Polska pod dwiema okupacjami
Wprowadzenie
Po przegranej kampanii wrześniowej ziemiami polskimi podzieliły się Niemcy i Związek Sowiecki. Ziemie na wschodzie zostały włączone do republik sowieckich: Ukrainy i Białorusi. Niemcy część ziem bezpośrednio wcieliły do swojego państwa, z pozostałych zaś utworzyły Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie.
O tym, czym zajmowali się polscy harcerze podczas okupacji, można przeczytać w książce Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego.
Kamienie na szaniecSpecjalnością trzeciomajową w owe czasy była manifestacja barw narodowych. Ogromna większość ludzi Małego SabotażuMałego Sabotażu robiła to w ten sposób, że malowała białą i czerwoną kredą barwy narodowe na murach lub też umieszczała w różnych miejscach małe biało‑czerwone chorągiewki. Zadania te trudne i ryzykowne wobec skróconej godziny policyjnej i długiego dnia oraz wobec wzmożonej czujności Niemców i ich szpicli – nie zadowalały ambicji ani Alka, ani Rudego. Barwy narodowe? Zgoda! Ale barwy narodowe w takich wielkościach i w takiej formie, żeby miasto je naprawdę widziało. Uradzono zakupić, gdzie się tylko da, płótna białego i czerwonego i uszyć szerokie na kilkadziesiąt centymetrów, parometrowej długości flagi. Flagi te należy zawiesić na drutach tramwajowych i latarniach elektrycznych. Ale jak? Alek i Rudy na pytanie to odpowiedzieli dwiema odmiennymi propozycjami, a ponieważ każdy upierał się przy swoim pomyśle, Zośka zdecydował, że zespoły ich wykonają zadania na sposób różny, według pomysłów swych dowódców. Więc o trzeciomajowym świcie Alek ze swoimi zarzucał na przewody tramwajowe chorągiewki przymocowane do sznurka, na którego końcu był kamień. Był to system 'zarzucania'. System ten być może łatwy dla Polinezyjczyków – bardzo jest trudny dla pozbawionych wprawy warszawiaków. Ileż się młodzi ludzie naklęli i napocili, zanim chorągiewki ich wisiały na drutach! Ale gdy już raz taka chorągiewka zawisła, nie było innego sposobu na jej usunięcie, jak tylko przez sprowadzenie specjalnego wozu tramwajowego lub straży pożarnej. Alek dumny jak paw czyhał z aparatem fotograficznym na te wozy, przyjeżdżające do zdejmowania chorągiewek, a potem promieniejący pokazywał fotografie kolegom.
Źródło: Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, 1957.
Zadanie na rozgrzewkę
Polska pod dwiema okupacjami
Po przegranej kampanii wrześniowej ziemiami polskimi podzieliły się Niemcy i Związek Sowiecki. Ziemie na wschodzie zostały włączone do republik sowieckich: Ukrainy i Białorusi. Niemcy część ziem bezpośrednio wcieliły do swojego państwa, z pozostałych zaś utworzyły Generalne Gubernatorstwo ze stolicą w Krakowie.
Mapa zatytułowana „Dwie okupacje”.
Granice Polski z 31 sierpnia 1939 roku:
województwo pomorskie (Bydgoszcz);
województwo poznańskie (Poznań, Kalisz);
województwo łódzkie (Łódź);
województwo śląskie (Katowice);
województwo krakowskie (Kraków);
województwo kieleckie (Kielce);
województwo warszawskie (Warszawa);
województwo lubelskie (Lublin, Chełm, Zamość);
województwo białostockie (Łomża, Białystok);
województwo wileńskie (Wilno);
województwo wołyńskie (Kowel, Łuck, Równe);
województwo tarnopolskie (Tarnopol);
województwo lwowskie (Lwów);
województwo stanisławowskie (Stanisławów);
województwo poleskie (Pińsk);
Granice państw z 31 sierpnia 1939 roku:
Niemcy: część Niemiec z okręgami: Prusy Wschodnie, Gdańsk – Prusy Zachodnie, Marchia Brandenburska, Saksonia, Dolny Śląsk i częścią Górnego Śląska, Sudety;
Łotwa – od lipca 1940 republika sowiecka;
Litwa – lipca 1940 republika sowiecka;
ZSRS na granicy z II RP;
Słowacja;
Węgry;
Rumunia;
Granice Niemiec i obszary włączone do Niemiec we wrześniu 1939 roku:
Prusy Zachodnie,
Prusy Wschodnie i Kraj Warty (część Wielkopolski, Pomorze Gdańskie, Suwalszczyzna, województwo łódzkie, część Górnego Śląska i cześć województwa warszawskiego).
Obszary okupowane przez Niemcy od 1939 roku:
obszar Generalnego Gubernatorstwa:
część województwa warszawskiego, kieleckiego, lubelskie, krakowskie).
Obszary włączone do ZSRS w 1939‑1940 roku:
tzw. Zachodnia Białoruś (województwa wileńskie, nowogródzkie, poleskie, białostockie),
tzw. Zachodnia Ukraina (województwa wołyńskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie);
Besarabia na granicy ZSRS i Rumunii.
Obszary włączone do Słowacji we wrześniu 1939 roku: część województwa krakowskiego w okolicy Zakopanego;
Granice okręgów Rzeszy:
Gdańsk – Prusy Zachodnie: województwo pomorskie;
Prusy Wschodnie – Prusy z Królewcem, Olsztynem i północną częścią Mazowsza (województwa warszawskiego).
Stolica Generalnego Gubernatorstwa: Kraków.
Obozy koncentracyjne powstałe do czerwca 1941 roku:
Rogoźnica (Dolny Śląsk);
Sztutowo (Pomorze Gdańskie);
Oświęcim (Górny Śląsk);
Kierunki deportacji obywateli polskich:
Marchia Brandenburska,
Górny Śląsk,
Generalne Gubernatorstwo,
ZSRS.
Gdzie po upadku II Rzeczypospolitej znalazły się niżej wymienione miasta?
Warszawa, Gdynia, Białystok
| Generalne Gubernatorstwo | Ziemie wcielone do Rzeszy Niemieckiej | Ziemie wcielone do ZSRR |
|---|---|---|
| Warszawa | Białystok | |
| Gdynia |
Skąd pochodzą poszczególne osoby? Przeczytaj ich wypowiedzi i przeciągnij etykiety: GG – Generalne Gubernatorstwo, III Rz – ziemie wcielone do III Rzeszy, ZSRR – ziemie wcielone do ZSRR.
ZSSR, GG, ZSSR, GG, III Rz, ZSSR, ZSRR, III Rz
Niemcy zamknęli nasz Uniwersytet Jagielloński, a jego profesorów wywieźli do obozów koncentracyjnych. Dobrze, że wybrali sobie nasze miasto na stolicę Generalnego Gubernatorstwa, to przynajmniej trochę o nie dbają. ............
Podobno ludzie sami zagłosowali, że chcą należeć do Radzieckiej Ukrainy i Radzieckiej Białorusi – ale nikt nie wierzy, że głosy były liczone uczciwie. ............
Niemcy wysiedlili nas z domu i przewieźli do Łodzi – dla nich to już „za granicę”. Podobno do naszego domu wprowadziła się niemiecka rodzina. ............
Tata mojego kolegi pracował przed wojną w starostwie, a mama była nauczycielką. Pewnego dnia wiosną 1940 powiedział, że chyba widzimy się po raz ostatni, bo do jutra mają spakować to, co potrafią unieść, i stawić się na stacji kolejowej – pewnie ich wywiozą, ale nie powiedzieli, dokąd. Przypuszczam, że gdzieś daleko na wschód, może na Syberię, jak w XIX wieku. ............
Na początku było jeszcze nieźle, a teraz uczymy się wprawdzie po polsku, ale o tym, jak wspaniały jest Związek Radziecki i jego przywódca – Stalin. Musimy nosić pionierskie chusty i mówić, że nie wierzymy w Boga. ............
My, Ślązacy, musimy udawać, że jesteśmy Niemcami. Rodzice podpisali w związku z tym jakiś dokument. Rozmawiamy tylko po niemiecku. Tata powiedział, że w przeciwnym razie będzie z nami źle. Pewnie ma rację, bo przestałem widywać wielu sąsiadów – podobno niektórzy zostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych, a inni po prostu rozstrzelani. To straszne! ............
Niemcy zaprowadzili tu swoje porządki, zamknęli wszystkie szkoły oprócz podstawowych. Na szczęście duch w narodzie nie ginie. Ja chodzę niedaleko Zamku Królewskiego do tajnego liceum, choć oficjalnie to tylko kursy szycia. Moja siostra studiuje na „Latającym Uniwersytecie”. ............
Mój wujek był oficerem Wojska Polskiego. 20 września 1939 roku dostał się do niewoli radzieckiej. Do kwietnia 1940 pisał do nas listy z obozu w Kozielsku. Potem wszelki słuch o nim zaginął, aż do roku 1943, kiedy dowiedzieliśmy się z radia, że z rozkazu władz radzieckich tysiące polskich oficerów zostało zamordowanych w lesie pod Katyniem. Jednak władze ZSRR nie chciały się do tego przyznać. ............
Holokaust
Komiks zatytułowany „Poszukiwanie”. Napisy w ramce przedstawia narrator. Każdy prostokąt przedstawiający nową scenę opisany jest oddzielnie i zatytułowany „ilustracja”.
Ilustracja 1:
narrator: W końcu 1941 r. Hitler postanowił zgładzić wszystkich 11 milionów Żydów z okupowanej Europy.
opis sceny: Hitler spaceruje w otoczeniu 2 wyższych oficerów SS i jednego, który wyróżnia się białą marynarką. Spacerują droga leśną. W tle zabudowania.
Ilustracja 2:
narrator: W styczniu 1942 roku na konferencji w Wannsee pod Berlinem wyżsi urzędnicy III Rzeszy opracowali plan masowej zagłady Żydów.
opis ilustracji: do umiejscowionego w parku pałacu zmierzają samochody. Mają chorągiewki z emblematem swastyki.
Ilustracja 3:
narrator: Przewodniczącym konferencji był Reinhard Heydrich.
opis ilustracji: w gabinecie przy stole siedzą nazistowscy oficerowie i funkcjonariusze aparatu władzy (mają niebieskie marynarki). Heydrich mówi: „Przez ostatnie dwa lata dużo zdziałaliśmy w Europie Wschodniej. Ale to jeszcze nie wystarcza...”.
Ilustracja 4:
narrator: W okupowanej Polsce ponad sto tysięcy Żydów zamknięto już w gettach.
opis ilustracji: na ulicy ludzi z żółtymi pięcioramiennymi gwiazdami przyszytymi do ubrania. Widać domy i tabliczkę z niemieckim napisem: dzielnica żydowska.
Ilustracja 5:
narrator: W 1941 r. Niemcy napadły na Związek Sowiecki. Mieszkało tak około 3 milionów Żydów.
opis ilustracji: linia frontu. Niemiecki żołnierz obsługuje ciężkie działo i ostrzeliwuje przedpole. Na niebie widać dwie sylwetki samolotów.
Ilustracja 6:
narrator: Hitler wysłał do Związku Sowieckiego oddziały specjalne SS, tzw. „Einsatzgruppen”, których zadaniem było zastrzelić jak najwięcej Żydów.
opis: Las. Oficer stoi przed szeregiem niemieckich żołnierzy i mówi: „Robicie to dla Führera! I Ojczyzny!”. Między nimi stoi ciężki karabin maszynowy. Przed lufą karabinu, nad dołem, ludzie.
Ilustracja 7:
opis: zbliżenie na twarze ludzi, stojących nad dołem. Mężczyźni, kobiety, starcy i dzieci. Wszyscy są przerażeni. Jedno dziecko ma jarmułkę na głowie.
Ilustracja 8:
narrator: Zastrzelono w ponad rok półtora miliona Żydów - mężczyzn, kobiet i dzieci.
opis: trzech niemieckich żołnierzy wymienia poglądy na tle stery ubrań ofiar i dołu. Mówią: „Wczoraj 3 tysiące, dzisiaj dwa razy tyle. Możemy być dumni”. Drugi mówi: „Brudna robota, ale to nasz obowiązek”. Trzeci: „Te wszystkie kobiety i dzieci... Już nie mogę. Muszę stąd się wydostać”.
Ilustracja 9:
opis: fragment konferencji. Niemiecki oficer przy stole mówi: „Rozstrzeliwanie zabiera za dużo czasu. Są lepsze metody zabijania Żydów”.
Ilustracja 10:
narrator: Naziści postanowili zbudować w okupowanej Polsce obozy zagłady. W ten sposób w krótkim czasie mogli zgładzić bardzo dużo ludzi.
opis: obrazek przedstawia mapę okupowanej Polski i Generalnej Guberni z obozami: Kulmhof, Treblinka, Sobibór, Majdanek, Bełżec, Auschwitz.
Ilustracja 11:
narrator: Oczywiście ten plan był ściśle tajny...
opis: w gabinecie stoi trzech nazistowskich oficerów i urzędników. Piją z kieliszków, wznoszą toasty i wymieniają poglądy: „Będziemy ciągle powtarzać, że Żydzi jadą do obozów pracy”. „Muszą cały czas w to wierzyć, aż do końca”. „Wtedy nie będzie niepokojów”.
Ilustracja 12:
narrator: Adolf Eichmann zajmował się organizacją masowej deportacji Żydów do obozów zagłady.
opis: niemiecki oficer siedzi uśmiechnięty przy biurku i podpisuje dokumenty.
Ilustracja 13:
narrator: Kilka miesięcy później do obozów zagłady przybywały pociągi z całej Europy. KL Auschwitz był największym obozem.
opis: mapa Europy z drogami łączącymi Auschwitz z innymi miejscowościami z całej Europy.
Ilustracja 14:
narrator: Z Holandii deportowano do obozów 107 tys. Żydów. Tylko 5 tys. przeżyło te obozy.
opis: cień pociągu na tle nocnego nieba i księżyca sunie po torach.
Ilustracja 15:
narrator: Większość była przekonana, że jedzie do obozów pracy. Ale niektórzy podejrzewali coś...
opis: wnętrze wagonu pociągu. Ludzie mają strapione miny. Młody chłopiec ponad ich głowami wspina się do okna i mówi: „Moja mama do pracy? Jest zupełnie wyczerpana”.
Ilustracja 16:
opis: Chłopiec spogląda przez okno‑szparę i mówi: „Widzę tablicę... Auschwitz... Więc jesteśmy”. Jeden z mężczyzn mówi: „O! Pociąg staje!”.
Ilustracja 17:
narrator: Bob doskonale pamięta, gdy przybyli do obozu....
opis: rampa w Auschwitz. Przy rampie stoi pociąg. Z wagonów wychodzą ludzie. Mówią: „Musimy trzymać się razem”. Na rampie stoją uzbrojeni niemieccy żołnierze wraz z psami. Krzyczą: „Raus, szybko! Schneller!”. Żołnierzom towarzyszą więźniowie obozu – wyróżniają ich ubrania w pasiaki. Mówią do tych z wagonów: „Zostawić bagaże”.
Ilustracja 18:
opis: ludzie wychodzą z wagonów. Matka chłopca leży martwa pozostawiona na podłodze. Chłopiec ogląda się za nią i myśli: „Nie żyje?”.
Ilustracja 19:
opis: Jeden z więźniów w pasiaku mówi na ucho do chłopca: „16... Mów, że masz 16 lat!”.
Ilustracja 20:
opis: wnętrze pokoju. Czasy współczesne. Starsza kobieta siedzi na kanapie z młodym chłopcem w czapce z daszkiem i bluzie z kapturem. Chłopiec pyta: „Czemu tak powiedział?” Kobieta odpowiada: „Wszyscy młodsi szli od razu do gazu”.
Ilustracja 21:
opis: Przed niemieckim żołnierzem stoją ludzie, którzy właśnie wyszli z wagonów. Niemiec mówi: „Kobiety i dzieci na lewo, mężczyźni na prawo”.
Ilustracja 22:
opis: „Nie martw się. Niedługo znów się spotkamy” – mówi jeden z mężczyzn za odchodzącą kobietą.
Ilustracja 23:
opis. Czasy współczesne. Ten sam pokój z chłopcem w czapce z w bluzie z z kapturem. „Ale tak się nie stało?” – pyta. „Przecież...”. Nie kończy zdania. „Tak, ale nikt o tym nie mógł się dowiedzieć, żeby nie było paniki” – wyjaśnia kobieta.
Ilustracja 24:
narrator: Lekarz SS dokonywał selekcji. Decydował, kto z dorosłych był zdolny do pracy. Bob i nasi ojcowie przeszli przez selekcję. Nasze matki nie...
opis: przed grupą mężczyzn stoi umundurowany lekarz SS i mówi: „Na prawo”.
Ilustracja 25:
opis: kobiety i dzieci wchodzą na samochody. Pilnowani są przez strażników. Mężczyźni w przyglądają się temu.
Ilustracja 26:
narrator: Komendantem obozu był Rudolf Höss.
opis: dwóch oficerów przygląda się idącym mężczyznom. „Tym razem duża grupa. A skąd?” - pyta Höss. „Z Holandii, Panie komendancie”.
Ilustracja 27:
opis: Höss i oficer idą rampą w wzdłuż wagonów. „Twój synek był na urodzinach mojej córki, prawda?” – pyta Höss. „Tak, podobało mu się” – odpowiada oficer.
Ilustracja 28:
narrator: Höss mieszkał z żoną i pięciorgiem dzieci w pobliżu obozu.
opis: pokój. W pokoju w dwie panie i dwoje dzieci. Chłopiec wręcza dziewczynce prezent. Przez oparcie krzesła przewieszony mundur SS.
Ilustracja 29:
opis: Höss z oficerem na rampie idą dalej i rozmawiają. „Dzieci szybko rosną....” – stwierdza oficer. „Napijemy się jeszcze czegoś?” – proponuje Höss.
Ilustracja 30:
narrator: W międzyczasie.
opis: w innej części obozu ludzie są popychani i eskortowani przez strażników. Jeden krzyczy: „Schneller, szybciej!”.
Ilustracja 31:
narrator: Każdemu tatuowano na przedramieniu numer.
opis: więzień w pasiaku siedzi przy stole i tatuuje nowo przybyłemu ramię. Drugi nowo przybyły odchodzi już z tatuażem i mówi: „Aua”.
Ilustracja 32:
narrator: Potem golono więźniom głowy.
opis: nadzy mężczyźni pod prysznicem z ogolonymi głowami.
Ilustracja 33:
narrator: Dostali ubranie obozowe, tzw. pasiaki.
opis: mężczyźni przebierają się w pasiaki. Nakładają spodnie, bluzy i czapki. Nakładają także buty. Siedzący mężczyzna na ziemi myśli: „Jeden but jest za duży, a drugi za mały”.
Ilustracja 34:
opis: dwóch mężczyzn w pasiakach biegnie. Mają zmartwione miny. „Ojcze, to ty?” – pyta jeden drugiego. „O, Bob, chłopcze!” – odpowiada drugi.
Ilustracja 35:
opis: znów współcześnie. Pokój, w którym chłopiec rozmawia z kobietą. „Dlaczego to robili?” – pyta. „Żeby ludzi odczłowieczyć. Każdy stawał się odtąd tylko numerem” – odpowiada kobieta.
Ilustracja 36:
narrator: Boba i innych więźniów pognali do baraków.
opis: baraki stoją w równych rzędach.
Ilustracja 37:
narrator: W jednym baraku spało 700 osób. Czasami nawet cztery osoby na jednej koi.
opis: Więźniowie w pasiakach stoją we wnętrzu baraku. Widać szkielet dachu, piętrowe prycze. Więźniowie rozmawiają: „Co za smród”. „Więc tu mamy spać”. „Szybko, bo w ogóle nie będzie miejsca”.
Ilustracja 38:
opis: Więźniowie kontynuują rozmowę. Widok z bliska. „Gdzie są nasze żony?” – pyta jeden. „Nie ma ich już...” – odpowiada drugi. Na koszuli ma czerwony znaczek i numer.
Ilustracja 39:
opis: wnętrze pokoju. Współcześnie. Kobieta mówi do chłopca z czapką z daszkiem i siedzącej na przeciw osoby: „Gdy Bob to powiedział, zrozumiałam co się stało z moją mamą”.
Ilustracja 40:
podpis: Po selekcji.
opis: wzdłuż płotu z drutu kolczastego, w asyście strażników, idą kobiety z dziećmi i starcy. Na kurtkach i płaszczach mają wyszytą żółtą pięcioramienną gwiazdę.
Ilustracja 41:
opis: zbliżenie na dwie kobiety i dziecko. Dziecko trzyma lalkę i mówi do niej: „Nie bój się...”.
Ilustracja 42:
opis: więźniowie idą dalej drogą wzdłuż płotu z drutem kolczastym. Pilnują ich strażnicy. Mówią: „Jesteście brudni po podróży. Wpierw pod prysznic”.
Ilustracja 43:
opis: więźniowie idą dalej. Strażnik mówi: „Możecie się rozebrać na dole. Zapamiętajcie numer wieszaka, na którym powiesicie ubranie”.
Ilustracja 44:
opis: szatnia. Więźniowie się rozbierają. Więzień w pasiaku instruuje innego: „Zwiąż buty, inaczej się zawieruszą”.
Ilustracja 45:
narrator: Myśleli, że idą pod prysznic.
opis: więźniowie w pasiakach zamykają drzwi w asyście strażnika.
Ilustracja 46:
narrator: Przez otwory sufitu wrzucano kryształki, z których wydzielał się gaz. Po kwadransie nikt już nie żył.
opis: dwóch strażników na dachu. Mają na głowach maski gazowe. Przez otwór w dachu wrzucają z puszek kryształki do pomieszczenie, w którym znajdują się więźniowie.
Ilustracja 47:
narrator: Odzież zbierano i szukano w niej kosztowności.
opis: wnętrze pomieszczenia. Porozrzucane ubrania. Więźniowie w pasiakach w asyście strażników przeszukują ubrania.
Ilustracja 48:
opis: współcześnie. Kobieta mówi: „Moja mama została zagazowana i spalona w krematorium”.
Ilustracja 49:
narrator: Bob widział dymiące kominy – dzień i noc.
opis: więźniowie w pasiakach na tle baraków i dymiącego komina. Jeden z więźniów pociesza drugiego.
Ilustracja 50:
narrator: W Auschwitz‑Birkenau były różne komory gazowe.
opis: plan obozu: komory gazowe i krematoria, kanada, obóz kobiecy, szpital męski, Cyganie (Romowie i Sinti), obóz męski, eksperymenty medyczne, brama wjazdowa, peron kolejowy.
Ilustracja 51:
narrator: Bob trafił do obozu męskiego. Byli tam Żydzi i więźniowie polityczni głównie z Polski i Związku Sowieckiego.
opis: wnętrze baraku. Kilku więźniów w pasiakach stoi. Nad głowami zwisają im znaki zapytania. Jeden z więźniów pyta: „Eto Golandcy” (tłum. „To są Holendrzy”).
Ilustracja 52:
narrator: Auschwitz‑Birkenau był też obozem pracy. Naziści chcieli, żeby więźniowie zapracowali się na śmierć.
opis: w asyście strażników więźniowie udają się do pracy. Przekraczają bramę. Niosą ze sobą łopaty. Pada deszcz.
Ilustracja 53:
opis: współcześnie. Chłopiec w czapce z daszkiem pyta: „Praca? Co musieli robić?”. „Wykonywali każdą pracę. Budowali drogi, baraki, pracowali w fabryce amunicji” – odpowiada kobieta.
Ilustracja 54:
narrator: Dzień zaczynał się o czwartej rano.
opis: więzień w pasiaku z żółtą przepaską na ramieniu idzie wzdłuż prycz w baraku i krzyczy do wstających więźniów: „Wstawać! Szybko, schneller. Apel!”.
Ilustracja 55:
narrator: Więźniów wpierw liczono. Często musieli tak stać godzinami.
opis: plan przed barakami. Dziesiątki więźniów stoi w równych szeregach przed trzema strażnikami. Pada deszcz.
Ilustracja 56:
narrator: Potem musieli iść do pracy. Bob i nasi ojcowie musieli dźwigać kamienie.
opis: trzech więźniów idzie. Na plecach mają skrzynki z kamieniami. Rozmawiają: „Synu, ja już nie mogę”. „Jak nie wytrzymasz, to cię zamordują” – odpowiada Bob.
Ilustracja 57:
narrator: Gdy Bob próbował komuś pomóc, strasznie go pobili.
opis: jeden ze współwięźniów bije Boba pałką i krzyczy: „Ty tam, do roboty!”. Bob kuca przy innym więźniu, który leży na ziemi.
Ilustracja 58:
opis: współcześnie. Chłopiec pyta: „Ale kim byli nadzorcy?”. „Byli też więźniami. Zmuszano ich do tej pracy” – odpowiada kobieta.
Ilustracja 59:
narrator: Wszyscy ciągle byli głodni.
opis: więźniowie w baraku jedzą. „Nie ma więcej?” – pyta jeden z nich. Wszyscy mają przerażone miny. Są wychudzeni.
Ilustracja 60:
narrator: Po południu dostawali zupę. Najczęściej było to lura z obierzynami ziemniaczanymi.
opis: więźniowie ustawieni w kolejkę po zupę. Jeden z więźniów nalewa zupę z dużego garnka. Przy więźniach strażnicy. Obok stoją wbite w ziemie łopaty.
Ilustracja 61:
opis: współcześnie. „Większość umierała w ciągu trzech miesięcy” – mówi kobieta w pokoju do swoich rozmówców.
Ilustracja 62:
opis: dwóch więźniów leży na pryczy w nocy. Jeden z nich myśli: „To koszmar”. Drugi wygląda na martwego.
Ilustracja 63:
narrator: Większość od razu zagazowano.
opis: rampa w Auschwitz. Nowy transport.
Ilustracja 64:
opis: zbliżenie na kilku przybyłych. Mają żółte pięcioramienne gwiazdy na kurtkach.
Ilustracja 65:
opis: współcześnie. „Nie doszło nigdy do buntu?” – pyta chłopiec. „Doszło...” – odpowiada kobieta.
Ilustracja 66:
narrator: Kilkuset więźniów podpaliło krematorium. Ale byli bez szans.
opis: trzech strażników z bronią ręką. Biegną. Jeden unosi pistolet, ma wykrzywioną w nienawiści minę. W tle płonące zabudowania.
Ilustracja 67:
narrator: Wszystkich uczestników buntu zamordowano.
opis: więzień z uniesionymi do góry rękami. Strażnik za jego plecami mierzy do niego z pistoletu. W tle dogasające zabudowania.
Ilustracja 68:
narrator: Był to jeden z nielicznych buntów. Więźniowie byli zbyt wycieńczeni, aby podejmować jakieś akcje.
opis: wzdłuż więźniów, którzy stoją w grupie na placu, przechadza się wartownik z psem. W tle budka strażnika z bronią maszynową.
Ilustracja 69:
narrator: A poza tym był surowy nadzór, a ogrodzenie było pod prądem.
opis: więźniowie. Ogrodzenie. Budka ze strażnikiem. Nadzorca z pałką.
Ilustracja 70:
narrator: Ale czasami udawało się komuś zbiec.
opis: więźniowie w asyście strażnika wchodzą przez bramę do obozu. Przy bramie rozmawia dwóch innych więźniów: „Co się z nimi stanie?”. „Ktoś uciekł z ich baraku. Teraz ich wszystkich za karę zamordują”.
Ilustracja 71:
opis: współcześnie: Kobieta mówi: „Zbiegli więźniowie, m.in. Rudolf Vrba, informowali rząd brytyjski i amerykański o Auschwitz. Nie przyniosło to oczekiwanych reakcji.
Na podstawie komiksu Poszukiwanie dopasuj definicje do pojęć.
Zamknięta dzielnica, w której w bardzo trudnych warunkach muszą mieszkać wszyscy Żydzi z danego miasta., Odizolowane miejsce, do którego bez wyroku sądowego przywożono ludzi po to, by ich tam pozbawić życia., Odizolowane miejsce, w którym w bardzo złych warunkach przetrzymywano bez wyroku sądowego ludzi z różnych powodów niewygodnych dla władz. Zmuszano ich do ciężkiej pracy i bezwzględnego posłuszeństwa.
| Getto | |
| Obóz koncentracyjny | |
| Obóz zagłady |
Na podstawie mapy wypisz nazwy polskich miast, w których w czasie II wojny światowej utworzono getta dla ludności żydowskiej.
Mapa zatytułowana „Polska pod okupacją”.
Granice Polski z 31 sierpnia 1939 roku:
województwo pomorskie (Bydgoszcz);
województwo poznańskie (Poznań, Kalisz);
województwo łódzkie (Łódź);
województwo śląskie (Katowice);
województwo krakowskie (Kraków);
województwo kieleckie (Kielce);
województwo warszawskie (Warszawa);
województwo lubelskie (Lublin, Chełm, Zamość);
województwo białostockie (Łomża, Białystok);
województwo wileńskie (Wilno);
województwo wołyńskie (Kowel, Łuck, Równe);
województwo tarnopolskie (Tarnopol);
województwo lwowskie (Lwów);
województwo stanisławowskie (Stanisławów);
województwo poleskie (Pińsk);
Granice państw z 31 sierpnia 1939 roku:
Niemcy: część Niemiec z okręgami: Prusy Wschodnie, Gdańsk – Prusy Zachodnie, Marchia Brandenburska, Saksonia, Dolny Śląsk i częścią Górnego Śląska, Saksonia, Sudety;
Łotwa – od sierpnia 1940 republika sowiecka;
Litwa – sierpnia 1940 republika sowiecka;
ZSRS na granicy z II RP;
Słowacja;
Węgry;
Rumunia;
Granice Niemiec i obszary włączone do Niemiec we wrześniu 1939 roku:
Prusy Zachodnie, Prusy Wschodnie,
Kraj Warty (część Wielkopolski, Pomorze Gdańskie, Suwalszczyznę, województwo łódzkie, część Górnego Śląska i część województwa warszawskiego);
Obszary okupowane przez Niemcy od 1939 roku:
obszar Generalnego Gubernatorstwa:
część województwa warszawskiego, kieleckiego, lubelskie, krakowskie);
Obszary włączone do ZSRS w 1939‑1940 roku:
tzw. Zachodnia Białoruś (województwa wileńskie, nowogródzkie, poleskie, białostockie),
tzw. Zachodnia Ukraina (województwa wołyńskie, lwowskie, tarnopolskie, stanisławowskie);
Besarabia na granicy ZSRS i Rumunii.
Obszary włączone do Słowacji we wrześniu 1939 roku: część województwa krakowskiego w okolicy Zakopanego.
Granice okręgów Rzeszy:
Gdańsk – Prusy Zachodnie: województwo pomorskie;
Prusy Wschodnie – Prusy z Królewcem, Olsztynem i północną częścią Mazowsza (województwa warszawskiego);
Stolica Generalnego Gubernatorstwa: Kraków.
Obozy koncentracyjne powstałe do czerwca 1941 roku:
Rogoźnica (Dolny Śląsk);
Sztutowo (Pomorze Gdańskie);
Oświęcim (Górny Śląsk);
Kierunki deportacji obywateli polskich:
Marchia Brandenburska,
Górny Śląsk,
Generalne Gubernatorstwo,
ZSRS.
Przypomnij sobie relację Jana Krawca z obozu w Buchenwaldzie z lekcji W cieniu Hitlera i Stalina. Totalitaryzmy w międzywojennej EuropieW cieniu Hitlera i Stalina. Totalitaryzmy w międzywojennej Europie. O których aspektach życia w obozie koncentracyjnym traktuje komiks Poszukiwanie? Korzystając również z innych źródeł w ośmiu zdaniach opisz warunki panujące w niemieckich obozach koncentracyjnych. Każde poświęć innej kwestii:
Przyjmowaniu do obozu.
Miejscu do spania.
Łazienkom.
Wyżywieniu.
Pracy.
Apelom.
Prześladowaniu więźniów przez nadzorców.
Ucieczkom.
Działania zmierzające do całkowitego wyniszczenia narodu żydowskiego przez Niemców podczas II wojny światowej noszą nazwę Holokaustu.
Odpowiedz na poniższe pytania. W razie potrzeby poszukaj informacji w dowolnych źródłach. Zajrzyj do lekcji: W cieniu Hitlera i Stalina. Totalitaryzmy w międzywojennej EuropieW cieniu Hitlera i Stalina. Totalitaryzmy w międzywojennej Europie i Eksterminacja ludności żydowskiej na ziemiach polskich podczas II wojny światowej z europejską perspektywą w tleEksterminacja ludności żydowskiej na ziemiach polskich podczas II wojny światowej z europejską perspektywą w tle
Dlaczego właśnie Żydzi stali się głównym celem prześladowań niemieckich podczas II wojny światowej?
Jakie postawy wobec udzielania Żydom pomocy podczas II wojny światowej prezentowali Polacy?
Jakie groziły konsekwencje za udzielania Żydom pomocy?
Formy oporu społeczeństwa polskiego
Mimo ciężkich warunków okupacji, bardzo surowego prawa i wysokich kar za jego łamanie Polacy nie poddawali się władzom okupacyjnym. Przyjrzyj się ilustracjom przedstawiającym niektóre formy oporu społeczeństwa.
Wyjaśnij w jaki sposób stawiali opór okupantowi „ludzie małego sabotażu”, o których mówi tekst z wprowadzenia do lekcji?
Z podanych wyrazów utwórz zdania mówiące o rozmaitych formach oporu Polaków podczas okupacji. Dla ułatwienia podano pierwsze słowo poprawnie zbudowanych wypowiedzeń.
dawały ze dostęp do świata czasopisma nielegalne informacji
Nielegalne .......................................................................................................
podtrzymywały zabawne oporu piosenki ducha
Ducha ...........................................................................
nielegalne na przypominały o murach Polsce napisy
Nielegalne .................................................................................
niemieckich wysadzanie straty pociągów duże powodowało okupanta
Wysadzanie .................................................................................................................
pozwalało nie ogłupić nauczanie tajne młodzieży
Tajne .............................................................................................
Krajowa wystąpień zbrojnych Armia przygotowywała do się
Armia ...........................................................................................................
Polskie państwo podziemne
Wszystkie te działania prowadzone były na dużą skalę. Wymagały sprawnego zarządzania. Tymczasem władze Polski opuściły kraj. Jednak we Francji powołano rząd polski na emigracji, a w kraju utworzono struktury państwa podziemnego, które zajmowały się różnymi obszarami nielegalnej działalności. Łączność pomiędzy krajem a emigracją zapewniali kurierzy, którzy nielegalnie podróżowali z Polski na zachód Europy, a stamtąd wracali do Polski na przykład zrzucani na spadochronach z samolotów.
Podsumowanie
Po przegranej kampanii wrześniowej ziemie polskie zostały podzielone między Niemcy i Związek Sowiecki. Obaj okupanci prześladowali ludność polską. Niemcy dążyli do całkowitego wyniszczenia narodu żydowskiego. Do najbardziej znanych miejsc kaźni należą Auschwitz (okupacja niemiecka) i Katyń, gdzie wymordowano polskich oficerów (okupacja sowiecka). Polacy, mimo tragicznego położenia, starali się podtrzymać opór wobec okupanta.
Odczytać informacje z mapy.
Wyobraź sobie, że jest czas okupacji. Czy sam podjąłbyś działania przeciw okupantowi? Co powiedziałbyś kolegom? Jak na twoją decyzję zareagowaliby rodzice?