Poznaj mnie, a zrozumiesz. Naród a mniejszości narodowe

Rh5K0BO16pK3H

Grafika, która przedstawia kilka postaci. Wyróżniają się kolorami. Dwie pierwsze postaci są w odcieniach koloru zielonego. Kolejne postaci są w odcieniach szarości. Nad postaciami umieszczono napis w kolorze zielonym: Jestem wyjątkowy.

Poznaj mnie, a zrozumiesz. Naród, a mniejszości narodowe

R1Rf8ecn34EA2

Zdjęcie, które przedstawia taniec, który jest prezentowany przez Romki na dziedzińcu zamkowym. Stroje tańczących Romek charakteryzują się jasnymi, nasyconymi barwami oraz swego rodzaju pstrokacizną. Na głowie każdej nich jest nakrycie, które tworzy rodzaj turbanu.

Mniejszości narodowe i etniczne

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem mniejszością etniczną nazywamy społeczność, która posiada identyczne cechy jak mniejszość narodowathmi3yTSXH_000tp001narodowa, ale w przeciwieństwie do mniejszości narodowej nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Zgodnie z polskim prawem wyróżniamy:

mniejszości narodowe:

• białoruską;

• czeską;

• litewską;

• niemiecką;

• ormiańską;

• rosyjską;

• słowacką;

• ukraińską;

• żydowską.

mniejszości etniczne:

• karaimską;

• łemkowską;

• romską;

• tatarską.

Szczególną społeczność stanowią w Polsce Kaszubi. Są to obywatele polscy, którzy, obok języka polskiego, używają języka kaszubskiego. W rozumieniu przytoczonej ustawy, kaszubski jest językiem regionalnym. Oznacza to, że osoby posługujące się tym językiem mogą korzystać z podobnych praw jak mniejszości narodowe i etniczne.

Mniejszości narodowe

Mniejszości narodowe i etniczne stanowią współcześnie niewielki odsetek obywateli Polski. Tymczasem Rzeczpospolita Obojga Narodów i odrodzona po I wojnie światowej II Rzeczpospolita były państwami wielonarodowymi. Do wybuchu II wojny światowej około 35% obywateli Polski miało inną niż polska tożsamość narodową. Najliczniejsze grupy stanowiła ludność ukraińska i żydowska. Dokonana w okresie II wojny światowej zagłada Żydów i powojenne zmiany granic przekształciły Polskę w państwo zdominowane przez ludność etnicznie polską.

R1HgFHUvTMnf4

Mapa, która przedstawia rozmieszczenie wybranych mniejszości narodowych na terenie państwa polskiego.

Mapa, która przedstawia rozmieszczenie wybranych mniejszości narodowych w Polsce.

Na mapie zaznaczono wybrane mniejszości narodowe z miejscem zamieszkania:

• mniejszość niemiecka, która zamieszkuje teren województwa opolskiego;

• mniejszość ukraińska, która zamieszkuje teren województwa podkarpackiego;

• mniejszość białoruska, która zamieszkuje teren województwa podlaskiego;

• mniejszość litewska, która zamieszkuje teren województwa podlaskiego.

Państwo polskie otacza mniejszości narodowe i etniczne zamieszkujące Polskę szczególną ochroną prawną. Pamiętaj, że osoby, które należą do grup społecznych uznanych za mniejszości narodowe i etniczne, żyjące na terenie Polski i posiadające polski paszport są obywatelami polskimi. Przysługują im wszystkie prawa właściwe obywatelom polskim, np. prawo do udziału w wyborach. Dodatkowo przyznano mniejszościom wiele praw umożliwiających kultywowanie ich odrębności kulturowych. Prawo polskie zabrania wszelkich form dyskryminacji mniejszości narodowych i etnicznych.

RNmw0spqHEffn

Ilustracja, która prezentuje prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce.

Ilustracja, która prezentuje prawa mniejszości narodowych w Polsce.

Zgodnie z Ustawą przysługują im prawa:

• prawo do nauki języka, historii kultury mniejszości oraz zdawania egzaminów zewnętrznych w języku mniejszości;

• prawo do posługiwania się językiem mniejszości narodowych przed organami gminy;

• prawo do używania imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości;

• prawo do otrzymywania dotacji na rozwój, np. organizacji społecznych, bibliotek, prowadzenia audycji radiowych;

• prawo do umieszczania, obok urzędowych nazw miejscowości czy ulic, nazw w języku mniejszości.

Prawa mniejszości narodowych i etnicznych

Mniejszości narodowe w naszym kraju mogą korzystać z szerokiego zakresu praw, jakie zostały zagwarantowane w polskim ustawodawstwie:

• Konstytucja RP art. 35;

• Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych, oraz o języku regionalnym;

• Kodeks wyborczy z 5.01.2011 r., który zwalnia komitety wyborcze utworzone przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu przekroczenia 5% progu wyborczego.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Stosunkowo duża grupa obywateli polskich mieszkających na Górnym Śląsku deklaruje przynależność do mniejszości śląskiej. W rozumieniu polskiego prawa Ślązacy nie są jednak jedną z mniejszości (narodowych lub etnicznych) i nie przysługują im prawa ułatwiające kultywowanie ich odrębności kulturowych.
Jest to przedmiot ciągnącego się od wielu lat sporu.

Polonia

Czy wiesz, że dzieje Polski były historią radykalnych zmian granic oraz licznych migracji? Już w XVIII wieku tragedia rozbiorów zmusiła wielu Polaków do opuszczenia ziem polskich. W XIX wieku za wolnością i chlebem migrowali na Zachód byli uczestnicy powstań narodowych oraz poszukujący pracy mieszkańcy ubogich regionów. Na Wschód, w głąb carskiej Rosji, byli zsyłani więźniowie polityczni. Liczne rzesze Polaków znalazły się na emigracji na skutek II wojny światowej i dokonanych
po jej zakończeniu zmian granic. W latach 80. XX wieku wyjazd z Polski stał się formą ucieczki przed reżimem komunistycznym i pogłębiającym się kryzysem gospodarczym. Również współcześnie wiele polskich rodzin decyduje się na emigrację i związanie swojej przyszłości z innymi państwami. Sprzyja temu otwarcie granic, będące skutkiem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Współcześnie w każdym zakątku kuli ziemskiej mieszkają Polacy lub ich potomkowie, którzy starają się utrzymywać związki kulturowe z Polską. Społeczność tę nazywamy Polonią.

R1dOT3OXMsrzj

Mapa, która przedstawia rozmieszczenie Polaków na świecie.

Mapa, która prezentuje największe skupiska Polaków na świecie.

Polacy zamieszkują w:

• Kanadzie w liczbie 1 000 000;

• Stanach Zjednoczonych w liczbie 9 628 200;

• Brazylii w liczbie 1 500 000;

• Argentynie w liczbie 500 000;

• Wielkiej Brytanii w liczbie 577 000;

• Niemczech w liczbie 2 000 000;

• we Francji w liczbie 1 000 000.

Wszystkie skupiska Polonii mają i chcą mieć kontakt z Polską, w tym z rodziną, która pozostała w kraju. W większości państw demokratycznych organizowane są stowarzyszenia polonijne, które działają zgodnie z miejscowym prawem. Organizacje polonijne chętnie korzystają z możliwości współdziałania z rządem polskim za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a Polonia „najmłodsza”, czyli emigracja ekonomiczna z XXI wieku, która zachowała obywatelstwo polskie, może korzystać z przysługujących im praw politycznych, czyli na przykład wybierać członków sejmu i senatu w Polsce.

Stereotypy narodowe

Stereotypowy sposób patrzenia na innych jest z istoty swojej niepełny, ponieważ polega on na uwypuklaniu tylko wybranych elementów postępowania danego narodu lub grupy etnicznej i ocenianiu ich zazwyczaj negatywnie. Stereotypy narodowe bardzo często przenoszą konflikty z poprzednich pokoleń na relacje współczesne. U ich źródeł niejednokrotnie leżą trudne doświadczenia historyczne. Niektóre z ciągle żywych stereotypów w Polsce sięgają do przeżyć ludzi w okresie II Rzeczpospolitej i dramatu II wojny światowej. Bardzo często przekonania stereotypowe pozwalają na budowanie poczucia wyższości i wyjątkowości własnej grupy - jako oceny najczęściej krzywdzące, zniekształcające obraz innych narodów, a zarazem mocno zakorzenione, stereotypy prowadzą do trudności we współpracy i wzajemnych kontaktach różnych grup etnicznych i narodowych.

Podsumowanie

RQzn8XzFXT4uI

Mapa, która przedstawia mniejszości narodowe, etniczne i językowe w Europie.

Mapa, która przedstawia mniejszości narodowe, etniczne i językowe w Europie.

W legendzie mapy uwzględniono obszary zamieszkiwane przez mniejszości etniczne i językowe w Europie, które dążą do:

• niezależności;

• silnej autonomii;

• autonomii;

• zdobycia większego uznania;

• są bez roszczeń.

Obszary zamieszkiwane przez mniejszości, które dążą do niezależności:

• Irlandia Północna (Irlandczycy);

• Kraj Basków (Baskowie);

• Katalonia (Katalończycy);

• Korsyka (Korsykanie);

• Naddniestrze (Rosjanie, Ukraińcy, Mołdawianie);

• Gagauzja (Gagauzi);

• Wyspy Owcze (Farerowie);

• Szkocja (Szkoci).

Obszary zamieszkiwane przez mniejszości, które dążą do silnej autonomii:

• Laponia (Lapończycy);

• Fryzja (Fryzowie);

• Tyrol Południowy (Tyrolczycy);

• Dolina Aosty  (Waldotańczycy);

• Galicja (Galisyjczycy);

• Flandria (Flamandowie);

• Wyspy Kanaryjskie (Kanaryjczycy);

• Krym (Rosjanie);

• Walia (Walijczycy).

Obszary zamieszkiwane przez mniejszości, które dążą do autonomii:

• Bretania (Bretończycy);

• Asturia (Hiszpanie);

• Friuli (Friulowie);

• Alzacja (Alzatczycy);

• Niemcy (Bawaria);

• Śląsk (Ślązacy);

• Sardynia (Sardyńczycy);

• Wenecja;

• Karelia (Karelowie);

• Sabaudia.

Obszary zamieszkiwane przez mniejszości, które dążą do zdobycia uznania:

• Oksytania (Oksytańczycy);

• Kornwalia (Kornwalijczycy);

• Walonia (Walonowie);

• Skania (Duńczycy);

• Łużyce (Serbołużyczanie);

• Gryzonia (Niemcy, Włosi, Romanie);

• Ladynii (Ladynowie);

• Wyspy Alandzkie (Szwedzi);

• Bałkany (Arumuni);

• Lotaryngia (Lotaryńczycy);

• Morawy (Morawianie);

• Wyspy Alandzkie (Szwedzi).

Obszary zamieszkiwane przez mniejszości, które są bezkonfliktowe:

• Aragonia (Hiszpanie);

• Kaszuby (Kaszubi);

• Ingria (Iżorowie);

• Azory (Portugalczycy);

• część Kurlandii (Łotwa) (Liwowie);

• Madera (Portugalczycy);

• środkowe Rodopy (Bułgaria) (Pomacy);

• północno‑zachodnia Rosja (Wepsowie).

Relacje między grupami narodowościowymi mogą się okazać bardzo trudne, zwłaszcza gdy wiążą się z bolesną historią wzajemnych kontaktów oraz głębokimi różnicami kulturowymi. Właściwe kształtowanie relacji między zróżnicowanymi etnicznie czy narodowościowo grupami należy do zadań państwa, ale za harmonijne współżycie na wspólnym obszarze odpowiadają wszyscy mieszkańcy danego kraju. Społeczeństwa europejskie stają się coraz bardziej zróżnicowane etnicznie i uczą się rozwiązywać problemy, które z tej różnorodności wynikają. Niezależnie od tego, jak bardzo się różnimy z racji przynależności narodowej, wszyscy jesteśmy ludźmi i mamy prawo do poszanowania naszej godności.

Literatura uzupełniająca

Dylewski A., Polska wielu kultur, Świat Książki, Warszawa 2008.
Łodziński S., Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym Polski po 1989 roku, Scholar, Warszawa 2005.
Mniejszości narodowe w Polsce, Z. Kurcz (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.

Przydatne linki

www.wspolnotapolska.org.pl
GUS - raport z Narodowego Spisu Powszechnego 2011 http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/lud_raport_z_wynikow_NSP2011.pdf