Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

W tym materiale dowiesz się, jak rysować siatki ostrosłupów oraz, w jaki sposób obliczać pole powierzchni ostrosłupa. Rozwiążesz zadania dotyczące tych zagadnień.

Siatka ostrosłupa

Jeżeli chcemy zbudować pudełko o konkretnych wymiarach, najpierw należy przygotować jego siatkę. Łatwo wtedy obliczyć, ile cm2 kartonu potrzeba, aby wykonać pudełko.

Przykład 1

Zapoznaj się z poniższymi animacjami, aby dowiedzieć się jak powstaje siatka ostrosłupa prawidłowego czworokątnego.

R1V54bZuFnQiC1
Animacja 3D pokazuje drewniane klocki w kształcie brył. Kreślone są krawędzie jednego klocka – powstaje ostrosłup. Następnie dwa jednakowe ostrosłupy rozkładają się na dwie różne siatki ostrosłupa.
RUkg1A7f4sEho1
Animacja 3D pokazuje dwie siatki ostrosłupa prawidłowego czworokątnego, które składają się w jednakowe ostrosłupy. Ostrosłup zamienia się w drewniany klocek leżący między innymi klockami.

Ostrosłup jest trójwymiarową bryłą przypominającą piramidę. Składa się z podstawy, która jest pewnym wielokątem oraz z trójkątnych ścian bocznych. W ostrosłupie ścian bocznych jest tyle, ile krawędzi posiada jego podstawa. Ostrosłup możemy rozłożyć na płasko, uzyskując siatkę składającą się z kilku figur: wielokąta w kształcie podstawy oraz odpowiedniej liczby trójkątów, które są ścianami bocznymi. Układ siatki nie jest przypadkowy. Nie zawsze odpowiednia liczba trójkątów wraz z odpowiednią podstawą mogą utworzyć ostrosłup. Przykłady konstrukcji siatek przedstawimy poniżej. Dla wygody określmy, że nasz ostrosłup ma w podstawie kwadrat, a jego ściany boczne to cztery identyczne trójkąty równoramienne.
1. Weźmy kwadrat, który stanowi jego podstawę. Do jego lewej krawędzi przylega jeden z trójkątów swoją podstawą. Ten trójkąt przylega lewym ramieniem do prawego ramienia drugiego trójkąta, który z kolei lewym ramieniem dolega do prawego ramienia trzeciego trójkąta. Ostatni trójkąt przylega swoim prawym ramieniem do lewego ramienia trójkąta trzeciego. 2. Drugim przykładem siatki może być siatka tej samej bryły, której opis zaczniemy od kwadratu. Do jego prawego boku przylega pierwszy trójkąt swoją podstawą, a do jego lewego boku przylega drugi trójkąt, również swoją podstawą. Do górnego oraz dolnego boku kwadratu przylegają trójkąty odpowiednio trzeci i czwarty, również swoimi podstawami.

Przykład 2

Opiszemy, jak na podstawie siatki ostrosłupa określić, czy jest to ostrosłup prawidłowy.

Rozwiązanie:

Każdy ostrosłup prawidłowy musi mieć w podstawie wielokąt foremny oraz wysokość tego ostrosłupa musi opadać na środek geometryczny jego podstawy. Oznacza to, że siatka ostrosłupa jest siatką ostrosłupa prawidłowego wtedy, kiedy składa się z jednego wielokąta foremnego, a pozostałe figury w tej siatce to przystające trójkąty równoramienne.

Przykład 3

Odpowiemy na pytania:

  1. W kształcie jakich trójkątów są ściany boczne ostrosłupa prostego?

  2. Jak położone są względem podstawy ściany boczne ostrosłupa prostego?

Rozwiązanie:

  1. Zauważmy, że wszystkie krawędzie boczne ostrosłupa prostego mają równe długości. Zatem trójkąty, które znajdują się w ścianach bocznych tego ostrosłupa są trójkątami równoramiennymi.

  2. Ponadto, z faktu, że długości wszystkich krawędzi bocznych ostrosłupa prostego są równe możemy zauważyć, że wszystkie ściany boczne tego ostrosłupa są nachylone do podstawy pod takim samym kątem.

Przykład 4

Objaśnimy na podstawie rysunków, jak narysować siatkę ostrosłupa prawidłowego czworokątnego.

Rysowanie siatki ostrosłupa prawidłowego czworokątnego rozpoczynamy od narysowania jego podstawy, którą jest kwadrat.

Rm5h9hUAoHBSL
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Następnie zaznaczamy cztery punkty, które znajdują się na symetralnych wszystkich boków tego kwadratu i odległość tych punktów od odpowiednich wierzchołków jest taka sama. Odległość ta musi być większą niż połowa długości boku kwadratu.

R1VgSWucsr8F6
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

W ostatnim etapie łączymy wierzchołki kwadratu z zaznaczonymi punktami w taki sposób, jak pokazano na poniższym rysunku.

R1BC4V3MxnW7X
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Zauważmy, że siatka ostrosłupa prawidłowego czworokątnego składa się z kwadratu oraz czterech przystających trójkątów równoramiennych.

Przykład 5

Objaśnimy na podstawie rysunku, jak narysować siatkę czworościanu foremnego.

R1aqUF5IzMa3a1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Rysowanie siatki czworościanu foremnego rozpoczynamy od narysowania trójkąta równobocznego. Następnie do jednego z boków tego trójkąta dorysowujemy kolejny trójkąt równoboczny. Zauważmy, że trójkąty te są do siebie przystające. W kolejnych etapach postępujemy analogicznie dorysowując trójkąty równoboczne do pozostałych boków pierwszego z narysowanych trójkątów. Otrzymujemy wówczas siatkę czworościanu foremnego, która składa się z czterech przystających trójkątów równobocznych.
Możemy zauważyć, że siatka ta ma kształt trójkąta równobocznego o boku dwa razy dłuższym niż krawędź tego czworościanu foremnego.

Siatka ostrosłupa składa się z wielokąta będącego podstawą ostrosłupa i trójkątów – ścian bocznych.

Pole powierzchni ostrosłupa

Przykład 6

Rysunek przedstawia siatkę, z której można skleić model ostrosłupa prawidłowego.

Obliczymy pole podstawy, pole ściany bocznej oraz pole powierzchni ostrosłupa, przyjmując, że jedna kratka ma długość 1 cm.

Rysunek przedstawia siatkę, z której można skleić model ostrosłupa prawidłowego. Oblicz pole podstawy i pole ściany bocznej.
Czy potrafisz obliczyć pole powierzchni całkowitej ostrosłupa? Jeśli tak – zrób to.

Rpd4At7qmUZro
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Zauważmy, że podstawą tego ostrosłupa jest trójkąt równoboczny o boku długości 3 cm, więc jego pole możemy obliczyć ze wzoru a234, gdzie a jest długością boku tego trójkąta. Mamy zatem, że pole podstawy wynosi

3234=934 cm2.

Ponadto wysokość ściany bocznej ma długość 6 cm, a stąd pole ściany bocznej wynosi

3·62=182=9 cm2.

Ponieważ wszystkie ściany boczne tego ostrosłupa są przystającymi trójkątami równoramiennymi, to mają one takie samo pole powierzchni. Otrzymujemy, więc, że pole powierzchni całkowitej ostrosłupa wynosi

934+9+9+9=27+934  cm2.

Mając siatkę ostrosłupa, można obliczyć jego pole powierzchni.

Ważne!

Pole powierzchni całkowitej ostrosłupa jest sumą pola podstawy i sumą pól trójkątów będących ścianami bocznymi.

Pc=Pp+Pb

Pc – pole powierzchni całkowitej;

Pp – pole podstawy;

Pb - pole powierzchni bocznej.

RliPny5SNcn6v1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Przykład 7

Obliczymy pole powierzchni ostrosłupa prawidłowego sześciokątnego, którego krawędź podstawy ma długość 6 cm, a wysokość ściany bocznej jest równa 10 cm.

R1ThtQ80qldbD1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.

Podstawą ostrosłupa jest sześciokąt foremny. Obliczamy jego pole – jako sumę pól sześciu przystających trójkątów równobocznych o boku długości 6 cm.

Pp=6·34·62
Pp=543 cm2.

Każda ze ścian bocznych ostrosłupa jest trójkątem o podstawie długości 6 cm i wysokości 10 cm. Obliczamy pole powierzchni bocznej, czyli sumę pól sześciu przystających trójkątów.

Pb=6·12·6·10
Pb=180 cm2.

Obliczamy pole powierzchni całkowitej – sumę pola podstawy i pola powierzchni bocznej.

Pc=Pp+Pb
Pc=543+180
Pc=1833+10 cm2.

Odpowiedź:

Pole powierzchni całkowitej ostrosłupa jest równe 1833+10 cm2.

1
Ćwiczenie 1

Narysuj siatkę ostrosłupa prawidłowego, wiedząc, że wysokość jego ściany bocznej jest równa 5 cm, a krawędź podstawy ma długość 4 cm i jest

  1. trójkątem,

  2. czworokątem,

  3. sześciokątem.

Przyjmij, że jedna kratka ma długość 1 cm.

R1cEF67tSGLX3
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
Re59WRRRSv9S71
Ćwiczenie 1
Połącz w pary opisy siatek ostrosłupów z ich sumami długości wszystkich krawędzi. Siatka ostrosłupa składa się z pięciokąta foremnego o długości krawędzi 2 cm oraz trójkątów równoramiennych o ramionach długości 3 cm. Możliwe odpowiedzi: 1. 82+4 cm, 2. 25 cm, 3. 33 cm, 4. 434+36 cm Siatka ostrosłupa składa się z trójkąta równobocznego o długości krawędzi 6 cm oraz trójkątów równoramiennych o wysokości o długości 4 cm. Możliwe odpowiedzi: 1. 82+4 cm, 2. 25 cm, 3. 33 cm, 4. 434+36 cm Siatka ostrosłupa składa się z sześciokąta foremnego o długości dłuższej przekątnej równej 12 cm oraz trójkątów równoramiennych o wysokości o długości 3 cm. Możliwe odpowiedzi: 1. 82+4 cm, 2. 25 cm, 3. 33 cm, 4. 434+36 cm Siatka ostrosłupa składa się z kwadratu o długości przekątnej 4 cm oraz trójkątów równoramiennych o ramionach długości 8 cm. Możliwe odpowiedzi: 1. 82+4 cm, 2. 25 cm, 3. 33 cm, 4. 434+36 cm
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z poniższą grafiką. Rysunek przedstawia siatkę, z której sklejono pudełko.

RcsvgPnQtjHCf1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RGqWJDOsKxEdF
Jaka figura będzie podstawą tego pudełka? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. trapez, 2. trójkąt, 3. pięciokąt, 4. sześciokąt
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R13Ji5MiYBIrz
Jaką figurę może przypominać siatka ostrosłupa pięciokątnego? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. pięcioramienną gwiazdę, 2. wachlarz składający się z pięciu elementów, 3. żadne z wymienionych, 4. kwiatka o sześciu płatkach
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
RaTmSB5b2rc251
Ćwiczenie 3
Podstawą ostrosłupa jest kwadrat. Wysokością ostrosłupa jest jedna z krawędzi bocznych. Jakim trójkątem jest każda ściana boczna tego ostrosłupa? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. równobocznym, 2. równoramiennym, 3. rozwartokątnym, 4. prostokątnym
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R15Bodrxui5kT1
Ćwiczenie 4
Pole powierzchni czworościanu foremnego jest równe 43. Ile jest równa suma długości krawędzi tego czworościanu? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 24, 2. 12, 3. 48, 4. 63
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 5

Oblicz wysokość ostrosłupa prawidłowego, którego siatkę przedstawia rysunek.

R1T4UthAv5Hpp1
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1Jbttlq6xVSx
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 6
RnH7ifgD0Zm9p
Wysokość ściany bocznej pewnego ostrosłupa jest równa 8 cm, a długość krawędzi jego podstawy jest równa 4 cm. Oblicz pole powierzchni całkowitej tego ostrosłupa prawidłowego w podanych przypadkach. Uzupełnij poniższe zdania odpowiednimi wyrażeniami. Kliknij w lukę, aby rozwinąć listę i wybierz odpowiednie wyrażenie w każdym zdaniu. Podstawą tego ostrosłupa jest trójkąt.
Pole takiego ostrosłupa wynosi 1. 60, 2. 48+43, 3. 96+243, 4. 52+53, 5. 80 cm2.Podstawą tego ostrosłupa jest czworokąt.
Pole takiego ostrosłupa wynosi 1. 60, 2. 48+43, 3. 96+243, 4. 52+53, 5. 80 cm2.Podstawą tego ostrosłupa jest sześciokąt.
Pole takiego ostrosłupa wynosi 1. 60, 2. 48+43, 3. 96+243, 4. 52+53, 5. 80 cm2.
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
R1H6m0jmj8aFz
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 7
RXk9U2xKOo8Ga
Pole powierzchni całkowitej ostrosłupa prawidłowego czworokątnego jest równe 39 dm2. Podstawą jest kwadrat o boku 3 dm. Ile wynosi pole powierzchni jednej ściany bocznej? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 12,5 dm2, 2. 7,5 dm2, 3. 6 dm2, 4. 5 dm2
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 8

Pole powierzchni bocznej ostrosłupa prawidłowego trójkątnego jest równe 3. Krawędź podstawy ma długość 0,5. Oblicz wysokość ściany bocznej.

R1NBJ2Jafn4m9
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 9

Oblicz pole powierzchni całkowitej ostrosłupa prawidłowego czworokątnego, w którym wysokość ściany bocznej jest równa 10 cm, a pole powierzchni bocznej jest równe 160 cm2.

RgE0c6jBu13D9
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 10

Oblicz pole powierzchni całkowitej ostrosłupa prawidłowego czworokątnego, w którym krawędź podstawy jest równa 14 cm, a krawędź boczna ma długość 10 cm.

R1C1jCvW8zVQs
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 11

Oblicz pole powierzchni całkowitej ostrosłupa prawidłowego czworokątnego, w którym pole podstawy jest równe 36 cm2, a krawędź boczna ma długość 10 cm.

R1Lbe5BjAdfSp
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 12
RtQnSUqSKz6Oj
Krawędź czworościanu foremnego ma długość 4 cm. Ile wynosi pole powierzchni tego czworościanu? Zaznacz poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 12 cm2, 2. 16 cm2, 3. 163 cm2, 4. 123 cm2
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 13

Krawędź podstawy ostrosłupa prawidłowego czworokątnego ma długość 83. Kąt między wysokością ostrosłupa i wysokością ściany bocznej ma miarę 60°. Oblicz pole powierzchni ostrosłupa.

RMEKT9aiFZAKV
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 14

Krawędź boczna ostrosłupa prawidłowego czworokątnego ma długość 20 cm i jest nachylona do podstawy pod kątem 45°. Oblicz pole powierzchni ostrosłupa.

RFQ0CWmk7ls5l
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 15

Podstawą ostrosłupa jest romb. Spodek wysokości ostrosłupa leży na przecięciu przekątnych podstawy. Dłuższa krawędź boczna ma 24 cm i jest nachylona do podstawy pod kątem 30°. Kąt nachylenia krótszej krawędzi bocznej do podstawy ma miarę 60°. Oblicz pole podstawy tego ostrosłupa.

Rs7HYHLGEEbao
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 16

Krawędź podstawy ostrosłupa prawidłowego czworokątnego ma długość 8 cm. Dwie przeciwległe krawędzie boczne ostrosłupa oraz przekątna podstawy tworzą trójkąt równoramienny. Ramię tego trójkąta ma długość 6 cm. Oblicz pole powierzchni całkowitej ostrosłupa.

RWAytirxn34Xg
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 17

Ośmiościan foremny to bryła, którą otrzymujemy, sklejając podstawami dwa jednakowe ostrosłupy prawidłowe czworokątne, w których wszystkie krawędzie mają jednakową długość. Oblicz pole powierzchni ośmiościanu foremnego, którego krawędzie mają długość 8 cm.

R13nlcWxztmyj
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 18

Piramida Cheopsa przypomina kształtem ostrosłup prawidłowy czworokątny. Krawędź jej podstawy ma długość 230 m, a wysokość 146 m. Oblicz pole powierzchni bocznej piramidy.

R1GN6qhpMVXK2
(Uzupełnij).
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej, licencja: CC BY 3.0.