Państwa Afryki Subsaharyjskiej – rozwój gospodarczy i poziom życia

R12qVPBkfH1EN

Na zdjęciu rozległe tereny zielone, pojedyncze drzewa, drogi, zbiorniki wodne, nad nimi leci balon.

1. Afryka – krótki zarys historii kontynentu

Afryka Subsaharyjska była bardzo słabo poznana jeszcze nawet w XX wieku. Różni się ona kulturowo, ludnościowo, a także historycznie od Afryki Północnej. Często też tę część Afryki nazywa się prawdziwą Afryką lub Czarnym Lądem. Charakterystyczną cechą dla obszaru Afryki na południe od Sahary było utrzymywanie się aż do XIX wieku społeczności bez struktur państwowych. Podstawę organizacji społeczności stanowiły związki rodzinne, pokrewieństwa lub stowarzyszenia sprawujące władzę religijną i sądowniczą.

W XV wieku europejscy żeglarze, głównie Portugalczycy, docierają do wybrzeży Afryki Zachodniej. W 1488 roku odkrywają Przylądek Dobrej Nadziei i mogą płynąć dalej na wschód – do Indii, dokąd drogą morską jako pierwszy Europejczyk dociera Vasco da Gama. W XVI wieku na wybrzeżach całej Afryki kupcy angielscy, francuscy, holenderscy zakładają faktoriefaktoriafaktorie. Od XVI do XIX wieku trwa jeden z najtragiczniejszych okresów w dziejach Afryki – handel niewolnikami. Szacunki historyków podają, że w ciągu prawie 400 lat wywieziono z Afryki ok. 65 mln ludzi, z czego tylko 15 mln dotarło do Ameryki, a 40 mln straciło życie podczas podróży przez Ocean Atlantycki. Handel niewolnikami generalnie zakończył się w pierwszej połowie XIX wieku, choć na przykład w Brazylii niewolnictwo zniesiono dopiero w 1888 roku.

Wnętrze Afryki zostało zbadane przez Europejczyków dopiero w XIX wieku. Wówczas to m.in. odkryto źródła Nilu (jedynej rzeki przepływającej przez Saharę) i Kongo, a także poznano niezwykle zróżnicowane typy ludności żyjące we wnętrzu Afryki. W XIX wieku kilka państw europejskich wyznaczyło zasięgi swoich wpływów, tworząc instytucje, które wykorzystywały gospodarczo i politycznie terytoria w Afryce. Okres ten nazywa się kolonializmem. Jedyne państwa, które nie były koloniami państw europejskich, to Abisynia (dzisiejsza Etiopia – okupacja Włoch w latach 1936–41) oraz Liberia.

Państwa europejskie podzieliły kontynent afrykański na terytoria zależne, nie uwzględniając stosunków etnicznych, elementów geograficznych czy kulturowych. Powstały sztuczne granice na mapie widoczne jako linie proste, które utrwaliły się wraz z uzyskiwaniem niepodległości przez państwa afrykańskie. Procesy wyzwalania się krajów afrykańskich spod kolonialnej zależności zakończyły się w drugiej połowie XX wieku. W 2011 roku w wyniku referendum nastąpił podział Sudanu. W części południowej powstało niepodległe państwo Sudan Południowy. Obecnie w Afryce jest 55 niepodległych państw bardzo zróżnicowanych co do wielkości, liczby ludności i rozwoju gospodarczego.

R3t8XAOlsqUvl

Ilustracja przedstawia mapę polityczną Afryki. Pięćdziesiąt pięć państw wyróżniono kolorami i opisano. Oznaczono i opisano stolice. Morza zaznaczono kolorem niebieskim i opisano. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano w białej ramce co dziesięć stopni.

R1apNu8mgFZd2

Na zdjęciu zabudowa miejska. Wysokie budynki. Skwer z fontanną. U podnóża fontanny napis "Tinubu Square".

R1eS2BmrzHuLh

Na zdjęciu betonowy pomnik lwa, w tle wysokie budynki.

R1HoYhNLtA1vR

Na zdjęciu wybrzeże oceanu wraz z ciągnącym się pasem plaż. Tuż za plażami znajduje się zabudowa nadmorska. Są to niewysokie domy z szarymi dachami.

R1YCU8PY105mG

Na zdjęciu nowoczesna zabudowa i infrastruktura miejska.

RhaZQGZ8UlvXW

Na zdjęciu dwupoziomowa ruchliwa ulica w mieście, wzdłuż której rosną palmy. Wysokie budynki, dużo zieleni.

2. Ludność Afryki

Według danych ONZ w 2021 roku Afrykę zamieszkiwało 1 mld 373 mln ludzi, co stanowiło 17,4% ludności świata. Udział ten stale rośnie. Na 1 kmIndeks górny 2² przypada średnio 45 osób. W latach 1950–2021 zanotowano w Afryce ponad pięciokrotny, niespotykany na żadnym innym kontynencie wzrost liczby ludności. Do tej wielkiej eksplozji demograficznej przyczyniły się głównie poprawa warunków higienicznych i ogólnie bytowych, lepszy dostęp do opieki medycznej oraz uświadomienie potrzeby dbania o własne zdrowie. Skutkiem tego było m.in. obniżenie śmiertelności niemowląt i wydłużenie średniej długości życia.

ROHTypsELKZPk

Na ilustracji wykres liniowy przedstawiający zmiany liczby ludności w Afryce. Na poziomej osi przedstawione kolejne dekady, od roku tysiąc dziewięćset pięćdziesiątego do roku dwa tysiące pięćdziesiątego. Na pionowej osi podziałka z liczbą ludności w milionach, poprowadzona co dwieście, kończąca się na dwóch tysiącach sześciuset. Zmieniającą się liczbę ludności przedstawiono czerwoną linią, w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wynosiła ona niewiele ponad dwieście milionów, następnie zaczęła bardzo dynamicznie rosnąć, osiągając w dwa tysiące dwudziestym roku liczbę miliarda dwustu milionów. Prognozy do roku dwa tysiące pięćdziesiątego zakładają jeszcze szybszy wzrost liczby ludności. W dwa tysiące pięćdziesiątym roku liczba ludności może wynosić prawie dwa i pół miliarda osób.

Rdzenna ludność Afryki dzieli się na pięć zróżnicowanych grup. Są to biali Afrykanie, czarnoskórzy Afrykanie, Pigmeje, ludy Khoisan i Austronezyjczycy. Ludność biała zamieszkuje północną Afrykę, Saharę i Półwysep Somalijski. Obszary na południe od Sahary zaludniają czarnoskórzy Afrykańczycy Bantu. Obecnie jest to najliczniejsza grupa ludności w Afryce. Pigmeje – ludność o bardzo drobnej budowie ciała – zamieszkują Kotlinę Kongo. W Kotlinie Kalahari żyją grupy ludności Khoisan mającej żółtawy odcień skóry – dawniej ludy Khoisan nazywano Buszmenami i Hottentotami. Na największej wyspie Afryki, Madagaskarze, żyją Austronezyjczycy wykazujący kulturowe i językowe pokrewieństwo z ludnością zamieszkującą wyspę Borneo oddaloną od Madagaskaru o 7 tys. km.

Ludność zamieszkująca tereny na południe od Sahary jest silnie zróżnicowana etnicznie, kulturowo i językowo, co często prowadzi do różnych konfliktów społecznych, w tym zbrojnych.

RVUpa9maRWgkx

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Maroko. To obszar zamieszkiwania człowieka przedstawionego na ilustracji. Obok kuli widnieje twarz mężczyzny mającego krótkie włosy, wąsy i pomarszczoną, promienną twarz. Podpis: Berber –Maroko.

RFWRGURZ39W9c

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Libię. To obszar zamieszkiwania człowieka przedstawionego na ilustracji. Obok kuli twarz młodego mężczyzny. Ma on brodę i wąsy, wyraźne brwi. Wokół głowy i twarzy ma założony materiał chroniący od słońca. Podpis – Przedstawiciel berberyjskiego ludu kel tamasheq (albo inaczej Tuareg) – Libia.

Rt0swr1NxySXy

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Erytreę. To obszar zamieszkiwania człowieka przedstawionego na ilustracji. Obok kuli twarz starszego mężczyzny z siwą brodą kontrastującą z kolorem skóry, w białym turbanie. Podpis – Erytrejczyk z Keren, Erytrea.

R19sIkwSY912B

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Nigerię. To obszar zamieszkiwania osoby przedstawionej na ilustracji. Obok kuli twarz ciemnoskórej kobiety, która ma na twarzy ciemne paski, od uszu po brodę założone są koraliki. Ma ona krótkie, ciemne włosy. Jej wzrok skierowany jest w lewą stronę. Podpis – kobieta z plemienia Joruba. Nigeria.

R1NR18cbWj10m

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Ruandę. To obszar zamieszkiwania człowieka przedstawionego na ilustracji. Obok kuli twarz ciemnoskórego mężczyzny, mającego krótkie, gęste, kręcone włosy, wąsy i brodę. Mężczyzna ma szeroki nos i usta, głęboko osadzone oczy i zmarszczone czoło. Podpis – Pigmej Batwa. Ruanda.

R4qSCq3lRnSee

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Tanzanię. To obszar zamieszkiwania osoby przedstawionej na ilustracji. Obok twarz ciemnoskórej kobiety, mającej krótkie, czarne, bardzo gęste włosy, szerokie usta i wzrok skierowany w prawą stronę. Podpis – kobieta z plemienia Hadzabe Tanzania.

R17azKrn0zfca

Na ilustracji widoczna kula ziemska przedstawiająca Afrykę, na której zaznaczono czerwony punkt – Tanzanię. To obszar zamieszkiwania człowieka przedstawionego na ilustracji. Obok kuli widnieje twarz ciemnoskórego mężczyzny z nakryciu głowy z białych i czarnych włosów postawionych sztywno do góry. Podpis - myśliwy z plemienia Hadzabe.

Mapa poniżej pokazuje, że ludność Afryki jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. Obszary, na których występują duże skupiska ludności, a gęstość zaludnienia jest wyższa od wartości średniej, to:

• obszar nad Zatoką Gwinejską obejmujący Nigerię (najludniejsze państwo w Afryce – 206,1 mln mieszkańców w 2020 roku), Kamerun, Wybrzeże Kości Słoniowej, Burkinę Faso, Ghanę i Togo; szacuje się, że na obszarze tym mieszka około 320 mln ludzi;

• dolina dolnego Nilu i jego delta – na tym niewielkim obszarze w Egipcie żyje ok. 97 mln ludzi, a gęstość zaludnienia przekracza 1000 osób na 1 kmIndeks górny 2²;

• północno‑zachodnie wybrzeże Afryki nad Morzem Śródziemnym (Maroko, Algieria, Tunezja);

• obszary w Afryce Południowej wokół Johannesburga aż po wybrzeża Oceanu Indyjskiego.

R1atMbR3T377Z

Ilustracja przedstawia mapę rozmieszczenia ludności w Afryce. Kolorami od zielonego (w przewadze) przez żółty i pomarańczowy do czerwonego i brunatnego przedstawiono gęstość zaludnienia. Na wybrzeżach przeważa kolor żółty (jedenaście do pięćdziesięciu osób na jeden kilometr kwadratowy). Wokół miast, które też przeważnie skupione są na wybrzeżach – kolor pomarańczowy do brunatnego oznaczający dużą gęstość zaludnienia, powyżej pięćdziesięciu osób na kilometr kwadratowy. Na mapie różnej wielkości sygnatury (koła) obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców: Kair, Kinszasa, Lagos – powyżej dziesięciu milionów mieszkańców. Aleksandria, Chartum, Abidżan, Luanda – od pięciu do dziesięciu milionów mieszkańców. Kilkanaście mniejszych sygnatur oznaczających miasta o liczbie mieszkańców od dwóch do pięciu milionów mieszkańców. Na terenach pustynnych na północy kontynentu – kolor szary oznaczający obszary niezamieszkałe. Dookoła mapy w białej ramce opisano południki i równoleżniki co dziesięć stopni. W legendzie umieszczono i opisano kolory i znaki użyte na mapie.

Na pozostałym obszarze kontynentu gęstość zaludnienia jest na ogół bardzo niska i nie przekracza 10 osób na 1 kmIndeks górny 2². We wnętrzu Sahary występują obszary całkowicie niezamieszkane, gdyż cechy środowiska przyrodniczego uniemożliwiają jakąkolwiek formę osadnictwa.

W Afryce na południe od Sahary mieszka ok. 85% ludności kontynentu, czyli ponad 1,1 mld ludzi, głównie odmiany czarnej. Ludność ta posługuje się ok. 1500 językami, wyznaje chrześcijaństwo i islam, a także tradycyjne religie animistyczne. Czynnikami silnie oddziałującymi na życie społeczne są warunki środowiska przyrodniczego, tradycje kulturowe i przeszłość historyczna.

RRQBRHg3PTpsD

Na zdjęciu wysoki człowiek rasy białej, obok grupa kilkunastu znacznie niższych Pigmejów. Cała grupa śmieje się, tańczy, wśród nich dzieci i osoby w średnim wieku. Wszyscy stoją na ubitej ziemi, na drugim planie drewniany budynek z dachem z trzciny, a dalej rozległe wzniesienia. Pigmeje najczęściej ubrani w stroje zbliżone do europejskich, luźne spodnie i koszule w ciemnych kolorach.

RcNSPRtL6u0rM

Na zdjęciu kilkunastoosobowa rodzina stoi przed niskim domem. Ludzie, ubrani w kolorowe ubrania, ustawili się do zdjęcia pod daszkiem z suszonych roślin. Część osób siedzi, kilkoro stoi. W grupie znajduje się dużo dzieci. Młodsze siedzą na kolanach dorosłych.

RgArvzqfISLWe

Na zdjęciu ciemnoskóre kobiety z dziećmi. Kolorowe ubrania.

3. Zróżnicowanie poziomu życia i gospodarki w krajach Afryki Subsaharyjskiej

Na południe od Sahary leży prawie 50 państw silnie zróżnicowanych pod względem społecznym i gospodarczym. Według statystyk międzynarodowych większość państw tego regionu zalicza się do krajów o niskim poziomie rozwoju gospodarczego. Najgorsza sytuacja panuje w Burundi, Somalii, Mozambiku, Madagaskarze, Sudanie i Republice Środkowoafrykańskiej, gdzie wartość rocznego dochodu narodowego na 1 mieszkańca nie przekracza 500 USD. I tylko w kilku krajach afrykańskich notowane są wysokie wartości dochodu w przedziale 4 tys. USD - 11 tys. USD. Są to głównie państwa posiadające bogactwa mineralne, np. RPA (różne bogactwa) czy Gabon i Gwinea Równikowa (ropa naftowa), a także Botswana (diamenty). Wysoki dochód narodowy osiągany jest również w małych państwach wyspiarskich – Seszele i Mauritius – gdzie zyski pochodzą niemal wyłącznie z turystyki.

W większości państw afrykańskich rolnictwo jest sektorem gospodarki zatrudniającym od 30% do 60% ogółu pracujących. W skrajnych przypadkach udział ten sięga 75‑85%. Tak jest na przykład w Czadzie, Malawi, Somalii i Burundi.
Rolnictwo afrykańskie zależy od warunków naturalnych, tradycji oraz współcześnie zachodzących przemian. Do dzisiaj w strefie wilgotnych lasów deszczowych występuje rolnictwo wędrowne, zwane odłogowym lub żarowym. Polega ono na wykarczowaniu roślinności pierwotnej i jej częściowym wypaleniu. Popiół użyźnia glebę, którą spulchnia się prymitywnymi narzędziami, a następnie sadzi się w niej bulwy i kłącza (maniok, jams) lub wysiewa zboża (proso, sorgo). Po kilku latach, gdy gleba utraci żyzność, uprawę przenosi się w inne miejsce.

Na obszarach suchych w strefie międzyzwrotnikowej z rolnictwem osiadłym, w którym nie stosuje się nawodnienia, popularna jest tzw. trójpolówkatrójpolówkatrójpolówka. Aby podtrzymać żyzność gleb, obszar uprawy dzieli się na trzy części: pola uprawne, tereny pastwiskowe i odłogi, czyli obszary pozostające w spoczynku. W trzyletnim cyklu następuje zmiana sposobów wykorzystania ziemi na poszczególnych częściach.
Na niektórych obszarach Afryki rozwinęło się rolnictwo plantacyjne zajmujące się towarową uprawą roślin. Celem tego typu rolnictwa jest uzyskanie wysokich zbiorów przeznaczonych do sprzedaży. Taki typ rolnictwa rozwinął się głównie w państwach nad Zatoką Gwinejską, w których uprawia się kakao, kawę, bawełnę, owoce cytrusowe czy palmę oleistą.

Jednym z niewielu państw, w których rolnictwo zaspokaja potrzeby żywnościowe ludności, jest Republika Południowej Afryki. Choć w rolnictwie pracuje tam tylko 5% ogółu zatrudnionych, to jest ono na tyle nowoczesne i wydajne, by móc wytworzyć nawet niewielkie nadwyżki żywności. Rolnictwo w pozostałych krajach Afryki jest na ogół prymitywne i ekstensywne, silnie uzależnione od warunków naturalnych. Ma niską wydajność, w uprawie nie stosuje się sztucznego nawożenia i nawadniania, a stopień mechanizacji jest niewielki. Tym niemniej w niektórych uprawach państwa afrykańskie zajmują czołowe miejsca w świecie.

Warunki naturalne ograniczają również hodowle zwierząt w Afryce. Stałym zagrożeniem dla stad zwierząt są powtarzające się okresy suszy i wynikający z nich brak wody. W strefie lasów deszczowych i na terenach wilgotnych sawann hodowla bydła jest ograniczona przez występującą tam muchę tse‑tse roznoszącą śmiertelną chorobę – naganę, tj. śpiączkę afrykańską.
Afryka jest kontynentem zasobnym w surowce mineralne. Jednak eksploatacja użytecznych kopalin wymaga dużych nakładów pieniężnych. Koszty przetwarzania surowców są również bardzo wysokie, dlatego w Afryce pozyskuje się takie surowce mineralne, które nie muszą być przetwarzane, a przynoszą duże zyski.

Mapa poniżej przedstawia największych producentów głównych surowców energetycznych.

R1OOFqJLacofk

Ilustracja przedstawia mapę Afryki. Ląd w kolorze żółtym, wody błękitne. Na mapie odmiennymi sygnaturami oznaczono miejsca wydobycia węgla kamiennego (godło górnicze) i ropy naftowej (różowe szyby naftowe)) oraz wielkość wydobycia w państwach. Węgiel kamienny – miejsca wydobycia: Republika Południowej Afryki (Okręg Witwatersrand), Zimbabwe i Botswana. Wielkość wydobycia węgla kamiennego w Republice Południowej Afryki – 434,5 miliona ton, w Zimbabwe – 5 milionów ton, w Botswanie półtora miliona ton. Ropa naftowa – miejsca wydobycia: zachodnie wybrzeże nad Zatoką Gwinejską i północna część kontynentu. Największe wydobycie: Nigeria – 86,9 miliona ton, Angola – 84,5 miliona ton, Algieria – 57,6 miliona ton, Libia – 18,3 miliona ton, Egipt – 30 milionów ton, dalej – Gwinea Równikowa 14,6, Kongo 13,6, Gabon 11,8, Sudan 4,2, Czad 6,6, Ghana 4,9, Sudan Południowy 4,2, Kamerun 3,2, Niger 1, Wybrzeże Kości Słoniowej 1,9, Tunezja 2,8, Demokratyczna Republika Konga 1,2 miliona ton. Morza zaznaczono kolorem niebieskim, opisano Zatokę Gwinejską. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, które opisano w białej ramce dookoła mapy co dziesięć stopni; znajdują się tu również współrzędne geograficzne.

Ważnymi surowcami wydobywanymi w państwach Afryki są rudy metali kolorowych i szlachetnych oraz diamenty. Największe wydobycie metali kolorowych występuje w Pasie Miedzionośnym – okręgu wydobywczym leżącym na pograniczu Demokratycznej Republiki Konga i Zambii oraz w Okręgu Witwatersrand w Republice Południowej Afryki. Najwięksi producenci złota w Afryce to Ghana (6. miejsce na świecie z udziałem 4,0% w globalnym wydobyciu w 2020 r.) i RPA (11. miejsce i 2,9%). Diamenty są wydobywane m.in. w Botswanie, Demokratycznej Republice Konga, Angoli, Zimbabwe i Republice Południowej Afryki.

Czynnikiem ograniczającym rozwój przemysłu przetwórczego jest brak wykwalifikowanych pracowników.

Wśród państw Afryki Subsaharyjskiej wyróżniają się dwa wytwarzające aż 45% wartości produktu krajowego brutto całego regionu: Republika Południowej Afryki i Nigeria. Pozostałe państwa to kraje o niskim lub bardzo niskim stopniu rozwoju gospodarczego, co wpływa na wskaźniki rozwoju społecznego, rozwój oświaty, ochronę zdrowia. W regionie subsaharyjskim występuje najwyższy udział na świecie ludności żyjącej w ubóstwie i niedożywieniu. Przy niskim poziomie urbanizacji, wynoszącym 41%, aż 54% mieszkańców miast żyje w ubogich osiedlach niezapewniających dostatecznych warunków egzystencji (slamsach). Według WHO, w omawianym regionie jedynie 30% ludności ma dostęp do odpowiedniej jakości wody pitnej. Wielkie zagrożenie społeczne w regionie subsaharyjskim to epidemia wirusa HIV. Szacuje się, że ok. 26 mln ludzi w Afryce jest nosicielem tego wirusa. Najgorsza sytuacja występuje na południu kontynentu, gdzie w krajach takich jak Botswana, RPA, Lesotho, Suazi zarażeni stanowią nawet 20% populacji.

Tabela 2. i mapa poniżej pokazują, jak wielkie są dysproporcje między regionami Północy a Południa.

Mapa pokazuje, jak wielka w Afryce jest skala niedorozwoju społeczno‑ekonomicznego. Wskaźnik rozwoju społecznego oznaczany jako HDI (ang. Human Development Index) uwzględnia szereg mierników społecznych i gospodarczych, np. wysokość dochodu narodowego na 1 mieszkańca, przeciętne dalsze trwanie życia, poziom analfabetyzmu. Jest on uniwersalną miarą pozwalającą na wiarygodną ocenę poziomu i jakości życia w państwie.

Wskaźnik przyjmuje wartość od 0,001 do 1,000. W przedziale od 0,001 do 0,549 znajdują się państwa o niskim poziomie życia; przedział od 0,550 do 0,699 oznacza poziom średni; 0,7001–0,799 to poziom wysoki, a co najmniej 0,800 – poziom bardzo wysoki.

Na mapie widać wyraźnie, że region Afryki na południe od Sahary to najbiedniejsza część świata. Należy postawić pytanie – jak państwa Północy mogą pomóc krajom afrykańskim leżącym na ubogim Południu?

Do odpowiednich działań należą:

• umożliwienie wejścia na rynki światowe towarów nieprzetworzonych z państw afrykańskich;

• udzielenie różnorodnej pomocy finansowej;

• zmniejszenie zadłużenia krajów afrykańskich;

• udzielenie pomocy materialnej w sytuacjach zagrożenia klęskami naturalnymi;

• świadczenie pomocy medycznej w ograniczaniu epidemii AIDS;

• wspomaganie rozwoju oświaty i ograniczenie analfabetyzmu.

  R1bK1k1IEktKb

  Na zdjęciu wypalanie roślinności, ogień trawi zarośla, w tle góry.

  

  R1UhcbRkGURh1

  Na ilustracji rolnicy w polu, woły zaprzęgnięte do pługa. Jeden z nich idzie za pługiem, drugi idzie obok, pogania woły.

  

  RfiI8jzpuldY4

  Na zdjęciu kombajn w polu, skoszone uprawy wyrzuca na jadący obok ciągnik z przyczepą.

  

  R1RdbwqvIXimr

  Na zdjęciu zabudowa przemysłowa kopalni diamentów. Na pierwszym planie znajduje się droga dojazdowa do obiektu, za nią znajdują się drzewa, a za nimi maszyny wydobywające diamenty.

  

  R3dzLTVKibKqd

  Na zdjęciu statek na morzu, na statku wysoki szyb, z szybu wydobywa się ogień.

  

  RB9BtA1BqkBH9

  Na pierwszym planie uboga zabudowa, gęsto ustawione prymitywne domy, w tle niedokończona budowa bloków mieszkalnych.

  

  R1aD4lu2bBYVt

  Na zdjęciu ciemnoskóre dzieci siedzą pod drzewem. Grupa ponad dwudziestu osób, wśród nich kilka starszych kobiet. Dzieci są bose, ubrane w kolorowe stroje, dziewczynki noszą sukienki z krótkim rękawem i dużymi kołnierzykami. Na drugim planie drzewa i krzewy.

  

  R12qVPBkfH1EN

  Na zdjęciu rozległe tereny zielone, pojedyncze drzewa, drogi, zbiorniki wodne, nad nimi leci balon.

  

Oprócz tradycyjnych działów gospodarki, takich jak rolnictwo, handel czy przemysł wydobywczy, w Afryce rozwijają się także nowoczesne usługi. Należą do nich przede wszystkim usługi telekomunikacyjne. W ich rozwoju zauważalne są olbrzymie kontrasty, ponieważ w wielu miejscach ludzie nie mają dostępu do wody i elektryczności, to w innych miejscach w Afryce wzrasta dynamicznie odsetek osób korzystających z sieci komórkowych i internetu.

Wzrost ten rozpoczął się na początku XXI w. dzięki inwestycjom międzynarodowych korporacji, takich jak Google, Microsoft, Intel czy Huawei. Smartfony i zainstalowane w nich aplikacje ułatwiają pracę wielu ludziom, np. taksówkarzom, rybakom, rolnikom i lekarzom. Ponadto w wielu krajach Afryki powszechny stał się system płatności mobilnych. Coraz częstsze wykorzystywanie nowoczesnych technologii powoduje rozwój firm IT, które tworzą oprogramowania dla wymienionych dziedzin gospodarki. Sprzyja temu napływ chińskiego kapitału.

W Afryce rozwija się także przemysł high‑tech, głównie w RPA. Należą do niego m.in.: elektronika, biotechnologia, informatyka oraz energetyka jądrowa.

Podsumowanie

• Afrykę zamieszkują dwie odmiany człowieka: biała – wybrzeża północne i tereny północnej Sahary; czarna – na południe od Sahary (Afryka Subsaharyjska).

• W latach 1950–2021 na kontynencie afrykańskim nastąpił największy na świecie, prawie pięciokrotny wzrost liczby ludności.

• Ludność w Afryce jest rozmieszczona nierównomiernie, na co decydujący wpływ mają warunki środowiska przyrodniczego.

• Podział polityczny Afryki został ustalony przez europejskie państwa kolonialne. Po uzyskaniu niepodległości granice państw afrykańskich zostały utrwalone.

• Większość państw leżących na południe od Sahary ma charakter rolniczy. Wiele państw eksploatuje surowce mineralne, które są eksportowane w postaci nieprzetworzonej.

• Region subsaharyjski charakteryzuje się największym na świecie udziałem ludności żyjącej w ubóstwie i niedożywieniu, co wpływa na stan zdrowotny i średnią długość życia.

Słownik

Ćwiczenia