Keramos i stiuk

1. Glina

Do najstarszych materiałów budowlanych zaliczają się między innymi: drewno, kamień i glina. Glina to skała osadowa, powszechnie występująca w przyrodzie. Najważniejsze składniki gliny powstają w procesie chemicznego wietrzenia skaleniskalenieskaleni. Proces ten, na przykładzie anortytuanortytanortytu, przedstawia równanie reakcji chemicznej:

R156JEE5ZTOlU

Grafika przedstawia czarną tablicę z równaniem reakcji otrzymywania kaolinitu. Zapis równania reakcji chemicznej to: C a O kropka A l indeks dolny dwa koniec indeksu O indeks dolny trzy koniec indeksu kropka dwa S i O indeks dolny dwa koniec indeksu plus dwa H indeks dolny dwa koniec indeksu O plus C O indeks dolny dwa koniec indeksu strzałka w prawo C a C O indeks dolny trzy koniec indeksu plus A l indeks dolny dwa koniec indeksu O indeks dolny trzy koniec indeksu kropka dwa S i O indeks dolny dwa koniec indeksu kropka dwa H indeks dolny dwa koniec indeksu O. Pod wzorem C a O kropka A l indeks dolny dwa koniec indeksu O indeks dolny trzy koniec indeksu kropka dwa S i O indeks dolny dwa koniec indeksu jest napisana na żółto nazwa anortyt (glinokrzemian wapnia), a pod wzorem A l indeks dolny dwa koniec indeksu O indeks dolny trzy koniec indeksu kropka dwa S i O indeks dolny dwa koniec indeksu kropka dwa H indeks dolny dwa koniec indeksu O napisana jest nazwa kaolinit.

GlinaglinaGlina początkowo służyła do wyrobu naczyń i przedmiotów codziennego użytku (garncarstwo), ale z czasem stała się głównym surowcem do produkcji cegieł i innych wyrobów ceramicznych. Nazwa wyroby ceramicznewyroby ceramicznewyroby ceramiczne pochodzi od greckiego keramos, tzn. ziemia, glina. Proces produkcji materiałów ceramicznych polega na dokładnym wymieszaniu odpowiednich surowców (głównie: gliny, piasku kwarcowego oraz skaleni) z wodą, formowaniu, wysuszeniu i wypaleniu. Niektóre wyroby ceramiczne są szkliwione. Produkt powstały po wypaleniu, ale jeszcze nieszkliwiony i niepomalowany, nazywa się czerepemczerepczerepem. Najszlachetniejszym tworzywem ceramicznym jest porcelanaporcelanaporcelana. Do jej produkcji używa się najlepszych gatunków gliny (kaolinukaolin (glinka porcelanowa)kaolinu), charakteryzujących się białą lub lekko kremową barwą. Głównym składnikiem glinki porcelanowej jest minerał o nazwie kaolinitkaolinitkaolinit.

R47nRFDbMfbVB

Aplikacja prezentuje klasyfikację wyrobów ceramicznych z podziałami i ma postać schematu blokowego. Kliknięcie każdego pola schematu powoduje wyświetlenie u dołu okna definicji i charakterystyki danej grupy wyrobów. Schemat rozpoczyna duże pole reprezentujące Wyroby ceramiczne. Po naciśnięciu pojawia się następujący tekst: to wyroby formowane, suszone i wypalane ze specjalnie przygotowanej mieszaniny, której głównym składnikiem jest glina. Od tego pola odchodzą dwa rozgałęzienia w dół, do pól z napisami, kolejno od lewej: wyroby o czerepie porowatym i wyroby o czerepie spieczonym. Po naciśnięciu na pole pierwsze od lewej pojawia się następujący tekst: charakteryzują się nasiąkliwością około dwudziestu dwóch procent (wyrób może pochłonąć wodę w ilości około dwudziestu dwóch procent jego masy). Umywalka, talerz czy dzbanek mają czerep porowaty, lecz pokrywające je szkliwo sprawia, że wyroby te nie nasiąkają wodą. Po naciśnięciu na drugie pole pojawia się następujący tekst: charakteryzują się bardzo małą nasiąkliwością (wyrób może pochłonąć wodę w ilości do około pięciu procent jego masy). Następnie dochodzi do dalszego podziału. Wśród wyrobów o czerepie porowatym wyróżnia się: wyroby garncarskie (grafika przedstawiająca brązowe, gliniane wazy), fajansowe (grafika przedstawiająca biały talerz z niebieskimi zdobieniami w kształcie kwiatów), ceglarskie (grafika przedstawiająca fragment muru zbudowanego z cegieł) i ogniotrwałe (grafika przedstawiająca wnętrze zbudowanego z glinianych cegieł kominka, w którym płonie ogień). Po naciśnięciu na wyroby garncarskie wyświetla się następujący napis: to wyroby z gliny formowane na kole garncarskim lub lepione ręcznie. W zależności od składu chemicznego i fizycznego po wypaleniu przyjmują odpowiednio kolor — od białego poprzez bladoróżowy do czerwonobrązowego. Po naciśnięciu na wyroby fajansowe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne o barwie jasnokremowej i czerepie porowatym, wytwarzane z zanieczyszczonego kaolinu. Po naciśnięciu na wyroby ceglarskie wyświetla się następujący napis: (np. cegły, dachówki) to wyroby ceramiki budowlanej produkowane ze zwykłych glin ceglarskich, przeważnie w kolorze czerwonym. Po naciśnięciu na wyroby ogniotrwałe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne odporne na temperatury do tysiąc pięciuset osiemdziesięciu stopni Celsjusza, równocześnie wytrzymałe mechanicznie i odporne chemicznie w wysokiej temperaturze. Wśród wyrobów o czerepie spieczonym wyróżniamy kamionkowe (grafika przedstawiająca brązowe, gliniane naczynia w kształcie beczek o różnej wielkości), terakotowe (grafika przedstawiająca ustawione obok siebie terakotowe posągi), klinkier (grafika przedstawiająca fragment gładkiego, ceglanego muru) i porcelanę (grafika przedstawiająca białe talerzyki i filiżanki z niebieskimi zdobieniami). Po naciśnięciu na wyroby kamionkowe wyświetla się następujący napis: to wyroby szkliwione, otrzymywane z glin ogniotrwałych o białej, szarej lub brązowej barwie, charakteryzujące się dużą twardością i bardzo dużą odpornością chemiczną. Po naciśnięciu na wyroby terakotowe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne otrzymywane z dobrze oczyszczonej i wypalonej gliny. Po naciśnięciu na klinkier wyświetla się następujący napis: to wyroby o czerepie spieczonym, otrzymywane poprzez wypalanie w temperaturze od tysiąca do tysiąca trzystu stopni Celsjusza specjalnych gatunków glin. Po naciśnięciu na porcelanę wyświetla się następujący napis: to białe wyroby o czerepie spieczonym, o dużej twardości, wytrzymałości mechanicznej, odporności chemicznej i termicznej. Są złymi przewodnikami ciepła i elektryczności. Dodatkowo wyroby ceglarskie, ogniotrwałe, kamionkowe, terakotowe oraz klinkier wyróżnione są wspólnym tłem w kolorze szarym i podpisane jako Materiały budowlane.

Aplikacja prezentuje klasyfikację wyrobów ceramicznych z podziałami i ma postać schematu blokowego. Kliknięcie każdego pola schematu powoduje wyświetlenie u dołu okna definicji i charakterystyki danej grupy wyrobów. Schemat rozpoczyna duże pole reprezentujące Wyroby ceramiczne. Po naciśnięciu pojawia się następujący tekst: to wyroby formowane, suszone i wypalane ze specjalnie przygotowanej mieszaniny, której głównym składnikiem jest glina. Od tego pola odchodzą dwa rozgałęzienia w dół, do pól z napisami, kolejno od lewej: wyroby o czerepie porowatym i wyroby o czerepie spieczonym. Po naciśnięciu na pole pierwsze od lewej pojawia się następujący tekst: charakteryzują się nasiąkliwością około dwudziestu dwóch procent (wyrób może pochłonąć wodę w ilości około dwudziestu dwóch procent jego masy). Umywalka, talerz czy dzbanek mają czerep porowaty, lecz pokrywające je szkliwo sprawia, że wyroby te nie nasiąkają wodą. Po naciśnięciu na drugie pole pojawia się następujący tekst: charakteryzują się bardzo małą nasiąkliwością (wyrób może pochłonąć wodę w ilości do około pięciu procent jego masy). Następnie dochodzi do dalszego podziału. Wśród wyrobów o czerepie porowatym wyróżnia się: wyroby garncarskie (grafika przedstawiająca brązowe, gliniane wazy), fajansowe (grafika przedstawiająca biały talerz z niebieskimi zdobieniami w kształcie kwiatów), ceglarskie (grafika przedstawiająca fragment muru zbudowanego z cegieł) i ogniotrwałe (grafika przedstawiająca wnętrze zbudowanego z glinianych cegieł kominka, w którym płonie ogień). Po naciśnięciu na wyroby garncarskie wyświetla się następujący napis: to wyroby z gliny formowane na kole garncarskim lub lepione ręcznie. W zależności od składu chemicznego i fizycznego po wypaleniu przyjmują odpowiednio kolor — od białego poprzez bladoróżowy do czerwonobrązowego. Po naciśnięciu na wyroby fajansowe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne o barwie jasnokremowej i czerepie porowatym, wytwarzane z zanieczyszczonego kaolinu. Po naciśnięciu na wyroby ceglarskie wyświetla się następujący napis: (np. cegły, dachówki) to wyroby ceramiki budowlanej produkowane ze zwykłych glin ceglarskich, przeważnie w kolorze czerwonym. Po naciśnięciu na wyroby ogniotrwałe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne odporne na temperatury do tysiąc pięciuset osiemdziesięciu stopni Celsjusza, równocześnie wytrzymałe mechanicznie i odporne chemicznie w wysokiej temperaturze. Wśród wyrobów o czerepie spieczonym wyróżniamy kamionkowe (grafika przedstawiająca brązowe, gliniane naczynia w kształcie beczek o różnej wielkości), terakotowe (grafika przedstawiająca ustawione obok siebie terakotowe posągi), klinkier (grafika przedstawiająca fragment gładkiego, ceglanego muru) i porcelanę (grafika przedstawiająca białe talerzyki i filiżanki z niebieskimi zdobieniami). Po naciśnięciu na wyroby kamionkowe wyświetla się następujący napis: to wyroby szkliwione, otrzymywane z glin ogniotrwałych o białej, szarej lub brązowej barwie, charakteryzujące się dużą twardością i bardzo dużą odpornością chemiczną. Po naciśnięciu na wyroby terakotowe wyświetla się następujący napis: to wyroby ceramiczne otrzymywane z dobrze oczyszczonej i wypalonej gliny. Po naciśnięciu na klinkier wyświetla się następujący napis: to wyroby o czerepie spieczonym, otrzymywane poprzez wypalanie w temperaturze od tysiąca do tysiąca trzystu stopni Celsjusza specjalnych gatunków glin. Po naciśnięciu na porcelanę wyświetla się następujący napis: to białe wyroby o czerepie spieczonym, o dużej twardości, wytrzymałości mechanicznej, odporności chemicznej i termicznej. Są złymi przewodnikami ciepła i elektryczności. Dodatkowo wyroby ceglarskie, ogniotrwałe, kamionkowe, terakotowe oraz klinkier wyróżnione są wspólnym tłem w kolorze szarym i podpisane jako Materiały budowlane.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P18zoJdBh

2. Porcelana

PorcelanaporcelanaPorcelana to najszlachetniejsza odmiana ceramiki. Została wynaleziona w $\text{VII} \text{w}.$ przez Chińczyków, którzy doskonaląc przez wieki swój warsztat pracy, osiągnęli mistrzostwo. Do Europy pierwsze wieści o chińskiej porcelanie dotarły około $\text{XIII} \text{w}.$, dzięki weneckiemu podróżnikowi Marco Polo, który w swych podróżach dotarł aż do Chin. W trakcie pobytu w Państwie Środka oglądał błyszczącą ceramikę – jej wygląd kojarzył mu się z niewielkimi muszlami małży morskich (po włosku porcello – świnka, a po łacinie – genus porcellana), których gładka, półprzezroczysta skorupa przypominała właśnie ścianki porcelanowych naczyń. Europejczykom udało się otrzymać porcelanę dopiero na początku $\text{XVIII} \text{w}.$

Obejrzyj poniższą galerię zdjęć, za pomocą strzałek umieszczonych po prawej i lewej stronie.

R6H5NqgP6cspw

Grafika przedstawia zdjęcie ze zbliżeniem na bogato zdobione dachy Świątyni Rodziny Chen w chińskim Kantonie. Fotograf skupił uwagę na fantazyjnych i wielobarwnych porcelanowych ozdobach przedstawiających smoki i demoniczne istoty, jakie znajdują się na krawędziach dachów. Podpis pod zdjęciem głosi: Dachy Świątyni Rodziny Chen (Chiny) z porcelanowymi ozdobami.

RaFGuFEcvAaJ4

Na zdjęciu znajdują się dwie stojące obok siebie wielkie porcelanowe amfory, bardzo barwnie zdobione. Amfora z lewej strony pomalowana została w motywy pejzażowe, czyli kwiaty, drzewa, ptaki, zwierzęta i niebo w barwach wiosennych. Dominują tutaj zielenie i błękity. Amfora po prawej stronie ma również malowidła związane z roślinnością i kwiatami, ale o bardziej agresywnej i zróżnicowanej kolorystyce. Tło tych malunków jest intensywnie niebieskie. Obydwa przedmioty mają bogato zdobione części górne i brązowe podstawy. Podpis pod grafiką głosi: Porcelana w rozmiarze $\text{XXL}$ w Pekinie.

Chińska porcelana fascynowała wiele z cywilizacji, które się z nią zetknęły. Wielki rozgłos zyskała dzięki legendzie głoszącej, że porcelanowe naczynia rozpadają się po kontakcie z trucizną podaną w potrawie lub napoju. Między innymi z tego właśnie powodu wiele osób zabiegało o posiadanie zestawu z porcelany.

Ciekawostka

Porcelanę kiedyś nazywano „białym złotem”, ponieważ była bardzo ekskluzywnym towarem, na który mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi. Jej wartość niejednokrotnie przekraczała ceny złota. Nic więc dziwnego, że wielu ceramików próbowało odkryć sekret produkcji porcelany. Nie było to jednak takie proste.

$28$ marca $1709 \text{r}.$ udało się to, mającemu zaledwie $27$ lat, alchemikowi Johannowi Friedrichowi Böttgerowi, zatrudnionemu przez Augusta $\text{II}$ Mocnego. Wykonał on pierwszą porcelanową czarkę, używając do tego glinki kaolinowej. Pilnie strzeżona tajemnica chińskich mistrzów została odkryta. August $\text{II}$ Mocny, zachwycony wynalazkiem, jeszcze w $1710 \text{r}.$ postanowił otworzyć pierwszą fabrykę porcelany w Europie, a konkretnie w Dreźnie.

Dwa miesiące później manufakturę przeniesiono jednak do zamku Albrechtsburg, położonego na wysokim skalistym wzgórzu w Miśni. Położenie to miało dać gwarancję zachowania tajemnicy produkcji masy porcelanowej. Odtąd Miśnia stała się stolicą europejskiej porcelany.

Friedrich Böttger myślał o ucieczce z tego mrocznego miejsca, ponieważ złamanie sekretu chińskich mistrzów nie przyniosło mu sukcesu finansowego. Król jednak dowiedział się o jego planach i wtrącił Böttgera do lochu w twierdzy Königstein, a następnie zwrócił mu wolność, ale Böttger podupadł na zdrowiu w trakcie pracy w manufakturze i po $5$ latach od uwolnienia zmarł.

Obejrzyj poniższą galerię grafik, za pomocą strzałek umieszczonych po prawej i lewej stronie.

RZKOOlqnbS630

Grafika zatytułowana jest: Numer jeden przygotowanie masy porcelanowej. Znajdują się na niej trzy zdjęcia przedstawiające składniki masy. Na pierwszym zdjęciu od lewej znajduje się duży biały kamień, pod którym jest podpis kaolin. Na środkowym zdjęciu przedstawiony jest brązowy piasek, pod zdjęciem jest podpis piasek kwarcowy. Ostatnie zdjęcie wykonane jest na czarnym tle i przedstawia biały kamień o wyraźnych płaskich łupkach. Zdjęcie podpisane jest skaleń. Pod zdjęciami wymienionych od kropek jest pięć punktów. Pierwszy punkt to wymieszanie przygotowanych składników z wodą. Następny to oczyszczenie ze związków żelaza za pomocą separatorów magnetycznych. Trzeci punkt to usuwanie wody w prasie filtracyjnej. Kolejnym punktem jest tężenie masy. Na końcu jest odpowietrzenie masy w prasie ślimakowej lub ugniatarce.

Rlsj14KKWXFQd

Grafika zatytułowana jest: punkt drugi formowanie naczyń. Składa się z trzech zdjęć prezentujących trzy sposoby formowania naczyń. Na pierwszym zdjęciu od lewej przedstawiony jest mężczyzna w kraciastej niebieskiej koszuli flanelowej, który formuje okrągłą miskę na kręcącym się kole garncarskim. Zdjęcie podpisane jest toczenie naczyń. Drugie zdjęcie przedstawia fragment dużej prostokątnej maszyny — prasy, którą obsługuje mężczyzna w jasnej niebieskiej koszulce. Zdjęcie podpisane jest prasowanie. Na ostatnim zdjęciu znajdują się białe formy z wyciętymi wzorami. Zdjęcie podpisane jest odlewanie.

R14YZSzjEy93c

Na środku na samej górze znajduje się podpis grafiki: punkt trzeci zdobienie i wypalanie. Grafika składa się z ośmiu zdjęć w dwóch rzędach po cztery zdjęcia w każdym. Na pierwszym zdjęciu od lewej w pierwszym rzędzie od góry przedstawiono brązowy regał składający się z dwóch kolumn półek, na których ułożone są pojedynczo białe talerze. Zdjęcie podpisane jest pod spodem wypalanie wstępne na biskwit w temperaturze dziewięćset pięćdziesięciu stopni Celsjusza. Na drugim zdjęciu jest biała waza z niebieskimi zdobieniami. Waza ma białe uszy po obu stronach oraz białą przykrywkę z uchwytem na czubku i przedstawiona jest na szarym tle. Zdjęcie podpisane jest pod spodem łączenie elementów bardziej skomplikowanych naczyń. Kolejne zdjęcie przedstawia zbliżenie na półkę drewnianego regału, na którym ustawione są, w kilku kolumnach, białe talerze. Zdjęcie podpisane jest zdobienie farbami podszkliwnymi i szkliwienie. Na ostatnim zdjęciu w pierwszym rzędzie jest zbliżenie na wnętrze otwartego pieca. Piec jest rozgrzany, przez co w środku ma kolor żółto pomarańczowy. Pod zdjęciem jest podpis wypał ostry (w temperaturze od tysiąc trzystu siedemdziesięciu do tysiąc czterystu sześćdziesięciu stopni Celsjusza). Na pierwszym zdjęciu w drugim rzędzie znajduje się kobieta, która maluje białe talerze. Obok niej po lewej stronie znajduje się brązowe pudełko z farbami. Zdjęcie podpisane jest pod spodem dekorowanie naszkliwne. Na kolejnym zdjęciu przedstawione jest zbliżenie na ustawione w kilku rzędach kolorowe wazy. Zdjęcie podpisane jest wypalanie dekoracji naszkliwnej. Na siódmym zdjęciu widoczna jest kobieta, która maluje biały wazon. Kobieta w ręku trzyma długi pędzel do precyzyjnego zdobienia. Zdjęcie podpisane jest zdobienie złotem lub platyną. Na ostatnim zdjęciu przedstawione są białe naczynia ze złotymi wstawkami. W kadrze znajdują się kubki z talerzykami oraz wysokie dzbanki. Zdjęcie podpisane jest wypalanie dekoracji złotej.

RHg7RcclR0YyC

Grafika przedstawia jedno zdjęcie i zatytułowana jest: punkt czwarty kompletowanie, pakowanie, przekazanie do magazynu. Na zdjęciu znajduje się biały tir z białą naczepą, który jedzie po dwupasmowej drodze.

3. Cegły

CegłycegłaCegły były materiałem budulcowym stosowanym w wielu imperiach i wielkich cywilizacjach. Budowano z nich świątynie, kilkunastopiętrowe minarety i tętniące życiem starożytne miasta. Najstarsze ślady użycia cegieł pochodzą sprzed $\text{VI} \text{tys}. \text{lat} \text{p}.\text{n}.\text{e}.$ z Azji. Obok kamienia i drewna, były podstawowym materiałem budowlanym w starożytnej Mezopotamii. Później o nich zapomniano i zastąpiono „nowoczesnymi” materiałami – betonem i metalem. W $\text{XX} \text{w}.$ uważano je za przeżytek. Jednak powróciły w wielkim stylu w czasach nam współczesnych jako materiał budowlany oraz element dekoracyjny – głównie w nowoczesnych wnętrzach.

1

Polecenie 10

Wyjaśnij, czy ma to znaczenie, jaką cegłę wykorzystamy do budowy: szamotową (odporną na zmiany temperatury) czy klinkierową, pełną czy z otworami. Jakie cegły nadają się do budowy ścian nośnych, a jakie stosuje się do stawiania ścian działowych? Odpowiedź zapisz poniżej.

R7FL61JUKfxSr

Ilustracja przedstawia dwa różne rodzaje cegieł sfotografowanych w taki sam sposób, w rzucie izometrycznym, czyli nieco z góry, pod kątem czterdziestu pięciu stopni do ich ścianek bocznych. Oba zdjęcia przedstawiają cegły na takim samym, pustym białym tle. Cegła z lewej strony ma barwię intensywnie pomarańczową i jest jednolita. Cegła z prawej strony ma barwę mniej nasyconą i ma dwie dziury o kwadratowym przekroju ciągnące się przez całą długość. Jest to tak zwana cegła dziurawka.

R1OsZjdGsy7z9

Odpowiedź: (Uzupełnij).

RzPi3MKbo8TE2

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na strukturę każdego wymienionego rodzaju cegieł. Dlaczego cegły szamotowe nadają się do budowy wnętrza pieca hutniczego czy komina elektrociepłowni, a nie stosuje się ich do budowy ścian domu? Dlaczego z wyrobów drążonych nie wolno budować fundamentów, ścian piwnic oraz ścian, w których przebiegają przewody dymowe, spalinowe i wentylacyjne? Zwróć uwagę również na to, że typowa pełna cegła ceramiczna waży $\mathrm{3,2} \text{kg}$, a cegła dziurawka – zaledwie $\mathrm{2,5} \text{kg}$.

Pokaż odpowiedź

Zastosowanie danego rodzaju cegły zależy od obciążeń, jakie będzie musiała znosić. Do budowy budynków i ścian nośnych stosuje się cegły pełne, ponieważ znoszą dużo większe obciążenia niż cegły drążone. Cegły drążone mogłyby ulec zniszczeniu, a ściana bądź budynek zburzeniu. Można je wykorzystywać do budowy tych konstrukcji, które są narażone na duże zmiany temperatury – dzięki występowaniu otworów, takie cegły są mniej narażone na pęknięcie w wyniku oddziaływania zbyt dużych naprężeń wewnątrz cegły. Cegły szamotowe ze względu na specjalny sposób produkcji są odporne na wahania temperatury i jej bardzo wysokie wartości, wynoszące dużo ponad $1000°\text{C}$.

Obejrzyj poniższą galerię grafik, za pomocą strzałek umieszczonych po prawej i lewej stronie.

Technologia produkcji cegieł.

RFjcNcc4kBrJP

Grafika przedstawia pierwszy etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający koparkę, nabierającą glinę. Po prawej stronie umieszczono tekst: Glina po wydobyciu z ziemi jest magazynowana na hałdach, na których powinna spędzić nawet rok, by się odpowiednio zhomogenizować.

RvYIF3h3TM7Gg

Grafika przedstawia drugi etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający gniotownik, czyli maszynę do rozdrabniania gliny. Pod rysunkiem znajduje się podpis Rozdrabnianie mechaniczne. Po prawej stronie umieszczono tekst: Następnie glinę rozdrabnia się w gniotowniku, czyli maszynie rozdrabniającej.

R3o8CsWKH4yTw

Grafika przedstawia trzeci etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający gniotownik, proces mieszania gliny. Pod rysunkiem znajduje się podpis Mieszanie. Po prawej stronie umieszczono tekst: Rozdrobniona glina jest mieszana z odpowiednią ilością piasku i wody, a w przypadku cegły konstrukcyjnej — także z trocinami.

RC5Gm9vqGhSfm

Grafika przedstawia czwarty etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający maszynę formującą cegły. Pod rysunkiem znajduje się podpis Formowanie cegieł. Po prawej stronie umieszczono tekst: Gotową mieszankę taśmociągi dostarczają do prasy próżniowej, która poprzez wylotnik, czyli stalową ramę z bolcami, wypycha tak zwane pasmo, czyli masę ukształtowaną już w formę prostopadłościanu. Kolejna maszyna z ciepłej, miękkiej wstęgi wycina pojedyncze cegły w takim kształcie, jaki akurat jest w planie produkcyjnym.

R1XWGyPmoZ0yT

Grafika przedstawia piąty etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający palety z poukładanymi na nich stosami cegieł. Pod rysunkiem znajduje się podpis Suszenie. Po prawej stronie umieszczono tekst: Uformowaną cegłę poddaje się suszeniu. Surowiec jest przez czterdzieści sześć godzin ogrzewany powietrzem o temperaturze od osiemdziesięciu do stu stopni Celsjusza, pochodzącym ze strefy chłodzenia pieca. Wilgotność zmniejsza się wówczas z dwudziestu jeden procent do jednego procenta.

R1RdhlugV0MoQ

Grafika przedstawia szósty etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający cegły w piecu tunelowym. Pod rysunkiem znajduje się podpis Wypalanie w piecu tunelowym. Po prawej stronie umieszczono tekst: Cegła konstrukcyjna spędza w piecu o temperaturze ośmiuset czterdziestu stopni Celsjusza około szesnastu godzin. Cegłę klinkierową wypala się aż trzydzieści siedem godzin w piecu nagrzanym do ponad tysiąca stopni Celsjusza.

RDCwtFDFZ94aD

Grafika przedstawia siódmy etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający wyjmowanie cegieł z pieca tunelowego. Pod rysunkiem znajduje się podpis Rozładowanie pieca i sortowanie. Po prawej stronie umieszczono tekst: Jeszcze ciepłe cegły rozładowuje się z wózka piecowego. Następnie cegły sortuje się ręcznie. Uszkodzone wybiera się i w zależności od zmian kolorystycznych dzieli na pierwszy i drugi gatunek

RVrNb7CIGjxy6

Grafika przedstawia ostatni etap produkcji cegieł. Po lewej stronie znajduje się prosty rysunek przedstawiający załadunek cegieł na samochód transportujący je do miejsca docelowego. Pod rysunkiem znajduje się podpis Foliowanie, magazynowanie i sprzedaż. Po prawej stronie umieszczono tekst: Cegły zabezpiecza się folią, układa na drewniane palety i magazynuje na plac lub ładuje na przyczepy samochodów ciężarowych i wysyła do odbiorców.

4. Wapno

Wapno gaszone, czyli wodorotlenek wapnia $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, jest materiałem towarzyszącym człowiekowi od wieków. Stosowanie go przez tysiąclecia (aż do naszych czasów) jako spoiwa w budownictwie świadczy o nieprzemijających zaletach tego materiału. Wapno gaszone otrzymuje się w reakcji wapna palonego z wodą. Wapno palone, czyli tlenek wapnia $\text{CaO}$, powstaje na skutek prażenia węglanu wapnia ${\text{CaCO}}_3$ w wysokiej temperaturze w piecach zwanych wapiennikami. Równanie reakcji rozkładu węglanu wapnia pod wpływem temperatury można zapisać w następujący sposób:

Reakcja wapna palonego z wodą jest gwałtowną reakcją,w wyniku której powstaje wodorotlenek wapnia:

Obecnie wapno jest stosowane do otrzymywania stiuków, czyli dekoracyjnej masy składającej się z zaprawy wapiennej, gipsowej lub mieszanej (wapienno‑gipsowej) oraz proszku lub piasku marmurowego. Wykorzystuje się je go dekoracji budynków, jest mniej wymagający dla wykonawcy zdobień niż stiuk produkowany w przeszłości. Stiuk był materiałem dekoracyjnym, stosowanym powszechnie przez architektów w starożytnym Rzymie do wykonywania tynków, rzeźb i sztukaterii. Często imitował dużo droższy i trudniejszy w obróbce marmur.

5. Cement

CementcementCement to najważniejszy materiał budowlany o charakterze spoiwa, otrzymywany w cementowniach ze zmielonych skał wapiennych (zawierających węglan wapnia), z różnych rodzajów gliny, bogatych w uwodnione krzemiany i glinokrzemiany oraz z gipsu krystalicznego. Obecnie najczęściej używa się stosowanego od $1824 \text{r}.$ cementu portlandzkiego, którego skład chemiczny opracował angielski murarz Joseph Aspdin. Kolor otrzymanego cementu przypominał wynalazcy kamień budowlany, wydobywany w okolicach Portlandu, stąd nazwa „cement portlandzki”. Obecnie jest on stosowany do przygotowywania zapraw cementowych i cementowo‑wapiennych.

RQtQ1WIm7SLlS

Film omawia technologię produkcji cementu z podziałem na trzy etapy: wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych, przemiał i wypał oraz mielenie cementu i dystrybucja.

Film omawia technologię produkcji cementu z podziałem na trzy etapy: wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych, przemiał i wypał oraz mielenie cementu i dystrybucja.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RQtQ1WIm7SLlS

Film omawia technologię produkcji cementu z podziałem na trzy etapy: wydobycie i przygotowanie surowców naturalnych, przemiał i wypał oraz mielenie cementu i dystrybucja.

R100isNXKzpRB

Na filmie omówiono rodzaje zapraw budowlanych: cementową, cementowo wapienną, wapienną i gipsową.

Na filmie omówiono rodzaje zapraw budowlanych: cementową, cementowo wapienną, wapienną i gipsową.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R100isNXKzpRB

Na filmie omówiono rodzaje zapraw budowlanych: cementową, cementowo wapienną, wapienną i gipsową.

6. Beton

Już ponad $200 \text{lat} \text{p}.\text{n}.\text{e}.$ Rzymianie stosowali materiał, który otrzymywali przez zmieszanie wapna, tłucznia ceglanego z żużlem paleniskowym i kamieniem, nazywając go betunium. W wiekach średnich materiał ten został zapomniany. Na nowo doceniono go po wynalezieniu cementu portlandzkiego.

Dzisiejsza masa betonowa powstaje po zmieszaniu kruszywa naturalnego (drobnoziarnistego, np. piasku o frakcji do $2 \text{mm}$, lub gruboziarnistego, np. żwiru) albo kruszywa sztucznego (np. żużla), cementu i wody w odpowiednich proporcjach, w specjalnych urządzeniach z bębnem obrotowym, zwanych betoniarkami. Masa ta, w wyniku hydratacjihydratacjahydratacji cementu, ulega wiązaniu, a następnie twardnieniu, stając się materiałem o właściwościach bliskim skałom naturalnym. Woda wiąże cement i nadaje mieszance odpowiednią konsystencję. KruszywokruszywoKruszywo (czyli średnice ziaren) dobiera się w zależności od wymaganych cech betonu. Te trzy główne składniki, dozowane w odpowiednich proporcjach, pozwalają otrzymać betonbetonbeton o różnej gęstości i odmiennych klasach.

Wytrzymałość betonu na rozciąganie jest dziesięciokrotnie mniejsza w stosunku do jego wytrzymałości na ściskanie. Przenoszenie sił rozciągających można uzyskać stosując zbrojenie betonu wkładkami stalowymi (pręty i siatki stalowe) – taki materiał nazywany jest żelbetem (żelazobetonem)żelbet (żelazobeton)żelbetem (żelazobetonem).

Przykłady zastosowania betonu

Beton znajduje liczne zastosowanie w codziennym życiu. Z betonu zbudowane są między innymi płyty chodnikowe, kostka brukowa, kręgi betonowe do budowy studni, rury, krawężniki i płoty.

Obejrzyj poniższą galerię zdjęć, za pomocą strzałek umieszczonych po prawej i lewej stronie.

R1ANS33rtOFV2

Chodnik z płytek betonowych ułożonych w szachownicę. Podpis zdjęcia: płytki chodnikowe.

RX3887EPjJ3Op

Kostka betonowa ułożona w kształt siatki z otworami. Podpis zdjęcia: płytki ażurowe.

RciPYZRQu3hCW

Chodnik z brązowej betonowej kostki brukowej ułożonej w cegiełkę. Podpis zdjęcia: kostka brukowa.

Ruoho1xMkp5sZ

Kręgi betonowe używane do konstruowania kanalizacji ułożone w rzędach na placu magazynowym. Podpis zdjęcia: kręgi betonowe.

R1RC3MKE9RnFq

Rury betonowe stojące swobodnie na placu budowy. W tle koparki. Podpis zdjęcia: rury betonowe.

R9Hf4MVDEP4xW

Zbliżenie krawężnika betonowego oddzielającego wyniesiony chodnik z kostki od jezdni asfaltowej. Podpis zdjęcia: krawężniki.

R1ZHavRDSUTcp

Pustak wentylacyjny wąski z podłużnymi otworami przez całą szerokość stojący na asfalcie. Podpis zdjęcia: pustaki wentylacyjne.

RBPVoVfB0Acmi

Stropy żelbetowe w trakcie wylewania. Na pierwszym planie widoczne jeszcze nie zalane pręty, w tle gotowy strop pokryty kałużami od padającego deszczu. Podpis zdjęcia: stropy.

R18yuJeM6E0SM

Ułożone w stosie nadproża betonowe. Podłużne elementy o przekroju w kształcie litery U. Podpis zdjęcia: nadproża.

RrUWKlvEhmcSA

Trzy stojące na chodniku gazony, czyli betonowe kwietniki o fantazyjnych kształtach zestawione w kompozycję o kształcie sztangi. Wypełnione ziemią i obsadzone kwiatami. Podpis zdjęcia: gazony.

R1K2ITrifqByS

Betonowa figura anioła ze skrzyżowanymi na piersiach dłońmi stojąca pośród doniczek z roślinami. Prawdopodobnie element oferty sklepu ogrodniczego. Podpis zdjęcia: figury dekoracyjne.

R14UlpqO5Rkg2

Płot betonowy obrośnięty pnączami, wykonany z podłużnych bloków betonowych umieszczanych pomiędzy pionowymi słupami o wysokości około trzech lub czterech metrów. Dolna część płotu zwarta, górna ażurowa uformowana na kształt sztachet płotu. Podpis zdjęcia: płot betonowy.

Polecenie 18

RZZHTuTjjbwmo

Infografika opisuje rodzaje betonu pod kątem czterech jego najważniejszych cech: struktury, gęstości, rodzaju spoiwa i przeznaczenia. Dla każdej z tych cech przeznaczone jest inne koło barwne, do którego prowadzi strzałka z centralnej części rysunku, czarnego koła z napisem rodzaje betonu. I tak z uwagi na strukturę podział przebiega na betony zwarte, półzwarte, jamiste i komórkowe. Podział na gęstość obejmuje betony lekkie od 800 do 2000 kilogramów na metr sześcienny, zwykłe od dwóch tysięcy 2600 kilogramów na metr sześcienny oraz ciężkie powyżej 2600 kilogramów na metr sześcienny. Podział na rodzaj spoiwa obejmuje betony wapienne, gipsowe i cementowe, a podział na przeznaczenie to betony konstrukcyjne, żaroodporne i wodoszczelne.

R1H0QQYEskIe4

Przyporządkuj rodzaj betonu do odpowiedniej kategorii i pól oznaczonych cyframi $1-7$. $1$ i $2$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$3$ {ciężkie $\text{d}>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$4$ i $5$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$6$ i $7$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$

Przyporządkuj rodzaj betonu do odpowiedniej kategorii i pól oznaczonych cyframi $1-7$. $1$ i $2$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$3$ {ciężkie $\text{d}>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$4$ i $5$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$
$6$ i $7$ 1. półzwarte i komórkowe, 2. żaroodporne i wodoszczelne, 3. wapienne i gipsowe, 4. luźne, 5. izolatorowe, 6. cementowo—gipsowe, 7. ciężkie $\text{d}>2400\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$

Pokaż odpowiedź

R1DOzYoPTfKN8

Infografika opisuje rodzaje betonu pod kątem czterech jego najważniejszych cech: struktury, gęstości, rodzaju spoiwa i przeznaczenia. Dla każdej z tych cech przeznaczone jest inne koło barwne, do którego prowadzi strzałka z centralnej części rysunku, czarnego koła z napisem rodzaje betonu. I tak z uwagi na strukturę podział przebiega na betony zwarte, półzwarte, jamiste i komórkowe. Podział na gęstość obejmuje betony lekkie od 800 do 2000 kilogramów na metr sześcienny, zwykłe od dwóch tysięcy 2600 kilogramów na metr sześcienny oraz ciężkie powyżej 2600 kilogramów na metr sześcienny. Podział na rodzaj spoiwa obejmuje betony wapienne, gipsowe i cementowe, a podział na przeznaczenie to betony konstrukcyjne, żaroodporne i wodoszczelne.

Polecenie 18

R1OX1O28ipRWG

Przyporządkuj rodzaj betonu do odpowiedniej kategorii, wybierając spośród podanych poniżej. Struktura Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Gęstość Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Rodzaj spoiwa Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Przeznaczenie Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne

Przyporządkuj rodzaj betonu do odpowiedniej kategorii, wybierając spośród podanych poniżej. Struktura Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Gęstość Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Rodzaj spoiwa Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne Przeznaczenie Możliwe odpowiedzi: 1. cementowe, 2. komórkowe, 3. żaroodporne, 4. zwarte, 5. zwykłe $2000<d<2600 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 6. lekkie $800<d<2000 \frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 7. jamiste, 8. półzwarte, 9. konstrukcyjne, 10. ciężkie $d>2600\frac{\text{kg}}{{\text{m}}^3}$, 11. gipsowe, 12. wodoszczelne, 13. wapienne

Podsumowanie

• Glina to skała osadowa, będąca podstawowym surowcem przemysłu ceramicznego.

• Wyroby ceramiczne to produkty otrzymane w wyniku wypalenia odpowiednio uformowanej gliny.

• Porcelana to rodzaj białej, przeświecającej ceramiki najwyższej jakości. Do jej wyrobu używa się glinki kaolinowej (kaolinu).

• Cegła to powszechnie stosowany materiał budowlany. Cegła zwykła pełna (tak zwana czerwona) powstaje w wyniku suszenia, a następnie wypalania uformowanej masy plastycznej złożonej z gliny, piasku i wody.

• Zaprawa wapienna (powietrznazaprawa powietrznapowietrzna) to spoiwo budowlane, w skład którego wchodzą wapno gaszone, piasek i woda.

• Cement to spoiwo hydraulicznezaprawa hydraulicznahydrauliczne, otrzymane z surowców mineralnych: wapienia, gliny i gipsu krystalicznego.

• Beton to podstawowy materiał budowlany, powstający w wyniku stwardnienia mieszaniny złożonej z cementu, kruszywa i wody.

Słownik

Ćwiczenia

Bibliografia

Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, t. 1‑2, Warszawa 2012, wyd. 6.

Encyklopedia PWN

Pazdro K. M., Chemia. Pierwiastki i związki nieorganiczne, Warszawa 2012.