Wprowadzenie
WeselePOETA
Po całym świecie
możesz szukać Polski, panno młoda,
i nigdzie jej nie najdziecie.PANNA MŁODA
To może i szukać szkodaPOETA
A jest jedna mała klatka –
o, niech tak Jagusia przymknie
rękę pod pierś.PANNA MŁODA
To zakładka
gorseta, zeszyta trochę przyciaśnie.POETA
– A tam puka?PANNA MŁODA
I cóz za tako nauka?
Serce – !–?POETA
A to Polska właśnie.
Postać poety z dramatu Stanisława Wyspiańskiego Wesele wskazuje, że o polskości nie decydują czynniki zewnętrzne – to, czy Polska jest niepodległa, czy też nie, ani to, kto sprawuje w niej rządy. Polskość wynika z przekonania samych Polaków, z tego, co dziś mało poetycko nazwalibyśmy świadomością narodową. W tworzeniu i podtrzymywaniu tej świadomości wielką rolę odegrali w XIX wieku ludzie kultury – pisarze, poeci, malarze, kompozytorzy. Przyjrzyjmy się najwybitniejszym – jak działali i tworzyli, żyjąc pod zaborami.
Zadanie na rozgrzewkę
Przeprowadź sondę w klasie, wśród rodziny albo znajomych na temat wiarygodności różnych stron internetowych.
- Wydanie internetowe Encyklopedii PWN
- Wikipedia
- Sciaga.pl
- Blog internetowy
- Internetowe wydanie gazety
Poproś, aby uszeregowali je od najbardziej do najmniej wiarygodnych. Najbardziej wiarygodnej stronie przydzielają 5 punktów, kolejnej – 4 i tak dalej, aż do 1 punktu dla najmniej wiarygodnej. Zbierz opinie od co najmniej 10 osób. Wpisz zsumowane punkty do tabeli, które uzyskała każda strona:
Stanisław Moniuszko
Masz przygotować notatkę na temat: kim był i czym zajmował się Stanisław Moniuszko. W internetowym wydaniu Encyklopedii PWN, pod hasłem 'Moniuszko Stanisław', pojawiał się następujący tekst:
Moniuszko Stanisławur. 5 V 1819, Ubiel k. Mińska, zm. 4 VI 1872, Warszawa, kompozytor, dyrygent, organista i pedagog muzyczny.
Od 1840 organista, dyrygent teatru i nauczyciel gry fortepianowej w Wilnie; odbywał podróże do Warszawy, Petersburga, Weimaru, Paryża; od 1858 dyrektor opery, 1864–72 wykładał w Instytucie Muzycznym w Warszawie. Moniuszko był najwybitniejszym kompozytorem polskim 2. połowy XIX w. i po F. Chopinie głównym przedstawicielem stylu narodowego w muzyce polskiej; stał się twórcą polskiej opery narodowej i głównym reprezentantem liryki wokalnej; o narodowym charakterze jego dzieł zdecydowały elementy folkloru polskiego (stylizacje polskich tańców ludowych w operach) oraz wątki tematyczne tekstów, do których tworzył muzykę – obrona sprawy chłopskiej w stosunkach społecznych (Halka), utrwalanie tradycji patriotycznych i piękna polskiego obyczaju (Hrabina, Straszny dwór); opery Moniuszki cechuje bogactwo inwencji melodycznej, trafność muzycznej charakterystyki postaci i barwność scen rodzajowych; opery: Halka (libretto W. Wolskiego, wersja 2‑aktowa wystawiona w Wilnie 1848, wersja 4‑aktowa wystawiona w Warszawie 1 I 1858), Flis (1858), Hrabina (1860), Verbum nobile (1861), Straszny dwór (1865), Paria (1869); operetki i wodewile: Nocleg w Apeninach (1839), Karmaniol (1840), Nowy Don Kichot (1841), Loteria (1843), Jawnuta (1852); balety: Monte Christo (1866), Na kwaterunku (1868); Moniuszkę inspirowały utwory polskich poetów, zwłaszcza A. Mickiewicza; skomponował ponad 300 pieśni solowych publikowanych głównie w Śpiewnikach domowych (zeszyty 1–6 1844–59, zeszyty 7–12 wydanie pośmiertne 1876–1910); najpopularniejsze z nich: Dziad i baba, Pieśń wieczorna, Znaszli ten kraj, O matko moja, Stary kapral, Prząśniczka; kantaty: Milda (1848), Nijoła (1852), Widma (1865, wykonywana jako muzyczna ilustracja do II części Dziadów), Sonety krymskie (1868); ballada Pani Twardowska (1869); msze, 4 Litanie Ostrobramskie, Requiem; uwertura fantastyczna Bajka (1848), 2 kwartety smyczkowe, utwory fortepianowe, prace teoretyczne (Pamiętnik do nauki harmonii, 1871). Od 1965 ukazują się zamierzone na 34 tomy Dzieła Moniuszki; Listy zebrane (1969); od 1992 w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs dla Młodych Wokalistów jego imienia.
Podziel informacje z powyższego tekstu. Następnie wypisz te informacje, które są dla Ciebie:
- niezrozumiałe;
- zrozumiałe, ale nieciekawe i zbędne;
- ważne;
- może nieważne, ale interesujące.
Wymień, gdzie można znaleźć wyjaśnienia tych fragmentów, które są dla Ciebie niezrozumiałe. Jakich informacji Twoim zdaniem zabrakło w Encyklopedii PWN?
Stanisław Wyspiański
Poszukaj w Internecie lub innych źródłach informacji o Stanisławie Wyspiańskim. Następnie napisz, jakie informacje mogłyby być umieszczone na:
okładce lektury szkolnej Wesele,
tablicy pamiątkowej przy ul. Krowoderskiej 79 w Krakowie,
we wstępie do albumu malarstwa Stanisława Wyspiańskiego,
w reklamie książki o dzieciństwie i młodości artysty.
Henryk Sienkiewicz
Henryk Sienkiewicz był pisarzem. Napisz krótką i ciekawą notatkę na jego temat. Rozważ, z jakich źródeł informacji skorzystasz. Uwzględnij ich mocne i słabe strony.
Spośród poniższych pytań wybierz te, które Cię najbardziej interesują (co najmniej pięć), poszukaj odpowiednich informacji i zapisz odpowiedzi.
Kiedy żył Henryk Sienkiewicz?
Co lubił robić w dzieciństwie?
Do jakiej szkoły chodził i jak się uczył?
Kiedy zaczął pisać książki?
O czym pisał?
Czy dobrze na tym zarabiał?
Gdzie mieszkał?
Dokąd podróżował?
Czy miał rodzinę?
Jakie nagrody zdobył za swoją twórczość?
Z jakiego powodu umarł?
Gdzie znajduje się jego grób?
Jan Matejko
Oto fragment tekstu na temat malarza Jana Matejki, zamieszczonego w internetowej Encyklopedii PWN:
Matejko Janur. 24 VI 1838, Kraków, zm. 1 XI 1893, tamże, malarz; jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego malarstwa historycznego XIX w. Od połowy lat 50. tworzył głównie obrazy z dziejów ojczystych, poprzedzone wnikliwymi studiami historycznymi i zabytkoznawczymi. Większość z nich to ogromnych rozmiarów kompozycje o wielkiej sile wyrazu, które cechuje połączenie realistycznej obserwacji i dokumentalnej precyzji szczegółów z przejaskrawioną gestykulacją i dynamicznymi układami kompozycyjnymi całości obrazu. Za swoje prace, jak też w uznaniu twórczości, otrzymał wiele nagród i wyróżnień. Dzieła Matejki, stanowiące swoisty wykład historiozoficznyhistoriozoficzny, przesycone głębokim patriotyzmem ukazywały społeczeństwu polskiemu wizję przeszłości i miały duży wpływ na umacnianie świadomości narodowej.
Fragment biografii Jana Matejko zamieszczony w Wikipedii:
Matejko Jan[...] Matejko często umieszczał na swoich płótnach osoby, których w danym miejscu nie było (np. Kołłątaj i gen. Wodzicki na obrazie Bitwa pod Racławicami). Mimo krytyki historyków, wiele wydarzeń historycznych w publicznej świadomości funkcjonuje tak, jak przedstawił je na swych dziełach malarz [...].
O odbiorze twórczości Matejki pisał na łamach tygodnika 'Polityka' publicysta Piotr Sarzyński:
Jan Matejko - kochany i odrzucanyWprawdzie paryscy akademicyakademicy nagradzali go medalami, ale tamtejsi krytycy nie mieli już takiego szacunku dla historycznych scen. Kolejnym wielkim pracom, które prezentowano nad Sekwaną, zarzucali ciągle to samo: nadmierny patospatos, pretensjonalnośćpretensjonalność i melodramatyzmmelodramatyzm, przedkładanie szczegółów ponad całościowy efekt, ale też błędy w rozkładzie światła i układzie kolorów. Francuzi się nie patyczkowali, pisząc: 'to nie obraz, lecz muzeum' (Bitwa pod Grunwaldem), 'oglądającym grozi chorobą oczu' i 'stara makata objedzona przez mole' (Hołd pruski) czy 'japońska sałata' (Dziewica orleańska).
O twórczości Jana Matejki można też przeczytać na jednym z blogów:
Jan Matejko - Rejtan - Upadek PolskiObrazom Matejki zarzuca się kiczowatość, nieharmonijność i niezgodność z faktami historycznymi, myślę jednak, że są one ciekawe ze względu na olbrzymi ładunek emocjonalny w nich zawarty (zarówno w treści jak i w formie). Ta twórczość obrazuje nastroje panujące wśród ówczesnych Polaków, uwidacznia nietuzinkową wyobraźnię artysty. Okazuje się, że epizody z historii Polski na obrazach Matejki oddziałują na Polaka (także dziś) silniej niż dokumenty, a kiedyś przyczyniły się do podtrzymania poczucia solidarności i świadomości narodowej.
Wymień, który z przekazów najbardziej wyczerpująco pisze o malarstwie Jana Matejki. Czy potwierdza to opinie zebrane w zadaniu na rozgrzewkę o jakości materiałów z Internetu?
Wskaż dziedziny twórczości poszczególnych artystów. Niektóre z postaci były aktywne w więcej niż jednej dziedzinie.
Imię i nazwisko twórcy | Teatr | Malarstwo | Literatura | Muzyka |
Stanisław Moniuszko | □ | □ | □ | □ |
Stanisław Wyspiański | □ | □ | □ | □ |
Henryk Sienkiewicz | □ | □ | □ | □ |
Jan Matejko | □ | □ | □ | □ |
Podsumowanie
Wśród najwybitniejszych polskich twórców z okresu rozbiorów wymienić można muzyka Stanisława Moniuszkę, pisarza Henryka Sienkiewicza i malarza Jana Matejkę. Stanisław Wyspiański był malarzem, pisarzem oraz poetą. Matejko i Wyspiański związani byli z Krakowem, a Moniuszko i Sienkiewicz – z Warszawą. Mimo trudności i ograniczeń wynikających z życia w zaborach, ci wielcy twórcy na różne sposoby przyczynili się do podtrzymania ducha narodowego wśród Polaków.
krytycznie korzystać z materiałów pochodzących z Internetu;
wybierać najistotniejsze informacje w zależności od tego, do czego są potrzebne.
Nie wszystkie informacje zamieszczone w Internecie należy uważać za wiarygodne.