Na drodze do demokracji. Konstytucja
Przeczytaj podane informacje i wskaż sytuacje zastosowania formy demokracji bezpośredniej w szkole. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Sytuacja nr 1
Zarządzono walne zgromadzenie członków szkolnego klubu sportowego. Zgromadzenie podjęto ważną decyzję dotyczącą zmiany nazwy i barw klubowych.
Sytuacja nr 2
Zakończono wybory. Szkolna komisja wyborcza policzyła głosy i poinformowała, którzy uczniowie będą w tym roku członkami rady samorządu szkolnego.
Sytuacja nr 3
Każda klasa wytypowała jednego ucznia do udziału w comiesięcznych spotkaniach z dyrekcją szkoły. Konsultacje dotyczyć będą najważniejszych spraw związanych z organizacją życia szkolnego.
Sytuacja nr 4
Wychowawczyni klasy wspólnie z uczniami podjęła decyzję dotyczącą przyznania nagród. Na specjalnie przygotowanych kartach każdy z uczniów wskazał trzy osoby, które wyróżniały się pracą na rzecz klasy.
Na drodze do współczesnej demokracji. Konstytucja
wyjaśniać, na jakich wartościach opiera się państwo demokratyczne;
wymieniać zasady demokracji bezpośredniej i pośredniej;
wskazać zalety i wady demokracji.
poznawać najważniejsze tradycje demokracji;
omawiać znaczenie Konstytucji w państwie demokratycznym;
rozumieć zasady, według których nabywa się obywatelstwo polskie.
Na drodze do demokracji. Konstytucja
Mowa Peryklesa - pochwała demokracji ateńskiejNasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo (...) nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. (...) Kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym; jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom, zwłaszcza tym niepisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi powszechną hańbę.
Źródło: Tukidydes, Wojna Peloponeska, Mowa pogrzebowa Peryklesa., s. 105–107, dostępny w internecie: https://journal.kozminski.edu.pl/index.php/decyzje/article/viewFile/77/72.
Na podstawie powyższego tekstu wymień zasady, na których opierał się ustrój demokratycznych Aten.
Demokratyczne zasady rządzenia państwem narodziły się już w starożytności, ale dopiero w czasach nowożytnych przybrały formy, do których nawiązują współczesne społeczeństwa. Rzeczpospolita szlachecka, monarchia parlamentarna w Anglii, myśl społeczno‑polityczna oświecenia to ważne etapy kształtowania się idei demokratycznych.
Ilustracja: Na drodze do demokracji XVIII wiek.
Przedstawia kontynenty świata:
Afryka,
Ameryka Południowa,
Ameryka Północna,
Australia i Oceania,
Azja,
Europa.
Na terenie Ameryki Północnej zaznaczono miasto Filadelfia. I dwa wydarzenia z nim związane:
Deklaracja Niepodległości z datą uchwalenia: 4 lipca 1776 r.,
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki z taką uchwalenia: 17 IV 1787 r.
Na terenie Europy zaznaczono miasta Wersal, Paryż i wydarzenie:
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z datą uchwalenia: 26 VIII 1789 r.
Na terenie Europy zaznaczono miasto Warszawa i wydarzenie z nim związane:
Ustawa Rządowa (Konstytucja) z datą uchwalenia: 3 V 1791 r.
Deklaracja niepodległości
Tekst Deklaracji napisał Thomas Jefferson,[czyt.: tomas dżeferson] współpracując między innymi z Johnem Adamsem i Benjaminem Franklinem.
Odwołując się do zasady równości i wolności, twórcy dokumentu uzasadnili prawo do niezależności od Wielkiej Brytanii trzynastu kolonii w Ameryce Północnej.
Deklaracja niepodległości jest dla Amerykanów symbolem wolności. Dzień Niepodległości jest obchodzony 4 lipca.
Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki
Wstęp do: Konstytucja Stanów Zjednoczonych AmerykiMy, naród Stanów Zjednoczonych, pragnąc udoskonalić Unię, ustanowić sprawiedliwość, zabezpieczyć spokój w kraju, zapewnić wspólną obronę, podnieść ogólny dobrobyt oraz utrzymać dla nas samych i naszego potomstwa dobrodziejstwa wolności, wprowadzamy i ustanawiamy dla Stanów Zjednoczonych Ameryki niniejszą konstytucję.
Źródło: Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki, 17 IX 1787, dostępny w internecie: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/usa.htm.
Na podstawie tekstu źródłowego wskaż, jakie motywy powstania konstytucji przedstawia jej preambuła.
Uchwalenie Konstytucji było zwieńczeniem procesu tworzenia nowego państwa
– Stanów Zjednoczonych Ameryki. Obowiązuje do dzisiaj. Została uzupełniona
27 poprawkami.
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Wielka Rewolucja Francuska zmieniła oblicze Francji i Europy. Zapoczątkowała tworzenie nowego modelu państwa i narodu. Za symboliczny początek rewolucji uznaje się wydarzenia, które rozegrały się 14 lipca 1789 roku. Lud Paryża zdobył Bastylię, symbol absolutyzmu. Jednym z najważniejszych dokumentów, które powstały w okresie rewolucji, była Deklaracja praw człowieka i obywatela, będąca zbiorem podstawowych zasad dotyczących organizacji państwa i społeczeństwa.
Konstytucja 3 maja
Uchwalenie Ustawy Rządowej (konstytucji) było wielkim osiągnięciem Sejmu Czteroletniego (obradującego od października 1788 do maja 1792 r.) i próbą budowy nowoczesnego państwa.
W późniejszych latach, kiedy Polski nie było na mapie Europy, Konstytucja 3 maja stała się symbolem niepodległościowej tradycji państwa polskiego.
Wstęp do: Ustawa Rządowa z dnia 3 maja 1791 r.W imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego
Stanisław August z Bożej łaski i woli Narodu Król Polski, Wielki Książę Litewski, Ruski, Pruski, Mazowiecki, Żmudzki, Kijowski, Wołyński, Podolski, Inflancki, Smoleński, Siewierski i Czerniechowski, wraz z stanami skonfederowanemi, w liczbie podwójnej Naród Polski reprezentującemi, uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł, długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa znajduje, i z tej dogorywającej chwili, która nas samym sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą egzystencyją polityczną, niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć, mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą, dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy i tę całkowicie za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród w czasie, prawem przepisanym, wyraźną wolą swoją nie uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu. Do której to konstytucji dalsze ustawy sejmu teraźniejszego we wszystkiem stosować się mają.
Źródło: Ustawa Rządowa z dnia 3 maja 1791 r., dostępny w internecie: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/kpol/1791.html.
Na podstawie powyższego fragmentu wymień okoliczności uchwalenia konstytucji.
Czy Konstytucja 3 maja była pierwszą, drugą czy może trzecią w Europie?
Odpowiedź na powyższe pytanie zależeć będzie zarówno od jednoznacznej definicji konstytucji jak i oczekiwań społecznych, które przed takim aktem będziemy stawiać.
Faktem jest, że w 1755 r. ważne regulacje ustrojowe uchwalone zostały przez parlament zbuntowanej Korsyki, a w 1789 r. król szwedzki określił zasady funkcjonowania swego rządu, jednak z uwagi na całościową regulację systemu ustrojowego państwa większość historyków zgadza się z twierdzeniem, że to polska konstytucja była pierwszą w Europie.
Charakter i znaczenie Konstytucji
O konstytucji(...) konstytucja jest trzonem i szkieletem funkcjonowania państwa oraz społeczeństwa (...)
Źródło: Piotr Andrzejewski, O Konstytucji, dostępny w internecie: https://www.polskieradio.pl/7/4399/Artykul/1434603,Debata-Jedynki-konstytucja-to-nie-jest-ozdobna-szata.
O konstytucjiKonstytucja jest codziennym ubraniem chroniącym od nieprzyjaznego losu (...).
Źródło: Ewa Łętowska, O Konstytucji, dostępny w internecie: https://www.polskieradio.pl/7/4399/Artykul/1434603,Debata-Jedynki-konstytucja-to-nie-jest-ozdobna-szata.
Jednym ze skutków obalenia rządów komunistycznych były dokonujące się zmiany prawne w Polsce. Dnia 2 kwietnia 1997 roku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło nową konstytucję. Następnie w referendum konstytucyjnym za jej przyjęciem opowiedzieli się obywatele Polski. Po uznaniu ważności referendum przez Sąd Najwyższy nastąpiło uroczyste podpisanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.
Zasady nabywania obywatelstwa
To ustawa zasadnicza; w państwie demokratycznym jest to akt prawny o najwyższym znaczeniu
Konstytucja zawiera postanowienia dotyczące podstawowych zasad funkcjonowania państwa, sposobu powoływania, kompetencji i odpowiedzialności władz publicznych, praw i wolności obywatelskich oraz środków ich ochrony.
Konstytucja określa również podstawowe zasady nabywania obywatelstwa.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 rRozdział II
WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELAArt. 34.
Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.
Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.
Źródło: Dz.U.1997.78.483, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r.
Na podstawie tekstu źródłowego, wskaż zasady nabywania i utraty obywatelstwa polskiego.
Sposoby nabycia obywatelstwa:
Zasada krwi – dziecko nabywa obywatelstwo państwa, którego obywatelami są jego rodzice (lub jeden z rodziców) bez względu na miejsce urodzenia.
Zasada prawa ziemi – o obywatelstwie dziecka decyduje miejsce jego urodzenia.
USTAWA z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskimRozdział 3
Nadanie obywatelstwa polskiego
Art. 18. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może nadać cudzoziemcowi obywatelstwo polskie.
Art. 19. 1. Nadanie obywatelstwa polskiego następuje na wniosek cudzoziemca.Źródło: Dz.U. 2012 poz. 161, Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, s. 4.
osoba nieposiadająca obywatelstwa państwa, w którym przebywa
Zasady nabywania obywatelstwa
Zdecyduj, czy przedstawione poniżej sytuacje opisują osoby, które mogą skutecznie ubiegać się o nadanie obywatelstwa polskiego. Odpowiedź uzasadnij.
Sytuacja 1.
Amelia urodziła się w Polsce. Jej rodzice są obywatelami Francji, ale od kilku lat przebywają i pracują w Polsce.
Sytuacja 2.
Krzysztof urodził się w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Jest synem polskich imigrantów. Jego rodzice, obywatele Polski, starają się uzyskać obywatelstwo amerykańskie.
Sytuacja 3.
Ruben urodził się w Holandii, skąd pochodzi jego rodzina. Jego rodzice, jeszcze przed narodzinami Rubena, uzyskali polskie obywatelstwo.
Być obywatelemZa obywatela uważany jest człowiek, który może w państwie sprawować urzędy. A obywatelem dobrym ten jest, kto miłuje własną ojczyznę, żyje według tego samego, co inni obywatele, prawa, mądrze przewodzi albo słucha rozkazów, zawsze troszczy się o dobro publiczne, nie waha się narazić na niebezpieczeństwo, a nawet na śmierć dla swej rzeczypospolitej. Takie określenie obywatelstwa nie budziłoby większego sprzeciwu także i dzisiaj, choć pochodzi ono z XVI wieku, a jego autorem jest polski pisarz polityczny Jakub Przyłuski (zm. 1554).
Źródło: M. Markiewicz, Być obywatelem, „"Wiedza i Życie"” 1996, nr 11.
Na podstawie tekstu B. Markiewicz, wymień cechy dobrego obywatela.
Podsumowanie
Demokracja to współcześnie najpowszechniejsza w Europie forma ustroju politycznego. Od 1989 roku do grona państw demokratycznych dołączyła Polska. Fundamentem demokracji w naszym kraju jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Konstytucja to nadrzędne prawo, które chroni wspólnotę wolnych i równych obywateli.
Uzupełnij podane zdania.
| zasada prawa krwi | zasada prawa ziemi | |
| Reguła, zgodnie z którą obywatelstwo dziecka zależy od obywatelstwa posiadanego przez jego rodziców, to... | □ | □ |
| Reguła, zgodnie z którą określono podstawowy sposób nabywania obywatelstwa polskiego, to... | □ | □ |
Wskaż właściwą odpowiedź.
| Który z podanych aktów prawa został uchwalony | Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych | Deklaracja praw człowieka i obywatela | Ustawa rządowa z dnia 3 maja |
| najpóźniej | □ | □ | □ |
| przez przedstawicieli narodu francuskiego | □ | □ | □ |
| z inicjatywy panującego króla | □ | □ | □ |