Europa i świat na przełomie XIX i XX wieku (lekcja powtórzeniowa)
Wprowadzenie
Materiał powtórzeniowy składa się z zagadnień dotyczących wydarzeń historycznych z początku XX wieku: konfliktów politycznych w Europie, orientacji politycznych kształtujących się przed I wojną wśród Polaków, a także wydarzeń społeczno- kulturalnych mających miejsce w tym czasie w Europie.
Uzupełnienie materiału znajdziesz w lekcji: Europa i świat w II połowie XIX wieku (lekcja powtórzeniowa)Europa i świat w II połowie XIX wieku (lekcja powtórzeniowa).
Wyjaśnij, do jakich wydarzeń, osób i zjawisk odnoszą się poniższe nazwy:
kocioł bałkański, sufrażystki, krwawa niedziela, serdeczne porozumienie, Weltpolitik, panslawizm, hakata, orientacje polityczne, trializm.
Przyporządkuj właściwe daty do wymienionych wydarzeń historycznych,a następnie zastanów się, jakie znaczenie miały te wydarzenia.
1905, 1904, 1906, 1908, 1907, 1913
| aneksja Bośni i Hercegowiny | |
| bitwa pod Cuszimą | |
| druga wojna bałkańska | |
| konferencja w Algeciras | |
| porozumienie brytyjsko-rosyjskie | |
| porozumienie francusko-brytyjskie |
Przeczytaj uważnie poniższe stwierdzenia i wskaż te, które są prawdziwe.
- Pierwsze metro na świecie uruchomiono w Londynie w 1893 roku, a obsługiwały je parowozy.
- Najbardziej charakterystycznymi elementami kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku było kino, gazety oraz widowiska sportowe.
- Mężatki z tradycyjnych środowisk musiały nosić ośmieszające stroje panieńskie, zwłaszcza na południu i wschodzie Europy.
- Wielkim sukcesem XIX-wiecznego ruchu emancypacyjnego było wywalczenie praw wyborczych dla kobiet w kilku państwach. Pierwszym krajem, który nadał je kobietom, była Wielka Brytania.
- Klęska Rosji w wojnie z Japonią w 1905 roku ośmieliła Niemcy do prowadzenia jawnej polityki antyfrancuskiej, a Austro-Węgry do dalszej ekspansji na Bałkanach.
- W czasie rewolucji w Rosji w latach 1905–1907 w Królestwie Polskim pojawiły się wystąpienia nie tylko o charakterze rewolucyjnym, ale i narodowo-niepodległościowymi.
- Autonomia i jawność życia politycznego Galicji sprzyjała akcji formowania polskich sił zbrojnych na wypadek przyszłej wojny. W tym kierunku szły działania Dmowskiego, który stopniowo oddalał się od ruchu socjalistycznego, tworząc ponadpartyjne środowisko działaczy niepodległościowych.
Przeczytaj fragment tekstu i skoryguj 5 błędów, które zakradły się w druku. Uzupełnij tabelkę z erratą. „Po ukształtowaniu się bloków militarnych w Europie zaczęły się kształtować wśród aktywnych politycznie Polaków koncepcje działania na wypadek mającej nadejść wojny – tak zwane orientacje polityczne. Narodziły się one w dwóch skonfliktowanych ze sobą środowiskach politycznych: endeckim i ludowym (które w przyszłości zyska nazwę lewicy niepodległościowej), a ich głównymi rzecznikami byli Roman Dmowski i Józef Piłsudski. Piłsudski wiązał nadzieje z Rosją, osłabioną w wyniku wojny z Japonią i rewolucji 1905 roku. Maksimum jego planów w przypadku wygrania wojny przez Ententę obejmowało uzyskanie autonomii w granicach państwa rosyjskiego. Z taką wizją nie godził się związany z PSL Dmowski, który opowiadał się za zbrojną walką o niepodległość i za koncepcją działania we współpracy z Niemcami”.
| Jest | Powinno być |
|---|---|
| socjalistycznym | |
| PPS-Frakcją Rewolucyjną | |
| Austrią |
Wymień trzy rodzaje kultur rozwijających się w XIX wieku.
Powyżej spektrum radu i atom polonu, pierwiastków odkrytych przez Marię Skłodowską‑Curie. Wykorzystaj odkrycie tej światowej sławy uczonej do swoich prywatnych celów. Wyobraź sobie, że jesteś naukowcem i stwórz własny model atomu lub zaprojektuj zabawkę (na przykład miniaturę mebla). Wykonaj ją z zapałek i plasteliny w jednym z kolorów pokazanych poniżej.
Wymień, w jakich dziedzinach nauki Maria Skłodowska‑Curie zdobyła Nagrodę Nobla.
Przypomnij sobie niektóre polskie wynalazki przełomu wieków i przyporządkuj je do odpowiednich nazwisk.
Jan Szczepanik, Wacław Sierpiński, Kazimierz Prószyński, Edmund Biernacki, Leon Wernerke
| Odczyn OB | |
| telektroskop | |
| ręczna kamera i projektor filmowy | |
| aparat fotograficzny | |
| fraktale |
Poniżej zamieszczono fragmenty sprawozdania lekarza doktora Adama Jakubowskiego, wieloletniego burmistrza Grybowa (stolicy jednego z powiatów w Galicji) z 20‑letniego urzędowania. Miasto zaczęło przechodzić zmiany cywilizacyjne w związku z rozwojem sąsiadującego z nim zagłębia naftowego, a także dzięki przeprowadzeniu linii kolejowej w 1876 roku. Napływali do niego licznie urzędnicy. Przeczytaj uważnie tekst i zaznacz informacje o warunkach życia mieszkańców w momencie objęcia funkcji burmistrza przez doktora Jakubowskiego i w okresie powstawania tego sprawozdania. Co możesz powiedzieć o życiu codziennym w Galicji przełomu XIX i XX wieku po przeczytaniu tego tekstu?
Wiek XIX. Teksty źródłoweSzanowna Rado Miejska!
Z dniem 2 listopada 1902 roku minęło lat dwadzieścia od chwili, kiedy zaszczycony zaufaniem Rady Miejskiej, wybrany zostałem na burmistrza miasta Grybowa. […] Jakiż bowiem był wówczas ów dzisiejszy Grybów, zachwycający [obecnie] malowniczym położeniem i czystością swego wnętrza?
[…] Rynek – kilka starych brudnych i obszarpanych domów murowanych, reszta stare i pochylone domki drewniane, między którymi tzw. miedziuchy, zbiorniki długoletnich nieczystości, od których woń zgnilizny zionęła na przechodnia. Podwórza brudne i ciasne, gdyż zajęte lichymi i wilgotnymi zaułkami bez jakiejkolwiek kanalizacji, a doły kloaczne nie omurowane, bez nakrycia. Rynek sam był tylko wielkim gnojowiskiem, gdyż odchody około jednego tysiąca bydła, przypędzanego na poniedziałkowe targi tygodniowe, roztaczały woń wstrętną, tak iż nawet przewietrzanie mieszkań przynajmniej przez dwa dni po targu było niemożliwe; usuwanie zaś nieczystości przez całą zimę było wręcz niemożliwe z powodu mrozu i śniegu, a w letnich miesiącach również nie mogło się z należytą dokładnością odbywać; tak więc Rynek zatruwał powietrze górnej części miasta i ze wstrętem był, o ile możności, omijany. […] W braku publicznej rzeźni miejskiej odbywała się rzeź w prywatnych domach rzeźników, a w szczególności w sieniach; to też przerażająca była woń, którą domy te w pewnym już oddaleniu roztaczały, krew bowiem i inne ciecze, którymi nasiąkła glina w sieni, nie posiadającej podłogi, w ustawicznym były gnilnym rozkładzie […].
Ulice, z wyjątkiem Kolejowej, nie o wiele lepsze od Rynku, nie uregulowane, błotniste, bez kanałów i ścieków […], około 20 domów w śródmieściu bez kominów […]. Budynek szkolny stary, przeważnie z kamienia rzecznego, niski, ciemny i wilgotny. […]
Opisany na wstępie Grybów przed 20 laty nie uprzyjemniał z pewnością pobytu mieszkańcom […], jednym zatem z najgłówniejszych zadań gospodarki miejskiej było postawienie go na stopie odpowiadającej nazwie miasta […]. Usiłowania do tego celu wiodące pociągnęły za sobą cały szereg prac w kierunku policji zdrowotnej, budowniczej i ogniowej. Usilną zatem zwracałem uwagę, aby miasto należycie zagospodarować […].
Zakupiono trzy realnościrealności pod budowę szkoły […]. Nabyto realność […] na dom ubogich. Zakupiono plac przy ulicy Węgierskiej pod budynek na pomieszczenie przyrządów do gaszenia ognia i strażnicę dla ochotniczej straży pożarnej założonej w 1882. […] Zniwelowano, częściowo rozszerzono, zrekonstruowano dawne ulice oraz otwarto nowe […]. Zaopatrzono chodnikami kamiennymi Rynek, [ulicę] od Rynku przez most do drogi powiatowej oraz znaczną część ulicy Kolejowej. […] Zregulowano i skanalizowano przedmieście. Przeniesiono targowicę bydła z Rynku na [podmiejski folwark] Zofinów […]. Urządzono wodociąg na górnej części miasta. Wybudowano przeszło dwieście metrów kanałów publicznych. […] Wybudowano rzeźnię miejską według nowoczesnych wymogów, ze studnią, wodociągiem, kanalizacją, stajnią i odrębną kancelarią dla weterynarza. Zobowiązano licznych właścicieli domów do odpowiedniego urządzenia miejsc ustępowych i kloak. Zaprowadzono stałe, przez cały rok trwające, czyszczenie miasta. Rozwinięto obszerną i systematyczną akcję w celu poprawienia stosunków budowo‑ogniowych, i tak uzyskano przede wszystkim uchwałę Rady Miejskiej normującą dzielnice, w których wyłącznie domy z twardego materiału i z ogniotrwałym pokryciem budować wolno. […] W ten sposób znikło w Rynku i w podwórzach dwadzieścia domów [drewnianych], a powstały schludne, piętrowe domy murowane z ogniotrwałym pokryciem, kanalizacją, wodociągiem i dostatecznym podwórzem. […] Przeprowadzono nową numerację miasta. Pomnożono liczbę latarń ulicznych i zaprowadzono oświetlenie gazolinągazoliną, która obok zaoszczędzenia kosztów daje płomienie cztery razy silniejsze od naftowych'.
Źródło: G. Chomicki, L. Śliwa, Wiek XIX. Teksty źródłowe, Kraków 2001, s. 334–336.
Na podstawie wiedzy o życiu społecznym w 2. połowie XIX wieku i na przełomie XIX i XX wieku przeprowadźcie w grupach analizę SWOT w odniesieniu do podanych niżej ról życiowych/grup społecznych/narodowości/społeczności.
Przygotujcie informacje, materiały źródłowe, ilustracje oraz dane statystyczne dotyczące sytuacji:
kobiet,
uczniów,
robotników wielkoprzemysłowych,
ludzi ubogich,
Polaków w zaborach pruskim, /rosyjskim, /austriackim,
Żydów na ziemiach polskich,
emigrantów do Stanów Zjednoczonych,
dowolnie wybranej przez was grupy.
Analiza SWOT polega na podzieleniu zebranych informacji z wybranej grupy na cztery części:
S (Strengths) – mocne strony,
W (Weaknesses) – słabe strony,
O (Opportunities) – szanse,
T (Threats) – zagrożenia.