Afryka – formy gospodarowania w strefie Sahelu

RSX2RXc1XFAzD

Na zdjęciu na pierwszym planie znajduje się ciemnoskóry pasterz ubrany w kremowe luźne ubranie. W prawej dłoni ma biały kij, który podnosi do góry w stronę kóz. Brązowe, białe i czarne kozy pasą się na pastwisku, stojąc dość blisko siebie. Na drugim planie widoczne są pola uprawne, drzewa i bujna roślinność nadrzeczna. Prześwituje przez nią fragment rzeki. Na trzecim planie widoczne są łagodne pagórki na tle szarego nieba.

1. Sahel – położenie geograficzne, cechy środowiska przyrodniczego

Na południe od Sahary rozciąga się równoleżnikowy pas terenu niebędący ani pustynią, ani typową sawanną. W tym obszarze suma opadu rocznego wynosi ok. 200‑500 mm, co przy bardzo wysokiej temperaturze powietrza w ciągu całego roku umożliwia rozwój jedynie różnych gatunków traw, krzaczastych zarośli i gdzieniegdzie drzew. Ten przejściowy wąski pas ciągnący się od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie Afryki aż po Wyżynę Abisyńską na wschodzie nazywa się Sahelem. Termin Sahel wywodzi się z języka arabskiego, w którym oznacza 'brzeg, krawędź, pas graniczny'. Nazwę tę po raz pierwszy w 1900 roku użyto na oznaczenie regionu półsuchego leżącego na południe od Sahary. Granice tego regionu wyznaczają dwie izohiety roczne (linie jednakowej sumy opadów) – 200 mm na północy i 500 mm na południu.

R1JJf2ezSbqrH

Ilustracja przedstawia mapę hipsometryczną Afryki. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym. Niziny znajdują się głównie na wybrzeżach, na północy przeważają wyżyny, na wschodzie przeważają góry. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie opisano nazwy półwyspów, wysp, kotlin, wyżyn i pasm górskich, mórz, zatok, rzek i jezior. Oznaczono i opisano stolice i główne miasta. Oznaczono czarnymi kropkami i opisano szczyty górskie. Na północnym zachodzie znajdują się Góry Atlas, najwyższy ich szczyt to Tubkal znajdujący się na czterech tysiącach stu sześćdziesięciu pięciu metrach nad poziomem morza. Poniżej Góry Ahaggar z najwyższym szczytem na wysokości trzech tysięcy trzech metrów nad poziomem morza - Tahat. Kierując się na wschód od Ahaggar znajdują się Góry Tibesti z najwyższym szczytem Emi Koussi znajdującym się na wysokości trzech tysięcy czterystu piętnastu metrów nad poziomem morza. Pustynia Nubijska znajduje się na północnym wschodzie Afryki. Na południe od Pustyni Nubijskiej znajduje się Wyżyna Abisyńska z najwyższym szczytem w wysokości czterech tysięcy sześciuset dwudziestu metrów nad poziomem morza - Ras Daszan. Na wschód od niego znajduje się Półwysep Somalijski. W centralnej części Afryki znajduje się Kotlina Konga. Idąc od niej na południowy wschód znajduje się Wyżyna Wschodnioafrykańska z najwyższym szczytem w wysokości pięciu tysięcy ośmiuset dziewięćdziesięciu pięciu metrów nad poziomem morza - Kilimandżaro. Kierując się na południowy zachód napotkamy Wyżynę Bije z najwyższym szczytem Moko znajdującym się na wysokości dwóch tysięcy sześciuset dwudziestu metrów nad poziomem morza. Na południu Afryki znajduje się Pustynia Kalahari, obok której znajdują się Góry Smocze z najwyższym szczytem Thabana Ntlenyana o wysokości trzech tysięcy czterystu osiemdziesięciu dwóch metrów nad poziomem morza.. Na mapie przeprowadzono izohiety 200 milimetrów i 500 milimetrów, wyznaczające strefę Sahelu. Obejmuje on obszar wzdłuż południowych obrzeży Sahary. W centrum obszaru, na jego południowej granicy znajduje się jezioro Czad, do którego wpada rzeka Szari. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które podpisano dookoła mapy co dwadzieścia stopni. W legendzie umieszczono i opisano znaki użyte na mapie.

Do charakterystyki klimatu w regionie Sahelu wykorzystamy diagram klimatyczny dla stacji Abecher.

RFYV7OsIzc4Ep

Ilustracja przedstawia klimatogram - Klimat półsuchy, Strefa Sahelu - Abecher. Średnia miesięczna temperatura w styczniu wyniosła 28 stopni Celsjusza, średnie opady to 0 milimetrów. W lutym średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady na poziomie 0 milimetrów. W marcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 32 stopnie Celsjusza, średnie opady na poziomie 0 mililitrów. W kwietniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 33 stopnie Celsjusza, średnie opady na poziomie 0 milimetrów. W maju średnia miesięczna temperatura wyniosła 33 stopnie Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W czerwcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 32 stopnie Celsjusza, średnie opady to 25 milimetrów. W lipcu średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 140 milimetrów. W sierpniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 26 stopni Celsjusza, średnie opady to 225 milimetrów. We wrześniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 27 stopni Celsjusza, średnie opady to 70 milimetrów. W październiku średnia miesięczna temperatura wyniosła 30 stopni Celsjusza, średnie opady to 20 milimetrów. W listopadzie średnia miesięczna temperatura wyniosła 29 stopni Celsjusza, średnie opady to 0 milimetrów. W grudniu średnia miesięczna temperatura wyniosła 26 stopni Celsjusza, średnie opady to 0 milimetrów. Średnia roczna temperatura wynosi 29,2 stopnia Celsjusza. Suma rocznego opadu to 494 milimetrów. Kolorem ciemnoróżowym oznaczono temperaturę, kolorem granatowym - opady. Słupki osiągniętych wartości oznaczone są kolorem niebieskim. Pod klimatogramem w odniesieniu do oznakowanych miesięcy znajduje się prostokątna ramka, w której zaznaczone są pory deszczowa (kolor beżowy) i sucha (kolor limonkowy).

Klimat Sahelu cechuje się bardzo wysoką średnią roczną temperaturą powietrza wynoszącą od 25°C do 30ºC. Pory roku wyznaczane są przez opady. Pora deszczowa trwa krótko, ok. 2–3 miesięcy; przez pozostałą część roku trwa gorąca pora sucha. Ważną cechą klimatu w strefie Sahelu jest nieregularność opadów, które nawet w ciągu dwóch kolejnych lat znacznie się różnią. Corocznie zmienia się wysokość opadów, ale także następuje ich przesunięcie na inne miesiące. Zdarzają się kilkuletnie okresy bardziej wilgotne, a następnie czas, w którym opady całkowicie zanikają. Ważną cechą klimatu na tym obszarze są nocne spadki temperatury powietrza w porze suchej o ok. 10°C. Te cechy klimatu mają wpływ na pozostałe elementy środowiska przyrodniczego Sahelu:

• kształtują sieć rzeczną, wpływając na wielkość przepływu w rzekach;

• ograniczają rozwój roślinności;

• oddziałują na gleby i faunę w tym regionie.

Większość rzek w strefie Sahelu to cieki okresowe. Woda pojawia się wraz z nadejściem deszczu, a w porze suchej rzeka zanika i pozostaje tylko sucha dolina. Stałymi rzekami są te, których źródła znajdują się w obszarach o wilgotniejszym klimacie. Na zachodzie jest to rzeka Senegal i środkowy odcinek rzeki Niger, na wschodzie środkowy odcinek największej rzeki w Afryce – Nilu. W środkowej części Sahelu leży okresowe jezioro Czad o zmiennej powierzchni – w porze deszczowej ma 26 tys. km², w porze suchej tylko 7 tys. km². Duże parowanie zmniejsza powierzchnię jeziora i powoduje wytrącanie się pokładów soli, które są eksploatowane. W całym Sahelu występuje sporo słonawych jezior i bagnisk, które ożywają w porze deszczowej.

Wzrost roślinności jest całkowicie uzależniony od rozkładu opadów w ciągu roku. Nawet w tak wąskim pasie, jakim jest Sahel, nieco inne zespoły roślinne występują na północy regionu, a inne na południu. W części północnej nie występują drzewa, a jedynie płaty wieloletnich traw. Na południu roślinność tworzy zwartą pokrywę, pojawiają się drzewa akacji, a w dolinach okresowych rzek lasy galeriowe.
Fauna w tym regionie w różny sposób przystosowała się do długiego okresu suszy. Typowymi zwierzętami kopytnymi są antylopy adaks i oryks doskonale znoszące brak wody, np. antylopa oryks w okresie, gdy trawa jest zielona, nie musi pić przez miesiąc. Liczną grupą są gryzonie: pieski pustynne, skoczki pustynne, a także węże, jaszczurki oraz ptaki. Niektóre gatunki gryzoni gromadzą zapasy w norach, aby przetrwać okres suszy lub nawet zapadają w sen w tej porze roku.

R1EyfeboXMGdC

Na zdjęciu robionym ze wzniesienia widoczny jest równinny, rozległy po horyzont teren porośnięty trawą. Gdzieniegdzie widoczne są drzewa. Z prawej strony kadru znajduje się wyniesienie - skaliste urwisko pozbawione roślinności.

R12C7yw2V9KOx

Na zdjęciu satelitarnym widoczne jest jezioro Czad. Brunatną ziemię okalającą jezioro zakrywają pojedyncze chmury. Na zdjęciu, po prawej stronie i u góry widoczny jest fragment satelity - ujęcie sprawia wrażenie zrobionego z ciemnego pomieszczenia, którego część wchodzi w kadr.

RTCsYjWrsBCzu

Na zdjęciu widocznych jest kilka białych antylop z długimi ciemnymi rogami. Leżą na ziemi. W tle widoczna jest wyschnięta drobna roślinność.

R1ZCPQ8WpzMnb

Po prawej stronie zdjęcia widoczny jest ciemnoskóry pasterz ubrany w białą luźną koszulę i białe klapki oraz kolorowe dłuższe spodnie. W prawej dłoni trzyma kij, na którym się podpiera. Głowę ma zwróconą w stronę małego białego drobnego koziołka znajdującej się po lewej stronie zdjęcia. Tłem jest pustynna ziemia pokryta gdzieniegdzie kępami suchych traw. Na horyzoncie widoczne są pagórki i jasnoniebieskie niebo.

2. Sahel – tradycyjne formy wykorzystania obszarów półsuchych

Na obszarach półsuchych od dawna wykształcił się specyficzny system hodowli polegający na wędrówce ludzi ze stadami zwierząt. Ten tradycyjny sposób wykorzystania naturalnych pastwisk nazywa się pasterstwem koczowniczym. Polega on na bezpośrednim użytkowaniu dzikiej roślinności i przepędzaniu stąd zwierząt na nowe pastwiska, gdyż skąpa roślinność nie pozwala na pozostawienie zwierząt przez dłuższy czas na tym samym miejscu. Nieregularne opady oraz przesuwanie się ich w czasie zmuszają pasterzy do wędrówek za deszczem, który umożliwia wzrost roślin. Nomadzi, czyli wędrowni pasterze, doskonale znający warunki naturalne, gdyż co roku przepędzają stada zwierząt tradycyjnie ustalonymi szlakami. Taki sposób wypasu może być jednak zakłócony w latach suszy – wówczas pasterze zmieniają trasy, poszukując terenów bardziej wilgotnych ze świeżą roślinnością.
W strefie Sahelu możliwości uprawy roślin są mocno ograniczone, gdyż pora deszczowa jest bardzo krótka. Pastwiska mają niską jakość i można je użytkować tylko sezonowo. Brak też jest środków dla stacjonarnego chowu zwierząt, dlatego pasterstwo koczownicze to najkorzystniejszy sposób użytkowania obszarów półsuchych.
Wędrówki nomadów nie są zbyt długie i nie przekraczają 150–200 km. Hoduje się głównie owce, kozy, wielbłądy i długorogie bydło zebu. Ograniczeniem wędrówek w kierunku południowym jest występowanie muchy tse‑tse roznoszącej naganę – chorobę zwierząt, która praktycznie uniemożliwia hodowlę bydła i koni w Afryce Środkowej.
Dla koczowników hodowla zwierząt jest podstawą bytu. Dostarcza pożywienia, odzieży, materiału na namioty, nawozu na opał, zapewnia transport. Nadwyżki produktów pozyskiwanych od zwierząt są przedmiotem handlu.
W wielu państwach regionu Sahelu dąży się do ograniczania wędrówek zwierząt i próbuje skłonić koczowników do osiadłego trybu życia. Jedną z takich form przejściowych jest transhumacjatranshumacjatranshumacja, czyli półkoczownictwo. Polega ono na wędrówkach pasterzy ze stadami zwierząt, lecz ich rodziny pozostają w stałym miejscu zamieszkania i zajmują się uprawą roślin. Na obszarze Sahelu do dzisiaj koczownikami są różne grupy etniczne: Tuaregowie, ludy Fulbe, liczne szczepy arabskie, a także ludy Kanuri żyjące nad jeziorem Czad.
Co kilka, kilkanaście lat Sahel dotyka katastrofalna susza. Wówczas to zaczynają się na wielką skalę procesy pustynnienia, czyli procesy przyczyniające się do degradacji środowiska na obszarach leżących na obrzeżach pustyni. Zaczynają się one od zniszczenia naturalnej roślinności: w czasie suszy stada zwierząt nie wędrują ustalonymi szlakami, ale przemieszczają się tam, gdzie jeszcze występuje żywność. Wypas jest rabunkowy, następuje ubicie gleby i jej erozja. Zniszczenie systemu korzeniowego roślin umożliwia wywiewanie cząstek gleby. Do zniszczenia gleby pośrednio przyczyniają się też ludzie, zbierając roślinność na opał. Po długiej suszy następuje spadek produktywności rolnej na danym obszarze. Pogarsza się jakość życia ludzi i zwierząt, a w skrajnych przypadkach na tereny poprzednio użytkowane rolniczo wkracza pustynia.

RhFsa89e5SwhJ1

Ilustracja przedstawia mapę pustyń i półpustyń Afryki. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się legenda. Umieszczono i opisano w niej kolory użyte na mapie. Kolorami przedstawiono obszary pustynne w północnej części Afryki (ciemnożółty), półpustynne – przylegające bezpośrednio do pustyń (jasnożółty) oraz obszary zagrożone pustynnieniem (rejon Sahelu, okolice Jeziora Wiktorii oraz południe kontynentu - kolor różowy). Pustynia Sahara znajduje się na północy Afryki. Poniżej niej znajduje się Sahel. W centralno‑wschodniej części Afryki znajduje się Półwysep Somalijski. Na południowo‑zachodnim wybrzeżu kontynentu znajduje się Pustynia Namib. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano w białej ramce co dwadzieścia stopni.

Rdvtt7NIPYWIE

Na zdjęciu przedstawieni są dwaj ciemnoskórzy pasterze w długich szatach i turbanach na głowach. Za nimi znajduje się stado kóz. Ziemia pozbawiona roślinności, gdzieniegdzie widoczne są pojedyncze drzewa.

Rr8vn6Sm54YmR

Bydło hodowlane stoi w płytkiej wodzie. Na jej brzegu widoczne są kępy traw. W tle - drzewa.

R149keMFYpzV4

Na zdjęciu trzej pasterze. Jeden z nich, ubrany w długą żółtą tunikę i spodnie stoi na brzegu żółtej, kamiennej studni i spuszcza granatowe plastikowe wiadro z wodą w dół. Odbiera je od niego drugi pasterz, ubrany w szary strój, który poi kozy i osły. Trzeci pasterz ubrany w jasne spodnie, koszulę i nakrycie głowy siedzi z drugiej strony studni, na jej brzegu i patrzy w dół. Jego nogi zwisają nad ziemią. W tle widoczne są zółto‑piaskowe kamienne skały. Po lewej stronie zdjęcia widoczne jest jasnoniebieskie niebo.

RNtekDt1gcAde

Na zdjęciu widoczne są trzy czarnoskóre kobiety ubrane w kolorowe spódnice i bluzki. Kobiety stoją przy kamiennej, żółto‑piaskowej studni z hydrantem, przy którym stoi granatowe, plastikowe wiadro. Jedna z nich ma na głowie żółtą miskę. Nieopodal przechadza się wychudzona krowa. Ziemia jest wyschnięta. W tle widoczne są drzewa.

R1dZ4zR1RY8iw

Na zdjęciu robionym z oddalenia widoczny jest teren zabudowany parterowymi, brunatno‑żółtymi domkami o płaskich dachach. Gdzieniegdzie widoczne są pojedyncze zielone drzewa. Na pierwszym planie znajdują się dwie kobiety ubrane w suknie do kostek. Każda z nich idzie w inną stronę. W tle - ciemnogranatowe niebo.

Rc6M9wZxwEHUc

Na zdjęciu widocznych jest sześciu czarnoskórych mężczyzn ubranych w długie białe i jasnobłękitne i granatowe szaty. Mężczyźni stoją blisko siebie i przyglądają się siedzącemu przed nimi wielbłądowi. W oddali znajduje się kilka innych wielbłądów. Z tyłu widoczne jest ogrodzenie z siatki, a za płotem - zabudowa miejska z czerwonymi dachami i metalowy słup.

3. Strefa Sahelu – państwa

Obszar Afryki leżący na południe od Sahary nazywany jest Afryką Subsaharyjską, która została wyróżniona ze względu na odrębności historyczną i kulturową od Afryki Północnej. Na północy Afryki żyją ludy arabskie należące do białej odmiany człowieka. Na południe od Sahary dominują ludzie odmiany czarnej. Na pograniczu tych obszarów leży kilkanaście państw, w obrębie których znajduje się strefa Sahelu.

R1NngTGbnmEtf1

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Afryki. Państwa wyróżnione są kolorami i opisane. Oznaczono i opisano stolice. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano w białej ramce co dziesięć stopni.

Poniżej przedstawiono bardzo krótką charakterystykę państw leżących w strefie Sahelu. Państwa te cechują się niskim poziomem rozwoju gospodarczego, o czym świadczą małe wartości dochodu narodowego na 1 mieszkańca wynoszące od 460 dolarów USA w Nigrze do 1900 USD w Sudanie. W krajach tych dominuje ludność wiejska: w Nigrze stanowi ponad 81% ogółu ludności. Są to też państwa silnie zróżnicowane etnicznie, ale we wszystkich z nich przeważają wyznawcy islamu. Bardzo wysoki jest udział analfabetów, np. w Nigrze aż 78%. We wszystkich tych państwach mimo bardzo trudnych warunków naturalnych, dużego ubóstwa, krótkiej średniej długości życia (ok. 50 lat) występuje wysoki przyrost naturalny. Okres podwojenia liczby ludności we wszystkich państwach Sahelu mieści się w przedziale 20–30 lat, np. w Mali jest to zaledwie 21 lat.
Na tym tle elementem wyróżniającym się są stolice państw. To duże miasta liczące ok. 1 mln mieszkańców. Zauważ jednak, że wszystkie one leżą nad stałymi rzekami lub w ich pobliżu, np. stolica Mali – Bamako (2,5 mln mieszkańców) leży nad Nigrem, a stolica Czadu – Ndżamena (1,5 mln) – nad rzeką Szari.

R1dFvTORGQyRH

Na zdjęciu lotniczym widoczne jest miasto położone nad szeroką rzeką. Na pierwszym planie widoczny jest teren zabudowany z dużą ilością zieleni. Na drugim planie - rzeka. Na trzecim planie - miasto w oddaleniu. Nad miastem widoczne jest szaroniebieskie niebo zajmujące jedną trzecią kadru.

Rp4IwcDeLnphj

Na zdjęciu widoczna jest ulica w mieście. Na pierwszym planie widoczny jest przechodzień i rowerzysta. Po drugiej stronie jezdni znajduje się mężczyzna sprzątający chodnik a w oddaleniu - piesi na tle jasnożółtej niskiej zabudowy. Ulica jest zacieniona drzewami..

Rn46wNefDIXYH

Na zdjęciu widoczna jest dwupasmowa jezdnia, po której jadą pojedyncze samochody. Po lewej stronie znajduje się wysepka uliczna z roślinnością. W tle widoczne są dwa nowoczesne budynki. Nad jednym z nich, który jeszcze się buduje, widoczny jest żuraw wieżowy (budowlany).

RZNKM5du8DDMf

Na zdjęciu lotniczym widoczne jest skrzyżowanie ulic w mieście z kilkoma samochodami. W tle zabudowa z dużą ilością roślinności i jasnoszare niebo.

RLgOhB6JOT3do

Na zdjęciu robionym z oddalenia po lewej stronie widoczna jest jasnopiaskowa gliniana budowla w kształcie graniastosłupa o czworokątnej podstawie, zwężająca się ku górze, mająca wypustki w ścianach. Obok budowali znajduje się kamienne ogrodzenie i dwa drzewa. Obok, w cieniu stoi kilka osób. Nad nimi widoczne jest jasnoszafirowe niebo.

4. Strefa Sahelu – formy gospodarowania a zasoby wodne

Strefa Sahelu zalicza się do obszarów suchych, na których roczna suma opadów jest niska, a parowanie bezpośrednie i transpiracja roślin – wysokie. Obszary te wykorzystuje się gospodarczo, ale tamtejszy ekosystem jest niezwykle delikatny i podatny na zmiany. Tradycyjne formy wędrówek ze stadami zwierząt w rytmie wyznaczonym przez opady i cykle wegetacji roślin ulegają przemianom. Na obszarze Sahelu stale i szybko rośnie liczba ludności. Granice państw nieco zahamowały swobodną migrację koczowników. Nastąpiły także przemiany społeczne.

Najsilniej działającym czynnikiem, który wpływa na pogorszenie stanu dzikich terenów pastwiskowych, jest źle prowadzony chów zwierząt. Jednak znaczny wzrost produktywności można uzyskać przez:

• wpływanie na rozmieszczenie zwierząt, zmieniając liczbę i umiejscowienie wodopojów;

• udostępnienie zwierzętom soli mineralnych w odpowiednio usytuowanych punktach;

• poznanie ekologii wykorzystywanych roślin i określenie ram czasowych, w których dany gatunek musi być bezwzględnie chroniony;

• lepszą regenerację pastwisk dzięki bardziej rotacyjnemu wypasowi w określonych sezonach;

• kontrolowane wypalanie pastwisk – pożary są zjawiskiem naturalnym, ale zbyt duża ich częstotliwość niszczy glebę i systemy korzeniowe roślin;

• sadzenie pasów zieleni, drzew i krzewów w celu powstrzymania procesów pustynnienia.

Jednym z najważniejszych sposobów, które zapewne mogą przyczynić się do poprawy jakości życia w strefie Sahelu, jest pełniejsze wykorzystanie doświadczenia, nawyków, tradycji i obyczajów, które wykształciła ludność żyjąca na tym obszarze.
Od dawna podejmowane są próby zwiększenia ilości wody w strefach półsuchych. Należy do nich budowa studni głębinowych o dużej wydajności. Jednym z celów było też skłonienie koczowników do nieco bardziej osiadłego życia. Jednak w okresie suszy wokół studni gromadziło się zbyt wiele zwierząt, które całkowicie wyjadały roślinność. Dochodziło nawet do sytuacji, że część z nich padała z głodu mimo dostępności wody.

RSX2RXc1XFAzD

Na zdjęciu na pierwszym planie znajduje się ciemnoskóry pasterz ubrany w kremowe luźne ubranie. W prawej dłoni ma biały kij, który podnosi do góry w stronę kóz. Brązowe, białe i czarne kozy pasą się na pastwisku, stojąc dość blisko siebie. Na drugim planie widoczne są pola uprawne, drzewa i bujna roślinność nadrzeczna. Prześwituje przez nią fragment rzeki. Na trzecim planie widoczne są łagodne pagórki na tle szarego nieba.

R1LJyrKB8NHUy

Na zdjęciu po lewej stronie widoczne są ciemnoskóre kobieta z dziewczynką około ośmioletnią patrzącą w obiektyw. Obok nich w centrum znajdują się beżowe krowy, Po prawej stronie widoczna jest druga kobieta. Ziemia na której stoją jest wyschnięta. W tle - pojedyncze drzewa i jasnoniebieskie niebo.

REJ7gD7fQAg3m

Na zdjęciu rozległe piaszczyste tereny, kępy traw, krzewy i drzewa. W tle skaliste strome ostańce. Dominują kolory intensywnie żółte i jasnobrązowe. W centrum - drzewo.

R1EOr469M9jLr

Na zdjęciu widoczni są czterej uzbrojeni mężczyźni ubrani w militarne spodnie i bluzy opasane amunicją. Za nimi po prawej stronie fragment samochodu terenowego. W tle suchy, piaszczysty teren z wyschniętą roślinnością.

RcchMqzn9RhkU

Na zdjęciu dwa samochody (osobowy i pick‑up) na drodze w piaszczystym terenie. Samochody są zatłoczone. Na pick‑upie jest mnóstwo bagaży i pasażerów.

Polecenie 9

Schemat przedstawia niekorzystne zmiany, jakie mogą zaistnieć, gdy w strefie Sahelu podczas pory suchej zostanie wywiercona studnia głębinowa o dużej wydajności. Ułóż w odpowiedniej kolejności zjawiska, jakie jedno po drugim mogą się pojawić, doprowadzając do niekorzystnych zmian.

Rwt8ScPFPvQiK

RHbBYnm2WVEQz

Elementy do uszeregowania: 1. proces pustynnienia, 2. wyjedzenie trawy na pastwiskach wokół studni, 3. wzrost liczby zwierząt wokół studni, 4. obniżenie poziomu wód gruntowych

Elementy do uszeregowania: 1. proces pustynnienia, 2. wyjedzenie trawy na pastwiskach wokół studni, 3. wzrost liczby zwierząt wokół studni, 4. obniżenie poziomu wód gruntowych

Rx5vUAWJXC9kN

Elementy do uszeregowania:

Elementy do uszeregowania:

Podsumowanie

• Sahel to pas terenu leżący na południe od pustynnych piasków Sahary, mający powierzchnię ok. 2 mln kmIndeks górny 2²; jego granice wyznaczają izohiety roczne – 200 mm na północy i 500 mm na południu.

• Środowisko przyrodnicze strefy Sahelu kształtuje się pod wpływem bardzo wysokich temperatur powietrza w ciągu roku i skąpych, nieregularnych opadów.

• Sieć wodna w strefie Sahelu uzależniona jest od nieregularnych opadów; rzeki okresowe prowadzą wodę w porze deszczowej, jeziora zmieniają swoją powierzchnię w zależności od pory roku, a małe zbiorniki wysychają w porze suchej, zmieniając się w solniska.

• Koczownictwo było i do dzisiaj jeszcze jest tradycyjną, ekstensywną formą korzystania z zasobów środowiska przyrodniczego Sahelu.

• Delikatny ekosystem półsuchej strefy Sahelu powinien być użytkowany gospodarczo w taki sposób, by nie „rabować” jego elementów i nie przyspieszać procesów pustynnienia.

Słownik

Ćwiczenia