Jeżeli pewnej nocy temperatura powietrza w Polsce spadnie do -38 °C, to jeszcze nie będzie oznaczało, że zaczęła się epoka lodowcowa. Jeśli natomiast w ciągu dnia temperatura wzrośnie do 38 °C, to nie będzie znak, że nastąpiło zapowiadane ocieplenie klimatu. Czym wobec tego jest klimat?

RSX9zI7WwH3iz
Nimbostratus to chmura warstwowa deszczowa, towarzyszą jej ciągłe opady
Źródło: Nicholas A. Tonelli (http://www.flickr.com), domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • jakie jest znaczenie nachylenia osi ziemskiej dla zróżnicowania oświetlenia kuli ziemskiej;

  • w jaki sposób ruch obiegowy Ziemi wiąże się ze zmiennością pór roku;

  • jak cyrkulacja atmosfery wpływa na klimat różnych obszarów kuli ziemskiej.

Twoje cele
  • rozróżnisz składniki pogody i ocenisz ich znaczenie;

  • przeprowadzisz proste pomiary meteorologiczne;

  • zinterpretujesz obserwacje i pomiary składników pogody;

  • ocenisz znaczenie czynników geograficznych dla klimatu;

  • odczytasz i zinterpretujesz wykresy klimatyczne.

iV9fie2VPX_d5e239

1. Co to jest pogoda i czym jest klimat?

Pogoda jest stanem atmosfery w danym miejscu i czasie, określanym przez jej składniki (elementy). Zaliczamy do nich:

  • temperaturę powietrza,

  • ciśnienie atmosferyczne,

  • wilgotność,

  • opady i osady atmosferyczne,

  • prędkość i kierunek wiatru,

  • zachmurzenie,

  • natężenie promieniowania słonecznego,

  • zjawiska atmosferyczne.

KlimatklimatKlimat to natomiast charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk i procesów atmosferycznych (czyli warunków pogodowych), kształtujący się pod wpływem właściwości fizycznych i geograficznych tego obszaru, określony na podstawie wyników wieloletnich obserwacji i pomiarów meteorologicznych w okresie przynajmniej 30 lat. Obrazują go elementy (składniki) klimatu, które są takie same jak składniki pogody, ale odnoszą się do dłuższych okresów. Są to przykładowo:

  • średnia miesięczna lub roczna temperatura powietrza,

  • średni roczny lub miesięczny układ ciśnienia atmosferycznego,

  • rozkład wilgotności powietrza (roczny, miesięczny),

  • miesięczne lub roczne zachmurzenie,

  • średnia suma opadu rocznego,

  • średnia liczba dni w roku z opadem, mgłą, burzą itp.,

  • średni roczny lub sezonowy układ wiatrów.

Klimat określa się na podstawie wieloletnich, systematycznych pomiarów i obserwacji składników pogody. W Polsce dokonuje się ich na stacjach meteorologicznych. Częstotliwość i terminy obserwacji są różne w zależności od rodzaju stacji. Na stacjach synoptycznych (pracujących dla potrzeb prognozowania pogody) wykonuje się je co godzinę, na stacjach klimatologicznych – trzy razy na dobę (o godzinie 7:00, 13:00 i 19:00 czasu środkowoeuropejskiego). Na niektórych stacjach stosuje się także ciągłe, całodobowe pomiary, wykorzystując do tego przyrządy elektroniczne, w tym rejestratory automatyczne. Temperaturę powietrza i temperaturę gleby mierzy się za pomocą kilku różnych termometrów, a mniej dokładny, ale ciągły pomiar temperatury zapewnia termograftermograftermograf. Ciśnienie powietrza mierzy barometr albo samopiszący barografbarografbarograf, wilgotność natomiast higrometrhigrometrhigrometrhigrografhigrografhigrograf. Ponadto używa się deszczomierzy, wiatromierzy i heliografówheliografheliografów (wskazujących czas usłonecznienia). Stopień zachmurzenia nieba oraz szczególne zjawiska meteorologiczne (burza, tęcza itd.) są obserwowane przez pracowników stacji.

1
Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego na stacjach meteorologicznych dokonuje się pomiaru temperatury na wysokości 2 m nad powierzchnią gruntu, przy gruncie oraz w glebie.

R1QwzSK9HKhyj
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Obserwacja zachmurzenia
Obserwacja 1

Kształcenie odpowiedzialności przy prowadzeniu badań przyrodniczych oraz systematyczności przy dokonywaniu obserwacji.

Określając rodzaj chmur, skorzystaj z poniższego atlasu.

Co będzie potrzebne
  • notatnik lub zeszyt

Instrukcja
  1. Przygotuj tabelę składającą się z pięciu kolumn opisanych: „data”, „zachmurzenie o 7:00”, „zachmurzenie o 13:00”, „zachmurzenie o 19:00” oraz „zjawiska meteorologiczne”. Tabela powinna mieć 8 wierszy – najwyższy wiersz z opisem kolumn i kolejne z datami siedmiu kolejnych dni obserwacji.

  2. Obserwacja zachmurzenia jest subiektywna i polega na ocenie przez obserwatora stopnia zachmurzenia w skali od 0/8 (brak chmur), przez na przykład 4/8 (pół nieba pokryte chmurami), do 8/8 (pełne zachmurzenie).

  3. Przeprowadzając obserwacje zachmurzenia, spróbuj określić rodzaj chmur i zanotuj fakt oraz godzinę wystąpienia innych zjawisk meteorologicznych (opad, osad, mgła, zamieć, tęcza, burza itp.).

  4. Codziennie o 7:00 rano i o 19:00 wieczorem wychodź z domu na otwartą przestrzeń z widokiem na całe niebo; przeprowadź obserwację i zanotuj wynik.

  5. Gdy jesteś w szkole, wyjdź z budynku szkoły w okolicach godziny 13:00 i przeprowadź obserwację.

Polecenie 2
R14qUuVdWRY60
Zaznacz, kiedy najczęściej występuje największe zachmurzenie nieba. Możliwe odpowiedzi: 1. nad ranem, 2. w południe, 3. wieczorem, 4. w nocy
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

„Halo” jest zjawiskiem optycznym obserwowanym wokół tarczy słonecznej lub księżycowej. Występuje w postaci świetlistej, kolorowej lub białej obwódki, a czasami fragmentu pierścienia o rozmiarze kątowym 22°. Kolorowe obwódki przypominają tęczę, gdzie kolorem wewnętrznym jest czerwony, a zewnętrznym fioletowy. Zjawisko powstaje w wyniku załamania i wewnętrznego odbicia światła w kryształach lodu znajdujących się w wysoko położonych chmurach pierzastych (najczęściej cirrostratus).

RxcmxypiftPSJ
„Halo” wokół tarczy słonecznej
Źródło: Lars0001 (http://commons.wikimedia.org), domena publiczna.
iV9fie2VPX_d5e381

2. Od czego zależy klimat?

Klimat na kuli ziemskiej jest silnie zróżnicowany, w związku z czym klimatolodzy badają czynniki, które mają na niego znaczący wpływ. Wyróżniono trzy grupy geograficznych czynników klimatotwórczych.

  1. Pierwsza z nich to czynniki strefowe – przede wszystkim szerokość geograficzna i związany z nią zróżnicowany strefowo dopływ promieniowania słonecznego. Mają one ogromny wpływ na klimat i przejawiają się w:

  • strefowym zróżnicowaniu temperatury powietrza uzyskującej najwyższe wartości w strefie międzyzwrotnikowej;

  • globalnej cyrkulacji atmosferycznej kształtującej układ ośrodków barycznych i strefy stałych wiatrów;

  • strefowym zróżnicowaniu rocznych sum opadów.

  1. Druga grupa czynników klimatotwórczych to czynniki astrefowe. Zaliczamy do nich przede wszystkim:

  • rozkład lądów i mórz, który silnie modyfikuje czynniki strefowe, powodując zmniejszenie amplitud temperatury nad powierzchnią wody i w jej pobliżu oraz zwiększenie tych amplitud w głębi lądów; różnice temperatury między lądem i obszarami wodnymi są przyczyną cyrkulacji monsunowej i wiatrów o typie bryzy; także opady są przeważnie większe w sąsiedztwie zbiorników wodnych;

  • prądy morskie (oceaniczne), które przynoszą opady i podnoszą temperaturę na wybrzeżu (prądy ciepłe) albo wywołują suszę i ochładzają wybrzeża (prądy zimne), niekiedy stają się decydującym czynnikiem klimatycznym;

  • wysokość nad poziomem morza i rzeźba terenu – w górach i na wyżynach jest chłodniej, ciśnienie atmosferyczne jest niższe, a opady i usłonecznienie zależne od ekspozycji stoków gór; pasma górskie tworzą naturalną zaporę w przepływie mas powietrza; jest to przyczyną występowania specyficznych wiatrów typu fenowego i opadów orograficznych;

  • pokrycie terenu – szata roślinna wpływa na złagodzenie dobowych i rocznych wahań temperatury, zwiększa wilgotność i parowanie, stanowi barierę dla wiatrów wiejących blisko powierzchni; lasy równikowe są regulatorem warunków klimatycznych w skali globalnej dzięki ogromnej transpiracji i wiązaniu dwutlenku węgla w procesie fotosyntezy; obszary niepokryte bujną roślinnością ulegają mocnemu wpływowi promieniowania słonecznego w dzień oraz intensywnemu wypromieniowaniu w nocy, co prowadzi do dużych dobowych amplitud temperatury; obszary pokryte śniegiem i lodem w znacznym stopniu odbijają promieniowanie słoneczne.

  1. Trzecia grupa to czynniki wynikające z działalności człowieka. Niektóre z nich zostały omówione w następnym zagadnieniu.

RKMfGFkXvmVe4
Wulkan Sinabung. Pyły wulkaniczne mogą w poważny sposób wpływać na obniżanie temperatury na Ziemi. Erupcja wulkanu Sinabung w Indonezji – styczeń 2014
Źródło: NASA Earth Observatory, Jesse Allen, Robert Simmon (http://earthobservatory.nasa.gov), Krzysztof Jaworski, Andrzej Boczarowski, domena publiczna.
iV9fie2VPX_d5e471

* Dla zainteresowanych

3. Czy działania człowieka mają wpływ na stan atmosfery ziemskiej?

Obecnie na Ziemi żyje ponad 7 mld ludzi. Wzrastający poziom konsumpcji i wykorzystywania zasobów naturalnych nieustannie doprowadza do zmian zachodzących na całej planecie, w tym do zmian stanu atmosfery ziemskiej.

Miejskie wyspy ciepła

Środowiska wielkich miast zmieniają warunki przyrodnicze. W miastach zazwyczaj powietrze jest suchsze i cieplejsze o kilka stopni Celsjusza niż na obszarach okołomiejskich. Różnica temperatur może sięgać nawet 3 °C, np. między wrześniem a listopadem w Warszawie temperatura Okęcia jest o 3 °C niższa od temperatury północnej części Śródmieścia. Na terenach zabudowanych obserwujemy także spadki prędkości wiatru. Wskutek nagrzania terenów miejskich w ciągu dnia i emisji ciepła ze źródeł sztucznych (komunikacja, przemysł) tworzą się silne prądy wstępujące (konwekcyjne), co powoduje powstanie nad miastem lokalnego ośrodka niskiego ciśnienia. Dzięki temu do miasta napływa chłodniejsze i czystsze powietrze z obszarów pozamiejskich. Zjawisko to nazywamy bryzą miejskąbryza miejskabryzą miejską. Wpływ miejskich wysp ciepłamiejska wyspa ciepłamiejskich wysp ciepła na ogólny wzrost temperatury powietrza na świecie jest niewielki i wynosi 0,002 °C na 10 lat.

RjVGg11kKdE8R
Miejska wyspa ciepła. Temperatura powietrza w wielkich miastach jest zazwyczaj wyższa o kilka stopni niż poza nimi
Źródło: Andrzej Boczarowski, edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.

Kwaśne deszcze

W wyniku działalności człowieka, głównie spalania paliw kopalnych (np. węgla kamiennego i brunatnego, ropy naftowej), do atmosfery emitowanych jest ponad 70 mln ton siarki rocznie. Tylko 30‑40 % całkowitej emisji związków siarki pochodzi ze źródeł naturalnych (np. procesów wulkanicznych). Dwutlenek siarki łączy się z kropelkami wody zawieszonej w atmosferze, dając kwas siarkowy, który spada na powierzchnię Ziemi w postaci kwaśnych opadówkwaśne opadykwaśnych opadów. Pewne znaczenie w powstawaniu kwaśnych opadów, zwłaszcza na terenach miejskich, ma także emisja dwutlenku węgla i tlenków azotu, charakterystyczna dla środków transportu. Kwaśne deszcze wpływają nie tylko na zakwaszenie gleby i wody, ale uszkadzają również tkanki roślin, doprowadzając w skrajnych przypadkach do zniszczenia upraw i dużych połaci leśnych.

RNinWotP471rJ
Kwaśne deszcze – okolice Wielkiej Sowy w Górach Sowich. Kwaśne deszcze i monokultura świerka (po wyrębie pierwotnego mieszanego lasu posadzono jednogatunkowy, świerkowy las) doprowadziły do spustoszenia wielkich połaci sudeckich lasów, bowiem gatunki iglaste charakteryzują się mniejszą niż gatunki liściaste odpornością na zanieczyszczenia gazowe i związane z nimi kwaśne deszcze
Źródło: Przykuta (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

Globalne ocieplenie klimatu

Para wodna to woda w stanie gazowym. Jest jednym z najważniejszych gazów w powietrzu, który wraz z chmurami odpowiada za 66‑85 % efektu cieplarnianegoefekt cieplarnianyefektu cieplarnianego. Dwutlenek węgla jest odpowiedzialny za 9‑26 % tego efektu, metan wraz z freonami i tlenkami azotu za 4‑9 %, zaś ozon za 3‑7 %. Inne gazy mają znikome oddziaływanie. Bez zjawiska cieplarnianego ilość energii pochodzącej ze Słońca wystarczałaby na utrzymanie temperatury na poziomie –19 °C. Obecnie średnia temperatura Ziemi wynosi ok. 15 °C. Naturalny efekt cieplarniany jest zatem zjawiskiem korzystnym dla biosfery. Dzięki niemu woda może istnieć na Ziemi w trzech stanach skupienia, co sprzyja rozwojowi życia. Wyniki badań składu atmosfery pokazują, że w ostatnich kilkudziesięciu latach wyraźnie wzrosły stężenia gazów cieplarnianych, co wzmocniło efekt cieplarniany i spowodowało wzrost temperatury powietrza na Ziemi. Mówi się więc o globalnym ociepleniu klimatu, za który w największym stopniu odpowiedzialny jest człowiek i jego działalność w środowisku.

1
Polecenie 2

Określ, który ze składników klimatu może być najsilniej zmieniany na skutek działalności człowieka. Wyjaśnij przyczyny tego zjawiska.

R1QwzSK9HKhyj
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Południowe krańce Afryki opływają dwa prądy morskie o różnej temperaturze wody. Zimny Prąd Benguelski otacza zachodnie brzegi południowej Afryki, przyczyniając się do powstania skrajnie suchej Pustyni Namib. Po drugiej stronie Afryki płynący wzdłuż jej wschodnich brzegów, ciepły Prąd Mozambicki (w południowym biegu zwany Agulhas) powoduje, że na tych samych szerokościach geograficznych co Pustynia Namib występuje bujna roślinność.

Uwaga!

Naukowcy przypuszczają, że podniesienie średniej rocznej temperatury powietrza na Ziemi o kilka stopni grozi bardzo poważnymi konsekwencjami. Przesuną się strefy klimatyczne, zmienią się warunki dla rolnictwa. Stopi się większość lądolodów i lodowców, co spowoduje podniesienie poziomu mórz i oceanów, a w konsekwencji zalanie wielu obszarów (oblicza się, że już nieznaczny wzrost temperatury, tylko o 1 °C, może spowodować wzrost poziomu mórz od 31 cm do 110 cm). Mogą się pojawić silniejsze niż dotychczas susze, huragany i inne klęski żywiołowe.

Ra6insQtfdYSc1
Film omawia problem ocieplenia klimatu. Na filmie widać obrywające się do morza brzegi lądolodu, potem falujące morze. Następnie przedstawiono obraz satelitarny Ameryki Północnej. Zbliżenie i szybki ruch kamery wzdłuż linii brzegowej kontynentu. Naukowiec omawia problem. W pewnym momencie pojawia się napis: lód się topi, poziom mórz podnosi się. W dalszej części animacje pokazujące podnoszenie poziomu wody i topnienie lodowców. Pojawia się kobieta – glacjolog i omawia zagadnienia związane z globalnym ociepleniem.
iV9fie2VPX_d5e641

4. Charakterystyka klimatu na podstawie danych meteorologicznych

Umiejętność pomiaru, zapisu i prezentacji danych klimatycznych pozwala nam na analizę warunków klimatycznych na Ziemi. Najlepiej przedstawić wiele różnych składników klimatu z bardzo dużą dokładnością. Bardzo pomocne przy analizie klimatu są wykresy pokazujące przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w danym miejscu i w określonym czasie (najczęściej roku) nazywane klimatogramamiklimatogramklimatogramami (wykresami klimatycznymi lub diagramami klimatycznymi).

Klimatogramy mogą także prezentować inne elementy klimatu (np. wilgotność względną). Przedstawiane na wykresach klimatycznych dane są wartościami uśrednionymi z kilkudziesięciu lat pomiarów i często ukazują średnie miesięczne, nie uwzględniając tym samym zjawisk ekstremalnych – szczególnie silnych mrozów czy upałów, ulewnych deszczów czy nadzwyczajnych susz. Średnie wartości bywają czasem mylące. Na pustyniach zwrotnikowych spotyka się bardzo duże dobowe amplitudy temperatury powietrza. Jeżeli w dzień temperatura wzrośnie do +40 °C, a w nocy spadnie do 0 °C, to średnio uzyskujemy bardzo przyjemną dla człowieka temperaturę 20 °C. Dlatego dla prawidłowej charakterystyki klimatu nie wystarcza klimatogram i konieczne jest dołączenie dodatkowych informacji.

Poniżej przykład klimatogramu utworzonego na podstawie danych z okresu wieloletniego (1971‑2000), wykonanych w Wysokogórskim Obserwatorium Meteorologicznym im. Tadeusza Hołdysa na Śnieżce w Karkonoszach.

Ważne!

Dane dotyczące poszczególnych elementów klimatu (np. temperatury powietrza, sumy opadów, parowania) uzyskuje się na podstawie pomiarów prowadzonych kilkakrotnie w ciągu dnia. Następnie oblicza się średnie dobowe, później średnie miesięczne, wreszcie średnie roczne, które przy długiej serii obserwacyjnej można uśrednić dla okresu wieloletniego.

Średnie miesięczne temperatury powietrza i sumy opadów atmosferycznych dla stacji meteorologicznej na Śnieżce za lata 1991‑2020 (dane Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej)

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Średnie miesięczne temperatury powietrza (°C)

-5,9

-6,2

-4,3

0

4,4

7,7

9,8

9,9

5,8

2,1

-1,6

-4,7

Sumy opadów atmosferycznych (mm)

107,3

88,5

87,7

51,1

77,5

98,1

120,6

95,4

87,3

79,9

83,4

113,8

RRoZeTg6U8MiO
Klimatogram – Śnieżka
Źródło: Krzysztof Jaworski, Olga Mikos, Roman Nowacki, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3

Na podstawie zamieszczonej tabeli narysuj klimatogram.

Średnie miesięczne temperatury powietrza i sumy opadów atmosferycznych dla stacji meteorologicznej we Wrocławiu za lata 1991‑2020 (dane Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej)

I

II

III

IV

V

VI

VII

VIII

IX

X

XI

XII

Średnie miesięczne temperatury powietrza (°C)

0

1,1

4,3

9,7

14,3

17,7

19,7

19,3

14,5

9,6

4,8

1,1

Sumy opadów atmosferycznych (mm)

28,3

25,6

35,0

31,2

59,6

65,4

91,4

59,5

48,4

37,6

31,4

27,9

R140fvo9CIsYF
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3

Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy określ, jak zmienia się klimat w twojej miejscowości.

1
Polecenie 4

Narysuj orientacyjne i uproszczone klimatogramy zawierające roczny przebieg średnich miesięcznych temperatur powietrza i miesięczne sumy opadów dla trzech miejsc:

  • równika w Brazylii,

  • zwrotnika Raka na Saharze,

  • bieguna południowego.

RnESFwNv8qeBv
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 4

Podaj różnice klimatyczne panujące na Zwrotniku Raka i równiku.

Ciekawostka

Klimatogramy sporządzone dla różnych miejsc na Ziemi są czasem bardzo podobne. Informują nas o podobieństwie cech klimatu.

Na podstawie samego klimatogramu nie jesteśmy w stanie wskazać jednego tylko miejsca na Ziemi, któremu on odpowiada. Jeżeli jednak znamy konkretne miejsce na mapie świata i mamy kilka istotnie różniących się od siebie klimatogramów, to łatwo możemy wybrać ten z nich, który przedstawia klimat wybranego miejsca.

Praca domowa

Na podstawie własnej wiedzy geograficznej lub danych znalezionych w różnych źródłach sporządź przybliżone i uproszczone klimatogramy dla miejsc o następujących współrzędnych geograficznych:
52°N, 0°,
52°N, 20°E,
52°N, 90°E.
Wytłumacz przyczyny różnic między nimi.

RKq9HbQOIdX6b
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
iV9fie2VPX_d5e813

Podsumowanie

  • Do ustalenia pogody służą odpowiednie obserwacje i pomiary jej składników: temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego, wilgotności, wielkości opadów i osadów atmosferycznych, prędkości i kierunku wiatru, zachmurzenia, natężenia promieniowania słonecznego, zjawisk atmosferycznych.

  • Długotrwałe i systematyczne pomiary składników pogody pozwalają na określenie klimatu w danym miejscu.

  • Czynniki klimatotwórcze to: szerokość geograficzna, rozmieszczenie lądów i oceanów, prądy morskie, wysokość nad poziomem morza i ukształtowanie terenu, a w mniejszym stopniu pokrycie terenu i działalność człowieka.

  • Klimatogramy są graficznym przedstawieniem cech klimatu danego miejsca.

iV9fie2VPX_d5e929

Słownik

barograf
barograf

rodzaj barometru zapisujący dokonywane pomiary ciśnienia; wyniki są notowane na specjalnej taśmie papierowej zamocowanej na poruszającym się bębnie

bryza miejska
bryza miejska

wiatr lokalny tworzący się w wyniku różnicy ciśnienia powietrza pomiędzy terenami miejskimi a pozamiejskimi; powstaje wskutek silnego nagrzania terenów miejskich – tworzą się silne prądy wstępujące (konwekcyjne), co powoduje powstanie nad miastem lokalnego ośrodka niskiego ciśnienia i dzięki temu do miasta napływa chłodniejsze powietrze z obszarów pozamiejskich

efekt cieplarniany
efekt cieplarniany

zjawisko podwyższenia temperatury powodowane obecnością gazów cieplarnianych w atmosferze, które zatrzymują znaczną część promieniowania cieplnego wysyłanego przez powierzchnię Ziemi

globalne ocieplenie klimatu
globalne ocieplenie klimatu

wzrost średniej temperatury atmosfery przy powierzchni Ziemi i oceanów obserwowany od połowy XX wieku

heliograf
heliograf

przyrząd służący do pomiaru czasu usłonecznienia

higrograf
higrograf

rodzaj higrometruhigrometrhigrometru notujący stan i zmiany wilgotności powietrza w czasie; wyniki są zapisywane na pasku papieru przymocowanym do ruchomego bębna

higrometr
higrometr

urządzenie mierzące wilgotność powietrza

klimat
klimat

ogół zjawisk pogodowych na danym obszarze ustalony na podstawie obserwacji prowadzonych przez kilkadziesiąt lat

klimatogram
klimatogram

wykres służący przedstawieniu wybranych cech klimatu, najczęściej temperatury i opadów danego miejsca

kwaśne opady
kwaśne opady

opady zawierające roztwory kwasów tworzących się w atmosferze na skutek połączenia emitowanych zanieczyszczeń gazowych (tlenków azotu, dwutlenku siarki, dwutlenku węgla, chlorowodoru i innych) z wodą; kwaśne deszcze uszkadzają szatę roślinną i wpływają niekorzystnie na środowisko

miejska wyspa ciepła
miejska wyspa ciepła

zjawisko meteorologiczne polegające na wzroście temperatury powietrza na terenie miasta w stosunku do obszarów otaczających

termograf
termograf

przyrząd mierzący temperaturę i rejestrujący jej przebieg; wyniki są zapisywane na taśmie papierowej zamocowanej na obracającym się bębnie

iV9fie2VPX_d5e1140

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.

RAcwSvjAI6CXU
Zadanie interaktywne
Ćwiczenie 2

Uzupełnij puste miejsca, wybierając brakujące elementy z listy.

R8tL9ZfffRbmM
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 3

Zaznacz jedną z wymienionych poniżej godzin, w których dokonuje się pomiarów meteorologicznych do celów badań klimatycznych.

RNGzSaPPh4UEf
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 4

Geograficzne czynniki klimatotwórcze dzielimy na trzy podstawowe grupy. Wskaż prawidłowy podział.

R1EbcLtiHmJTO
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 5

Klimaty wyróżnia się na podstawie analizy różnych elementów, ale dwa z nich mają największe znaczenie. Wybierz z podanych jeden z tych elementów.

R1HoGNgV88mgh
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 6

Uzupełnij puste miejsca.

R18n2aZExlVqA
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 7

Każdy z opisów czynników astrefowych połącz z odpowiednim opisem ich wpływu na klimat.

RIWSwKSUIvQNA
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 8

Oceń prawdziwość opinii o zastosowaniu klimatogramu.

RR7MdxCHiwa0A
zadanie interaktywne
atmosfera1
atmosfera

gazowa powłoka Ziemi otaczająca litosferę i hydrosferę; nazwa pochodzi od greckiego słowa atmos, co znaczy 'para wodna, opar'

ciśnienie atmosferyczne1
ciśnienie atmosferyczne

siła, z jaką słup powietrza naciska na określoną jednostkę powierzchni Ziemi

wilgotność bezwzględna1
wilgotność bezwzględna

zawartość pary wodnej w 1 mIndeks górny 3 powietrza wyrażona w gramach

wilgotność względna1
wilgotność względna

wyrażony w procentach stosunek ciśnienia pary wodnej zawartej w powietrzu do maksymalnego możliwego ciśnienia pary wodnej w danej temperaturze; wilgotność względna wynosząca 0% to powietrze zupełnie suche, natomiast równa 100% to powietrze całkowicie wysycone parą wodną

Zobacz także