Masz głos – masz wybór
Być obywatelemOd początku istnienia pojęcia polityki, czyli od starożytnej Grecji, wspólnotę „wolnych i równych” określało prawo, ono też chroniło ją, co oznaczało, iż trzeba było spełniać pewne warunki uczestnictwa w niej. Jej członkami, czyli obywatelami zarówno w Grecji, jak i w starożytnym Rzymie, mogli zostać jedynie wolni mieszkańcy polis lub civitas - miasta‑państwa. (...) Tylko pan domu, w Rzymie pater familias (ojciec rodziny) - mając wolny czas i spokojną głowę - mógł być obywatelem, czyli uczestniczyć w podejmowaniu decyzji dotyczących kierowania państwem.
Źródło: M. Markiewicz, Być obywatelem, „"Wiedza i Życie"”, nr 11.
Na podstawie tekstu źródłowego wyjaśnij, jakie w starożytności występowały ograniczenia w zakresie obywatelstwa.
Masz głos — masz wybór
One go nie miały
W XIX wieku w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych powstał ruch domagający się zapewnienia kobietom takich samych praw osobistych i politycznych, jakie mieli mężczyźni. Jednym z głównych celów ruchu było zapewnienie kobietom praw wyborczych, czyli prawa głosu – stąd wzięła się nazwa ruchu. W języku angielskim słowo suffrage [czyt.: safrydż] oznacza głosowanie, prawo głosu. Z wyjątkiem Nowej Zelandii, dopiero w XX wieku zaczęto przyznawać kobietom prawa wyborcze. Jednym z pierwszych krajów, w którym kobiety je uzyskały, była odradzająca się w 1918 r. Polska. Najdłużej na równouprawnienie polityczne w Europie czekały mieszkanki jednego z kantonów Szwajcarii – do 1990 roku.
wyjaśnić, kim jest obywatel i jakie przysługują mu prawa;
określić, na czym polega aktywność polityczna obywateli;
przedstawiać zalety i wady demokracji przedstawicielskiej.
podstawowych zasad demokratycznych wyborów;
określać rolę wyborów w państwie demokratycznym;
wskazywać, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze.
Zasady wyborów
Wybory są jednym z podstawowych sposobów wyłaniania osób, którym obywatele powierzają sprawowanie władzy w państwie. Mechanizm ten występuje w demokratycznych i niedemokratycznych systemach politycznych. Jednak o autentycznych wyborach można mówić tylko w odniesieniu do systemów demokratycznych.
Schemat: Wybory – kogo wybierają obywatele PL
Schemat przedstawia wybory Polaków do władzy lokalnej, ogólnopolskiej i europejskiej.
Do władzy lokalnej Polacy wybierają radnych,wójta, burmistrza, prezydenta miasta.
Wybrani radni zasiadają w:
- radzie gminy (rada miejska, rada miasta),
- radzie powiatu,
- sejmiku województwa.
Do władzy ogólnopolskiej Polacy wybierają swoich przedstawicieli, którzy zasiadają w parlamencie:
- posłów i senatorów.
Wybierają także kandydata na Prezydenta RP.
Do władzy europejskiej Polacy wybierają posłów, którzy zasiadają w Parlamencie Europejskim.
Podstawowe zasady wyborcze
POWSZECHNOŚĆ
Każdy obywatel, który spełnia prawnie określone warunki, ma prawo czynnego (głosowanie na kandydatów) i biernego (kandydowanie do danego organu władzy) udziału w wyborach.
RÓWNOŚĆ
Każdy wyborca dysponuje taką samą liczbą głosów, tj. zwykle jednym głosem. Głosy wyborców powinny mieć porównywalną siłę.
TAJNOŚĆ GŁOSOWANIA
Każdy wyborca ma możliwość wypełniania kart wyborczych bez obecności i bezpośredniego wpływu innych osób. Lokale wyborcze powinny być więc tak wyposażone, aby wyborca mógł oddać głos anonimowo, tzn. by żadna z osób trzecich nie mogła poznać jego głosu, a tym bardziej na niego wpływać.
BEZPOŚREDNIOŚĆ
Wybory są jednostopniowe, tzn. wyborcy głosując, dokonują wprost wyboru na stanowisko podlegające obsadzeniu w trybie głosowania. Odmiennie jest w wyborach dwustopniowych (wybory pośrednie) - obywatele wybierają swoich przedstawicieli, którzy w kolejnym głosowaniu decydują o ostatecznym składzie osobowym organu władzy.
Funkcje wyborów
Przeczytaj podane informacje.
Grupa uczniów z klasy VIIc jest wyraźnie podenerwowana.
— Zobaczcie, co tu zostało napisane! — mówi Kasia. — Nie możemy się na to zgodzić. Dlaczego klasa VIId ma mieć czterech przedstawicieli w Radzie Samorządu Uczniowskiego, a my tylko dwóch?
Wojtek poparł koleżankę:
— To jest niesprawiedliwe! To jest niezgodne z zasadami demokracji!
ZAŁĄCZNIK DO REGULAMINU RADY SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
(przydział miejsc w Radzie Samorządu Uczniowskiego dla poszczególnych klas)
Klasa | Liczba uczniów | Liczba miejsc w Radzie SU |
|---|---|---|
VIIa | 29 | 3 |
VIIb | 19 | 2 |
VIIc | 17 | 2 |
VIId | 32 | 4 |
Czy Kasia i Wojtek mają rację?
Wymień argumenty na poparcie punktu widzenia uczniów, a także twórców podanego załącznika. Przeprowadź krótką dyskusję w klasie.
funkcja kreacyjna polega na wyłanianiu reprezentantów narodu. Są nimi osoby, które uzyskały poparcie wyborców wystarczające do zdobycia mandatu.
funkcja legitymizacyjna oznacza, że wyborcy uznają prawo zwycięzców wyborów do sprawowania władzy oraz wyrażają akceptację podejmowanych przez nich decyzji.
Mandat wyborczy to pełnomocnictwo do sprawowania władzy udzielone przez wyborców.
Zachowania wyborcze
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE
Art. 62.
Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.
Źródło: Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.
Na podstawie tekstu źródłowego wyjaśnij, co to jest czynne prawo wyborcze.
Propozycja obniżenia wieku nabywania czynnego prawa wyborczego do lat 16Procesy demokratyzacji zachodzące w XIX i XX w. sprawiły, że likwidowano kolejne cenzusy wyborcze (majątku, wykształcenia i płci) a granicę wieku uprawniającego do głosowania sukcesywnie zmniejszano. Po drugiej wojnie światowej czynne prawo wyborcze w większości państw nabywało się w wieku 20‑21 lat, dopóki w latach 70. XX w. poszczególne kraje masowo nie dokonały kolejnego obniżenia wieku wyborczego. Od tego czasu rozwiązanie polegające na przyznawaniu praw wyborczych obywatelom od 18. roku życia zaczęto stosować na całym świecie. (...) Szybko jednak, bo już w latach 90. XX w. Europie, zasada nabywania czynnego prawa wyborczego nie wcześniej niż w wieku 18 lat zaczęła być podważana. (...) Najbardziej spektakularnym przykładem tego trendu stało się przyznanie prawa głosu we wszystkich wyborach w Austrii w 2008 osobom, które ukończyły 16. rok życia. Pomysł głosowania 16‑latków wciąż wzbudza jednak wiele kontrowersji, wywołując rozmaite dylematy natury politycznej, prawnej i społecznej.
Źródło: Marcin Waszak, Jarosław Zbieranek, Propozycja obniżenia wieku czynnego prawa wyborczego do lat 16. Wybrane zagadnienia, dostępny w internecie: https://silo.tips/download/propozycja-obnienia-wieku-czynnego-prawa-wyborczego-do-lat-16-wybrane-zagadnieni.
Scharakteryzuj przedstawiony w powyższym tekście problem. Wyjaśnij, co przemawia za obniżeniem granicy wieku uprawnionych do głosowania, a jakie argumenty są przeciwko takiej decyzji.
Zachowania wyborcze
Udział w wyborach jest bardzo ważną w demokracji formą zachowań politycznych obywateli. Rezultaty wyborów wpływają na funkcjonowanie całego społeczeństwa i państwa.
Głosowanie w lokalu wyborczym to tylko jeden ze sposobów oddania głosu w wyborach. Można to zrobić również drogą pocztową, a w niektórych państwach nawet elektroniczną.
W 1995 r. odbyła się pierwsza w Polsce telewizyjna debata kandydatów na
prezydenta RP. Eksperci uważają, że publiczna wymiana poglądów między dwoma najpoważniejszymi rywalami miała istotny wpływ na postawy wyborców.
Podzielcie się na dwie grupy.
Zadanie dla grupy 1.
Scharakteryzuj, czym kierujesz się, podejmując decyzję wyborczą podczas wyboru przewodniczącego samorządu uczniowskiego.
Głosowałem/Głosowałam na (...), ponieważ ...
Zadanie dla grupy 2.
Scharakteryzuj się, czym należy kierować się, podejmując decyzję wyborczą podczas wyboru przewodniczącego samorządu uczniowskiego.
Powinienem/Powinnam głosować na osobę, która...
Porównaj wyniki pracy. Jeżeli zauważyłeś/zauważyłaś istotne różnice wyjaśnij, czego są skutkiem. Przedyskutuj problem na forum klasy.
Poszukaj informacji w wiarygodnych źródłach o ostatnich wyborach do sejmu. Zastanów się, jakie hasła głosiły startujące wówczas komitety wyborcze. Jak przebiega proces realizacji złożonych obietnic wyborczych? Napisz swoją odpowiedź.
Podsumowanie
Powszechne, równe, bezpośrednie wybory, odbywające się w głosowaniu tajnym, są podstawowym sposobem wyłaniania organów władzy w państwach demokratycznych. Zwycięzcy głosowania uzyskują od wyborców legitymację (prawo) do rządzenia. Pamiętaj, że udział w wolnych wyborach to prawo decydowania o sobie i społeczeństwie, w którym żyjemy. Nie zawsze było ono powszechne i wiele grup społecznych, w tym pokoleń Polaków, musiało o nie walczyć. Od ponad 30 lat żyjemy w wolnej, demokratycznej Polsce. Udział w wyborach to wyraz odpowiedzialności za państwo, za własny los.
Ilustracja przedstawia jeden ze sposobów realizacji zasady…
Prawo wyborcze czynne w wyborach do organów władzy państwowej nabywa obywatel Polski wraz z ukończeniem…
- 16 lat.
- 18 lat.
- 20 lat.
- 22 lat.