiele problemów globalnych występuje jednocześnie, często są one z sobą powiązane i zależą od wielu czynników.

Charakterystyka wybranych problemów globalnych

Migracje

Migracje to przemieszczanie się ludności. Jeśli następuje w obrębie tego samego kraju, mamy do czynienia z migracjami wewnętrznymi, a jeśli z jednego kraju do drugiego, są to migracje międzynarodowe. Migracje są uwarunkowane czynnikami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi. Mogą mieć charakter tymczasowy lub stały, dobrowolny lub przymusowy.

Przyczyny migracji:

• konflikty zbrojne,

• prześladowana polityczne,

• naruszenia praw człowieka,

• klęski żywiołowe,

• niepokoje polityczne, wojny domowe,

• różnice w poziomie rozwoju gospodarczego w poszczególnych krajach,

• katastrofy ekologiczne.

Podstawowe pojęcia dotyczące ruchów migracyjnych

Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji szacuje, że procesy migracyjne obejmują dziś ponad 240 mln ludzi. Oznacza to, że migranci stanowią ponad 
3% mieszkańców Ziemi. Jedna trzecia migrantów zarobkowych z całego świata przebywa w krajach europejskich.

Migracje mogą przynosić krajom wiele korzyści, ale też powodować niepożądane zjawiska. Niektóre z państw swą potęgę gospodarczą zbudowały dzięki napływowi cudzoziemców (Australia, Kanada, Stany Zjednoczone).

Uchodźcy

Szczególnym typem migracji są ruchy uchodźcze. Uchodźca, w znaczeniu potocznym i najszerszym, to osoba zmuszona przez okoliczności od niej niezależne do opuszczenia swojego miejsca zamieszkania. Do uchodźców zaliczymy więc osoby, które zmuszone były opuścić kraj dotychczasowego pobytu z powodów zarówno konfliktów zbrojnych oraz prześladowań, jak i klęsk żywiołowych. Termin uchodźca został także zdefiniowany w prawie międzynarodowym. Najważniejszym dokumentem prawa międzynarodowego, odnoszącym się do uchodźców, jest Konwencja genewska o statusie uchodźców (1951 r.).

Zgodnie z konwencją osoba ubiegająca się o status uchodźcy:

• musi być prześladowana lub żywić uzasadnioną obawę przed prześladowaniem,

• musi przebywać poza granicami państwa, którego jest obywatelem, lub poza terytorium państwa swego stałego zamieszkania,

• nie może korzystać z ochrony państwa, którego jest obywatelem, lub państwa, 
  na którego terytorium zamieszkuje na stałe.

Główną instytucją zajmującą się ochroną uchodźców jest Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców.

Osoba, która zostanie uznana w Polsce za uchodźcę:

• nie może zostać wydalona z Polski,

• może pracować w Polsce na takich samych zasadach jak jej obywatel,

• może prowadzić w Polsce działalność gospodarczą,

• otrzymuje prawo do:

  • świadczeń pomocy społecznej (zasiłków),

  • nauki,

  • ubezpieczenia zdrowotnego.

Terroryzm

R1Q3OOa4D62Eh

Zdjęcie przedstawia atak terrorystyczny na dwie wieże budynku World Trade Center w Nowym Jorku 11 września 2001 roku. Widoczne są płonące wieżowce i wydobywające się ogromne kłęby dymu po uderzeniu samolotów. Z lewej strony stoją gmachy innych wysokich budynków. W tle zdjęcia widać niebo.

Nie ma powszechnie uznanej definicji terroryzmu. Możemy przyjąć, że jest to motywowane politycznie stosowanie siły lub jej groźby przez jednostkę bądź grupę osób w celu wywarcia wpływu na władzę i opinię publiczną. Terroryzm jest więc formą przemocy politycznej.

Charakterystyczne cechy terroryzmu:

• stosowanie siły jako metody działania,

• wytworzenie w społeczeństwie poczucia zagrożenia,

• podważanie autorytetu władzy,

• dążenie do uzyskania rozgłosu.

Terroryzm stanowi obecnie najbardziej rozpowszechnioną formę przemocy politycznej. Pojedynczy akt terrorystyczny może zdestabilizować struktury państwa, a nawet zachwiać stabilnością całego regionu. Współczesny terroryzm nasycony jest treściami religijnymi. Najwięcej ugrupowań powołuje się na islam.
Przełomowym momentem dla współczesnego terroryzmu były ataki dokonane 
11 września 2001 r. w Stanach Zjednoczonych przez ugrupowanie o nazwie Al‑Kaida. Ataki terrorystyczne przeprowadzone zostały za pomocą uprowadzonych samolotów pasażerskich. Obiektami ataku były dwie wieże World Trade Center (WTC)
[czyt.: werld trejd sente] i budynek Pentagonu. Ataki te stały się przyczyną rozpoczęcia przez Stany Zjednoczone globalnej wojny z terroryzmem. Pod tym pojęciem rozumiemy działania podejmowane przez Stany Zjednoczone oraz inne państwa w celu zlikwidowania grup terrorystycznych (przede wszystkim Al‑Kaidy) oraz uniemożliwienia wspierania terroryzmu. W ramach wojny z terroryzmem przeprowadzono interwencję w Afganistanie (2001) oraz w Iraku (2003). W operację w Afganistanie zaangażowanych było ponad 40 państw, w tym siły Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization), NATO 
[czyt.: norf  atlantik trity ogenajzeiszn].
W wyniku interwencji reżim talibów został obalony, a Osama bin Laden zabity.
W marcu 2003 r. rozpoczęła się operacja w Iraku. Wobec reżimu Saddama Husajna, ówczesnego przywódcy Iraku, wysuwano błędne – jak się później okazało – zarzuty posiadania broni masowego rażenia oraz wspierania terroryzmu. W wyniku operacji trwającej do początku maja 2003 r. rządy Saddama Husajna zostały obalone, a on pojmany i skazany na karę śmierci.
W działaniach przeprowadzonych na terenie Afganistanu i Iraku uczestniczyli żołnierze polscy. Mimo licznych poczynań podejmowanych przez społeczność międzynarodową nie udało się zlikwidować Al‑Kaidy i ugrupowań z nią powiązanych. W 2014 r. terrorystyczna organizacja działająca pod nazwą Państwo Islamskie (poprzednio znana jako Islamskie Państwo w Iraku - (Islamic State of Iraq and Sham, ISIS) [czyt.: islamik steit of irak and szem] samozwańczo ogłosiła powstanie na terenie Syrii i Iraku kalifatukalifatkalifatu.

Zamachy z 11 września 2001 r. przyczyniły się do rozpoczęcia bardzo intensywnej współpracy państw w celu zwalczania terroryzmu. W ramach organizacji międzynarodowych państwa przyjmują liczne konwencje i programy mające na celu zapobieganie zjawisku. Aktywnie współpracują również służby wewnętrzne poszczególnych państw.

Problem wyżywienia

R1TVrbkGQRznU

Na zdjęciu znajduje się mała, smutna dziewczynka siedząca na drewnianym stołku. Dziecko cierpi z głodu. Przerażająco wychudzony szkielet dziewczynki i jej nieproporcjonalna do reszty ciała głowa, widoczny duży brzuszek. Na szyi dziecka wisi amulet. Z lewej strony obok dziewczynki siedzi drugie dziecko, widoczne tylko po części. Ma wychudzoną rękę. W tle widać brązową ziemię oraz brudną, obrapaną ścianę.

Problem głodu na świecie jest szczególnie jaskrawym przykładem dysproporcji rozwojowych. Światowy Program Żywnościowy (World Food Programme, WFP) szacuje, że na świecie jest ponad 700 mln głodnych ludzi. Oznacza to, że głodnych ludzi na świecie jest więcej niż mieszkańców Stanów Zjednoczonych, Kanady i Unii Europejskiej łącznie.

Gdzie mieszkają niedożywione dzieci

R7QNfWTlFhgMJ

Schemat przedstawia obszary, w których żyją niedożywione dzieci.

Wykres: Gdzie mieszkają niedożywione dzieci.

Państwa zaznaczone na wykresie:

- Ameryka Północna

- Azja Wschodnia i Pacyfik

- Ameryka Łacińska i Karaiby

- Europa Wschodnia i Azja Środkowa

- Bliski Wschód i Afryka Północna

- Afryka Zachodnia i Środkowa

- Afryka Wschodnia i Południowa

- Azja Południowa.

Dane liczbowe podane w milionach:

- Ameryka Północna 2,6

- Azja wschodnia i Pacyfik - 8,4

- Ameryka Łacińska i Karaiby - 9,0

- Europa Wschodnia i Azja Środkowa - 9,0

- Bliski Wschód i Afryka Północna - 14,7

- Afryka Zachodnia i Środkowa - 33,1

- Afryka Wschodnia i Południowa - 33,6

- Azja Południowa - 34,4.

Głód dotyka ludzi w każdym wieku, ale przede wszystkim kobiety i dzieci oraz osoby w podeszłym wieku.

Według UNICEF (dane z 2020 r.) 690 mln ludzi na świecie cierpi głód. Najwięcej z nich mieszka w Azji i Afryce.

Twórcy raportu wskazują, że do końca 2020 z powodu kryzysu wywołanego pandemią COVID‑19, liczba ta może wzrosnąć o ponad 130 mln ludzi.

Przyczyn głodu należy poszukiwać w: przeludnieniu i wysokim przyroście naturalnym w niektórych regionach świata, konfliktach, katastrofach naturalnych, zmianach klimatycznych, globalnych kryzysach finansowych i żywnościowych czy złym zarządzaniu zasobami państwa. Klęski głodu są najczęściej wypadkową kilku spośród tych czynników.

W praktyce w skali globalnej problemem nie jest wyprodukowanie takiej ilości żywności, aby wystarczyło jej dla wszystkich. Problem stanowi niewłaściwa jej dystrybucja. Obecnie ok. 20 państw świata posiada nadwyżkę żywności, podczas gdy kilkadziesiąt państw ma jej zbyt mało. Dlatego likwidacja głodu na świecie była jednym z najważniejszych Milenijnych Celów Rozwoju, a obecnie Celów Zrównoważonego Rozwoju 2016‑2030.

Degradacja środowiska przyrodniczego

RaxzpMawCHB9H

Zdjęcie przedstawia zanieczyszczony brzeg jeziora, porozrzucane w dużej ilości plastikowe butelki, puszki.

Zainteresowanie problemem degradacji środowiska przyrodniczego wzrosło w społeczności międzynarodowej w drugiej połowie XX wieku. Zauważono wtedy, 
że został zachwiany stan równowagi między zdolnością Ziemi do odtwarzania odnawialnych zasobów a możliwościami korzystania z nich przez człowieka. Obecnie możemy wyróżnić kilka zasadniczych problemów o zasięgu globalnym związanych z degradacją środowiska:

RrvM3v93c4GwV

Schemat przedstawia różne problemy globalne.

Schemat przedstawiający różne problemy globalne, a są to:

1) rozprzestrzenianie się substancji toksycznych niedających się biologicznie rozłożyć

2) zanieczyszczenie wody (mórz, jezior, i źródeł podziemnych)

3) szkody wyrządzone przez człowieka (rozlewiska oleju, katastrofy przemysłowe)

4) skażenie i zapylenie powietrza

5) zmiany klimatyczne

6) niszczenie lasów w szczególności zagłada lasów tropikalnych

7) zanieczyszczenie górnych warstw atmosfery przez chlorofluorowęglowodany , co powoduje uszkadzanie ozonu i zwiększanie przenikania promieni ultrafioletowych (tzw. dziura ozonowa)

8) wyczerpywanie się surowców naturalnych

9) wymieranie gatunków roślin i zwierząt

10) wzrastająca liczba opadów.

Wszyscy zauważamy i odczuwamy skutki degradacji środowiska przyrodniczego. Średnie miasto europejskie produkuje mniej więcej pół miliona ton trujących substancji dziennie, wzrasta natężenie hałasu w aglomeracjach miejskich, a elementami krajobrazu są w wielu miejscach kominy, szyby kopalniane czy wysypiska śmieci. Mimo podejmowania licznych działań i podpisywania aktów prawnych społeczności międzynarodowej nie udało się doprowadzić do zahamowania procesów degradacji środowiska przyrodniczego.

Podsumowanie

Rozwiązanie problemów globalnych stanowi jedno z największych wyzwań dla społeczności międzynarodowej. Głód, brak dostępu do wody pitnej, masowe migracje, terroryzm, HIV (ang. human immunodeficiency virus )- ludzki wirus niedoboru odporności i AIDS (ang. acquired immunodeficiency syndrome lub acquired immune deficiency syndrome) - zespół nabytego niedoboru odporności to tylko niektóre z nich. Do dnia dzisiejszego nie uporały się z nimi ani państwa, ani organizacje międzynarodowe. Złożoność oraz skala tych problemów uniemożliwiają ich rozwiązywanie w krótkim czasie i przez jedno państwo. Walka z problemami globalnymi musi więc być podjęta przez całą społeczność międzynarodową.

Przydatne linki

www.unhcr.org  UNHCR, Agencja ONZ ds. Uchodźców

www.pah.org.pl  Polska Akcja Humanitarna - organizacja humanitarna, non‑profit