Rośliny spotykamy na każdym kroku – rosną w ogrodzie, w parkach i na miejskich trawnikach. W kwiaciarniach kupujemy kwiaty, a na targowisku warzywa i owoce. Z włókien roślin, np. bawełny czy lnu, zrobione są nasze ubrania. Rośliny rosną także w doniczkach w naszych domach. Warto umieć o nie odpowiednio zadbać.

R16UNPVMyKNZi
Hodując własną roślinę, możesz poznać jej cykl życiowy
Źródło: Indiana Public Media, dostępny w internecie: Flickr, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jak długo mogą żyć rośliny,

  • do czego człowiek wykorzystuje rośliny,

  • dlaczego niektóre rośliny są niebezpieczne dla człowieka.

Twoje cele
  • Założysz hodowlę wybranej rośliny.

  • Przedstawisz etapy wzrostu i rozwoju rośliny.

  • Podasz przykłady roślin jednorocznych, dwuletnich i wieloletnich.

iS7pKOL3zT_d5e157

1. Zakładamy hodowlę roślin

Większość otaczających nas roślin wyrasta z nasion. Jedne potrzebują do tego wielu lat (drzewa owocowe), inne – kilku tygodni lub miesięcy. Na przykład słonecznik możemy wysiać wiosną, a już latem lub jesienią cieszyć się pięknymi kwiatami. Dużą część roślin, które zjadamy, zasiano, następnie podlewano i cierpliwie pielęgnowano, aż w końcu całkowicie dojrzałe rośliny lub tylko potrzebne ich części, np. owoce, mogły zostać zebrane.

R1X8aq1vXCgSK1
Uprawa roślin na działce czy w przydomowym ogródku nie tylko uczy odpowiedzialności, ale też pozwala samodzielnie wyhodować lubiane przez nas owoce, warzywa i kwiaty
Źródło: dostępny w internecie: Pixabay, domena publiczna.
Uprawa rośliny
Obserwacja 1

Obserwowanie etapów wzrostu i rozwoju rośliny.

Co będzie potrzebne
  • doniczka z podstawką,

  • folia spożywcza,

  • ziemia ogrodowa,

  • drobne kamyki,

  • woda,

  • nasiona fasoli lub innej rośliny jednorocznej.

Instrukcja
  1. Na dno doniczki nasyp nieco kamyków (dzięki nim woda nie będzie zatrzymywała się w dolnych warstwach ziemi). Zwróć uwagę na to, aby doniczka miała na dnie kilka dziurek.

  2. Wypełnij doniczkę ziemią do poziomu niższego o około 1 cm od jej brzegu.

  3. Zrób w ziemi płytki dołek i włóż tam 2–3 nasiona rośliny, którą chcesz wyhodować. Zasyp dołek ziemią i podlej.

  4. Na doniczkę nałóż folię spożywczą i przymocuj ją gumką – w ten sposób stworzysz miniaturową szklarnię i zapewnisz roślinie odpowiednią ilość ciepła.

  5. Regularnie sprawdzaj, czy ziemia nie jest zbyt sucha, i co pewien czas podlewaj roślinę.

  6. Gdy z ziemi wyrośnie mała roślina, możesz zdjąć folię. Pamiętaj, by trzymać doniczkę w cieple, a po zdjęciu folii podlewać roślinę nieco częściej.

  7. Obserwuj, jak twoja roślina rośnie i się rozwija.

  8. Zanotuj wynik obserwacji w tabeli.

R1aIZ8aWCbX2n
Ćwiczenie 1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Podsumowanie

Jeśli prawidłowo udało ci się posadzić roślinę i dbać o nią, to będzie ona rosnąć i się rozwijać.

iS7pKOL3zT_d5e254

2. Cykl życiowy rośliny

Hodując roślinę, możesz poznać jej cykl życiowycykl życiowy roślinycykl życiowy. Roślina rozwija się z nasion – mówimy, że kiełkuje. Początkowo nasiona leżą w ziemi, a potem – jeśli mają odpowiednie warunki, np. dostęp do wody i odpowiedniej ilości ciepła – zaczynają kiełkować. Przez pewien czas roślina zwiększa swoje rozmiary. Wreszcie zaczyna wydawać kwiaty i owoce. Wszystkie te przemiany to właśnie cykl życiowy.

RlZVmViB8BQiW1
Film animowany prezentuje cykl życiowy rośliny.
iS7pKOL3zT_d5e290

3. Długość życia roślin

Ze względu na to, w jakim okresie zachodzi cykl życiowy, rośliny dzieli się na jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie. Rośliny jednoroczneroślina jednorocznaRośliny jednoroczne to takie, które w tym samym roku (na wiosnę) kiełkują, a już po kilku miesiącach wydają owoce i kwiaty. Żyją od wiosny do jesieni – później obumierają. Gdybyśmy zostawili je samym sobie, kolejnej wiosny na ich miejscu wyrosłyby nowe rośliny. To dlatego, że jesienią wydają one nasiona, które podczas zimy czekają w ziemi, pod śniegiem, a na wiosnę kiełkują. Takimi roślinami są pszenica, fasola, mak oraz wiele kwiatów, jak aksamitka lub groszek pachnący.

1
Ciekawostka

Nasiona potrafią przetrwać wiele lat w oczekiwaniu na sprzyjające warunki – przez ten czas nie gniją i zachowują zdolność do kiełkowania. Dlatego już w starożytności przechowywano ziarno w spichlerzach. Znane są przypadki, gdy roślina wyrosła z nasiona liczącego sobie tysiące lat.

Rośliny dwuletnieroślina dwuletniaRośliny dwuletnie to takie, które kiełkują wiosną jednego roku i gromadzą zapasy na przykład w korzeniu, jak marchew i buraki. Jesienią nadziemna część rośliny usycha. Trudny czas zimy przeżywają tylko części podziemne. Wiosną część nadziemna odrasta, po czym wytwarza kwiaty i owoce, a jesienią obumiera. W przypadku wielu warzyw zbieramy właśnie wypełnione substancjami odżywczymi korzenie, dlatego uprawiamy je tylko przez jeden rok. Gdybyśmy jednak zostawili taką roślinę na zimę w ziemi, następnego roku wytworzyłaby ona kwiaty i nasiona. Roślinami dwuletnimi jest wiele kwiatów hodowanych w ogrodach, np. malwy, złocienie i bratki, a także liczne warzywa: marchew, buraki, cebula i inne.

1
R1H65fjMJjIzW1
Burak w pierwszym roku nie wytwarza kwiatów, natomiast intensywnie gromadzi materiał zapasowy w korzeniu.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Rośliny wieloletnieroślina wieloletniaRośliny wieloletnie żyją dłużej niż rok czy dwa. Niektóre z nich, np. drzewa, mogą żyć nawet setki albo tysiące lat. Osiągają one dojrzałość po kilku latach – po tym czasie zaczynają wydawać nasiona. Rośliny wieloletnie na ogół mogą kwitnąć i owocować każdego roku. Jednak niektóre, np. bambus, kwitną tylko raz w życiu. Wieloletnie są m.in. wszystkie drzewa. Niektóre rośliny co roku tracą pędpędpęd, który odrasta im na wiosnę – zimę przeżywają ich części podziemne, np. korzenie lub podziemne części łodygi. Takie rośliny nazywamy bylinamibylinabylinami. Przykłady bylin to m.in. truskawki, krokusy i piwonie.

1
Ciekawostka

Najstarszym drzewem w Polsce jest rosnący niedaleko Lubania na Dolnym Śląsku Cis Henrykowski. Uczeni ustalili, że liczy on sobie około 1280 lat.

R1bll2uDFUSGX
Cis Henrykowski
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
iS7pKOL3zT_d5e360

Podsumowanie

  • Cykl życiowy większości roślin zaczyna się od nasiona. Potem roślina kiełkuje, rośnie, aż wreszcie wydaje kwiaty. Z kwiatów rozwijają się owoce zawierające nasiona.

  • Ze względu na długość życia, rośliny dzielimy na jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie.

iS7pKOL3zT_d5e625
bg‑azure

Praca domowa

11
Ćwiczenie 1

Dowiedz się, jakie warzywa i owoce najczęściej kupuje twoja rodzina. Poszukaj w odpowiednich źródłach i określ, czy są to rośliny jednoroczne, dwuletnie czy wieloletnie.

RqexMlqAeGJDg
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iS7pKOL3zT_d5e521

Słownik

bylina
bylina

roślina wieloletnia, której naziemna część umiera pod koniec każdego okresu wegetacyjnego; przeżywa jedynie część podziemna, z której na wiosnę wyrasta nowa łodyga z liśćmi

cykl życiowy rośliny
cykl życiowy rośliny

proces przemian prowadzących do pełnego rozwoju rośliny, charakterystyczny dla danego gatunku

okres wegetacyjny 
okres wegetacyjny 

okres, w którym ze względu na dostateczną ilość wilgoci i ciepła roślinność może się rozwijać, w roślinie zachodzą bardzo intensywne procesy rozwojowe

pęd
pęd

nadziemna część rośliny, czyli łodyga z liśćmi

roślina dwuletnia
roślina dwuletnia

roślina realizująca cykl życiowy przez dwa lata: w pierwszym roku rośnie na wielkość, a w drugim wydaje kwiaty, owoce i nasiona

roślina jednoroczna
roślina jednoroczna

roślina realizująca cykl życiowy w ciągu jednego roku

roślina wieloletnia
roślina wieloletnia

roślina, która wielokrotnie w ciągu życia kwitnie oraz wydaje owoce i nasiona

iS7pKOL3zT_d5e625

Zadania

21
Ćwiczenie 1
R1F9sqrm7bS5U1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.
R11R3XZ5GDTB61
Ćwiczenie 2
Połącz w pary zdjęcia przedstawiające poszczególne etapy rozwoju rośliny z ich nazwami.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RJrICxbCIbMb7
Ćwiczenie 2
Uporządkuj w odpowiedniej kolejności stadia wzrostu rośliny. Elementy do uszeregowania: 1. dojrzała roślina, 2. kiełkowanie rośliny, 3. wyrastanie korzeni i łodygi, 4. nasiono, 5. rozwój siewki
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
3
Ćwiczenie 3
R1FjRgw1MFfGF
Przyporządkuj rośliny do podanej grupy. rośliny jednoroczne Możliwe odpowiedzi: 1. jabłoń, 2. malwa, 3. dąb, 4. groszek pachnący, 5. złocień, 6. marchew, 7. aksamitka, 8. grusza, 9. słonecznik, 10. burak, 11. mak, 12. bratek, 13. pszenica rośliny dwuletnie Możliwe odpowiedzi: 1. jabłoń, 2. malwa, 3. dąb, 4. groszek pachnący, 5. złocień, 6. marchew, 7. aksamitka, 8. grusza, 9. słonecznik, 10. burak, 11. mak, 12. bratek, 13. pszenica rośliny wieloletnie Możliwe odpowiedzi: 1. jabłoń, 2. malwa, 3. dąb, 4. groszek pachnący, 5. złocień, 6. marchew, 7. aksamitka, 8. grusza, 9. słonecznik, 10. burak, 11. mak, 12. bratek, 13. pszenica
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iS7pKOL3zT_d5e625
bg‑azure

Notatnik

RaqnenIkRH9zB
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.