Góry, kobiety i…

Przeczytaj uważnie wiersz. Zwróć uwagę na pojawiające się czasowniki w 2 osobie liczby mnogiej.

Podmiot liryczny w wierszu wzywa młodych do:

1. pozszerzania wiedzy;

2. tworzenia lepszej przyszłości;

3. zachwytu nad nowym światem;

4. szanowania dawnych wartości;

5. pracy, aby tworzyć lepszą przyszłość dla przyszłych pokoleń.

Przeczytaj uważnie trzecią i czwartą zwrotkę wiersza Do młodych.

Asnyk uważa, że nie należy odrzucać osiągnięć dawnych epok i odcinać się od dziedzictwa kulturowego. Poeta apeluje do umiarkowanego buntu. Twierdzi, że młodzi nie powinni całkowicie odrzucać ideałów romantyzmu. Ich przodkom należy się szacunek. Każde kolejne pokolenie ma prawo do zmian. Świat się rozwija. Postęp nie powinien się sprowadzać do niszczenia dawnych wartości, ale tworzyć lepszą przyszłość. Młodzi powinni zachwycać się nowym światem. Każda epoka niesie ze sobą nowe wyzwania, dlatego trzeba poszerzać wiedzę i kierować się nowymi koncepcjami.

Zwróć uwagę na formy zaimków dzierżawczych i trybu rozkazującego.

Marsylianka to hymn francuski. Podobnie jak Do młodych Asnyka jest liryką apelu. Pieśń miała zmotywować do działania wojska Armii Renu przeciwko wojskom Austrii. Zagrzewa do boju i wychwala siłę francuskich żołnierzy, którzy mają odeprzeć walkę z obcym wrogiem i zdrajcami. Analogicznie w wierszu Asnyka podmiot liryczny namawia, aby tworzyć nowe koncepcje, a nie naśladować dawne idee. Hymn ten nakazuje zachować pamięć o ludziach, którzy ponieśli śmierć w wyniku walk i podobnie jak oni walczyć za ojczyznę. W wierszu Asnyka podmiot liryczny podkreśla, aby mieć szacunek do przeszłych pokoleń, które walczyły o wolność ojczyzny. Sprzeciwia się negowaniu ideałów z przeszłości.

Przypomnij sobie, czym charakteryzuje się podmiot zbiorowy.

Klęska powstania styczniowego zniszczyła nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Podmiot liryczny wypowiada się w imieniu zbiorowości. Chce rozbudzić uczucia patriotyczne w Polakach. Kieruje słowa do swoich rodaków. Przypomina im o takich wartościach jak odwaga i wolność. Podmiot liryczny podkreśla, że dla Polaków ważna jest nadzieja. Stwierdza, że narodowi brakuje optymizmu, ponieważ jest pogrążony w cierpieniu, płaczu i narzekaniach.
Dlatego musi odrzucić to, co go tak bardzo zawiodło i tworzyć nowe idee.

Przeczytaj uważnie wiersz Miejmy nadzieję. Zwróć uwagę na rzeczowniki łączące się ze słowami: Miejmy nadzieję..., Miejmy odwagę..., Miejmy pogardę..., Przestańmy..., Lecz nie przestajmy....

• Trzeba mieć nadzieję na ziarno, które w przyszłości zakwitnie; poświęcenie w duszy bohatera.

• Trzeba mieć odwagę kierować się rozumem, a nie gwałtownymi emocjami.

• Trzeba gardzić sławą, bezprawiem.

• Należy skończyć z boleścią i ze skargami.

• Należy czcić swoje świętości, przechowywać czystość ideałów.

Przypomnij sobie cechy romantyzmu.

Wiersz Miejmy nadzieję łączy romantyczne koncepcje z pozytywistycznym podejściem filozoficznym i społecznym. Pierwszą wartością jest nadzieja, którą stracili Polacy, co symbolizuje zwiędły kwiat: Miejmy nadzieję!... nie tę lichą, marną, / Co rdzeń spróchniały w wątły kwiat ubiera. Naród polski jest pogrążony w cierpieniu, płaczu i narzekaniach. Przeciwstawione mu zostało silne oczekiwanie na lepsze czasy, które jest porównywane do ziarna – symbolu młodości i rozwoju. Odzwierciedla to cechę pozytywizmu. Romantyczne podejście wiąże się z marzeniami o odzyskaniu niepodległości: Miejmy nadzieję!... nie tę chciwą złudzeń, / Ślepego szczęścia płochą zalotnicę. Natomiast pozytywizm skupia się
na byciu niezłomnym w walce o wolność kraju: Lecz tę, co w grobach czeka dnia przebudzeń / I przechowuje oręż i przyłbicę. Kolejną wartością jest odwaga, której nie mają Polacy po klęsce powstania styczniowego. Polacy w epoce romantyzmu doprowadzali do spontanicznych zrywów i walczyli w sposób bezmyślny,
co kończyło się porażką: Miejmy odwagę!... nie tę jednodniową, / Co w rozpaczliwym przedsięwzięciu pryska. Kierowali się emocjami: Miejmy odwagę!... nie tę tchnącą szałem, / Która na oślep leci bez oręża. Natomiast pozytywiści
nie pozwolili się stłumić, zepchnąć na boczny tor. Ich odwagi nie zniszczyły przeciwności losu: Lecz tę, co wiecznie z podniesioną głową / Nie da się zepchnąć z swego stanowiska. Ich odwaga była wynikiem konsekwencji i stałości. Kierowali się rozumem: Lecz tę, co sama niezdobytym wałem / Przeciwne losy stałością zwycięża. W romantyzmie patriotyzm był kojarzony z cierpieniem i składaniem ofiary z siebie: Miejmy pogardę dla rzekomej sławy / I dla bezprawia potęgi zwodniczej, / Lecz się nie strójmy w płaszcz męczeństwa krwawy / I nie brząkajmy w łańcuch niewolniczy. Pozytywizm stoi na przeciwnym stanowisku. Dla niego najważniejszy jest rozsądek umożliwiający stawianie sobie realistycznych celów. Jego celem jest patriotyzm oparty na czynie. Nie należy tracić czasu
na przemyślenia, tylko w milczeniu się zbroić.... Pozytywiści chcą odzyskać niepodległość za pomocą przechowywania tradycji i polskości, a nie w walce zbrojnej: Lecz nie przestajmy czcić świętości swoje / I przechowywać ideałów czystość; / Do nas należy dać im moc i zbroję, / By z kraju marzeń przeszły w rzeczywistość.

Tyrteizm to nazwa poezji, która pochodzi od starożytnego poety Tyrteusza.
Jej tematyka patriotyczna wzywa do walki za ojczyznę.

Wiersz należy do poezji tyrtejskiej, nawołującej do walki w obronie ojczyzny, budzącej nienawiść do wroga. Postać mówiąca w wierszu wzywa bezsilnych patriotów do 'zaprzestania lamentów' i rozpamiętywania bólów. Podmiot liryczny krytykuje Polaków za to, że pogrążają się we własnej martyrologii, zamiast otrząsnąć się po klęsce powstania styczniowego. Osoba mówiąca w wierszu wzywa do 'zaprzestania lamentów' i rozpamiętywania bólów, ponieważ taka postawa
nie zapewnia niepodległości. Polacy nie powinni koncentrować się na bolesnej przeszłości, ale wybiegać myślami do przodu. Elementy poezji tyrtejskiej można odnaleźć w Kordianie Juliusza Słowackiego. Tytułowy bohater decyduje się
na poświęcenie dla ojczyzny. Chce dokonać zamachu na cara, ale nie potrafi tego dokonać ze względu na wrodzoną wrażliwość. Kordian przybliża rozterki Polaków związane z powstaniami. Jedynym rozwiązaniem okazuje się poświęcenie
dla ojczyzny i zdecydowana walka z okupantem.

Zwróć uwagę, co o przeszłości i przyszłości mówi podmiot liryczny.

Według podmiotu lirycznego próba ucieczki do przeszłości jest bezowocna i daremna, ponieważ świat idzie naprzód, zmieniają się poglądy. Żywi
on przekonanie o nieodwracalności procesów historycznych. Rozwój stanowi konieczność dziejową i w żaden sposób nie zależy od pojedynczego człowieka. Trzeba zaakceptować przyszłość, ponieważ przyjęcie innej postawy nie spowoduje jej zatrzymania.

Odszukaj w słowniku języka polskiego definicji wyrazu żal.

Ludzkie żale są daremne, ponieważ trzeba przyzwyczaić się do zmienności. Człowiek powinien patrzeć w przyszłość i czerpać z niej to, co potrzebne.

Nastrój wiersza to uczucia, jakie towarzyszą podmiotowi lirycznemu.

Nastrój wiersza jest romantyczny. Oddaje go metaforyczny opis przyrody, podkreślający stan uczuć podmiotu lirycznego. 'Szumiące śpiewem laski', 'świeża zieleń łąk', 'natura słodkich czarów' to elementy krajobrazu, będące jednocześnie obrazem subtelnego uczucia. 'Serce pijące zachwyt' ze 'wspólnych, jasnych zdrojów' cechuje się zakochaniem i czułością. Uczucie nie zostało wypowiedziane nigdy wprost, co podkreśla przyroda.

Zwróć uwagę, czego dotyczy wiersz, jakie uczucie opisuje, co robią kochankowie.

Wiersz opisuje silne uczucie, które połączyło dwoje ludzi. Było ono niewinne. Swoje odbicie znalazło w pięknie budzącej się do życia przyrody, przywołanej w liryku. Mężczyzna próbuje udowodnić, że to, co się wydarzyło, nie było miłością, na co wskazuje antyteza: 'Między nami nic nie było'. Para nie wypowiedziała ani jednego słowa na temat łączącego ją uczucia, ale jego piękno odbijało się w wiosennej przyrody. Podmiot liryczny stara się wytłumaczyć, że między nim a kobietą
nie doszło do niczego konkretnego, ponieważ brakuje jasnych deklaracji,
ale nie potrafi wymazać jej z pamięci.

Zmysł to zdolność odbierania bodźców zewnętrznych. Wyróżnia się wzrok, słuch, dotyk, zapach i smak.

Strofa pierwsza i druga przywołuje wzrok: 'Wyzłocone słońcem szczyty / Już różowo w górze płoną / W dole – lasy skryte w cieniu /Toną jeszcze w mgle perłowej'. Zwrotka trzecia – wzrok, co potwierdza: 'Lecz już wietrzyk mgłę rozpędza, / I ta rwie się w chmurek stada...' i dotyk: 'Jak pajęcza, wiotka przędza / Na krawędziach skał osiada'. Strofa czwarta – wzrok: 'A spod sinej tej zasłony? / Świat przegląda coraz szerzej', zapach: 'Taki jasny, wonny, świeży', słuch: 'Z nocnych, cichych snów zbudzony'. Piąta zwrotka – wzrok: 'Wszystko srebrzy się dokoła / Pod perlistą, bujną rosą', zapach: 'Świerki, trawy, mchy i zioła Balsamiczny zapach niosą'. Szósta zwrotka – wzrok: 'A blask spływa wciąż gorętszy, / Coraz głębiej oko tonie', dotyk: 'Cudowności świat się piętrzy / W wyzłoconej swej koronie'.

Przypomnij sobie, czym jest impresjonizm.

Elementy poetyki impresjonistycznej to synestezja, czyli równoczesne połączenie kilku doznań zmysłowych (np. wzrokowych i dźwiękowych, wzrokowych i zapachowych), np. Wszystko srebrzy się dokoła / Pod perlistą, bujną rosą, / Świerki, trawy, mchy i zioła / Balsamiczny zapach niosą. Dominują: epitety,
np. wyzłocone słońcem szczyty, lasy skryte, mgła perłowa, porównania,
np. jak pajęcza, wiotka przędza, góry wyszły jak z kąpieli, obudzona jak z zaklęcia; personifikacje, np. już się wdzięczy i uśmiecha; powtórzenia, np. wszystko skrzy się, wszystko mieni.

Przeczytaj uważnie dwie ostatnie zwrotki wiersza.

Dusza człowieka nie jest syta, ponieważ nie może opuścić ciała i wzbić się w przestworza, aby objąć całe piękno świata. Podmiot liryczny jest niezadowolony, gdyż odczuwa swoje ograniczenia cielesne.

Zwróć uwagę, które strofy charakteryzują góry.

Część opisowa to zwrotki od pierwszej do dwunastej są opisowe, a trzynasta i czternasta – refleksyjne. Taki podział wydaje się być adekwatny, ponieważ w pierwszych dwunastych strofach podmiot opisuje piękno gór, a w dwóch ostatnich zwrotkach skupia się na duszy, uznając, że poznanie zmysłowe nie jest wystarczające. Ma wrażenie, że jego dusza chciałaby opuścić ułomne ciało i wzbić się w przestworza, aby objąć całe piękno świata.