Zegar "opadająca kula"

Szczegóły:

Tytuł

Zegar "opadająca kula"

Autor

Pusch, Baltazar autor

Data powstania

3 ćwierć XVII wieku

Miejsce powstania

Elbląg

Gatunek

zegar wiszący

Technika

złocenie. srebrzenie

Materiał

żelazo. stal. miedź. mosiądz. złoto. srebro

Ikonografia

23U24 clock. 23U2 (instruments for) measurement of time. 48A98(+1) (+ surface pattern ~ ornaments). 48A98(+4) (+ three-dimensional and seemingly three-dimensional ornament). 48AA9831 foliage, tendrils, branches ~ ornament - AA - stylized. 48AA9833 flowers ~ ornament - AA - stylized. 25F3(+33) (+ głowa zwierzęcia). 25F3(+15) (+ ornamentalne odmiany zwierząt). 48AA984 ornament derived from animal forms - AA - stylized. 49D11 numerals. 49L8 inscription. 49L12 Roman script; scripts based on the Roman alphabet. 31D8 personal name. 48C3(+332) (+ working in base metals). 48C3(+612) (+ base metals ~ arts). 48C33(+332) (+ working in base metals). 48C33(+612) (+ base metals ~ arts). 47B11 handicrafts ~ metal. 48C312 craftsman ~ base metal. 48C3521 engraving. 48C353(+611) (+ precious metals ~ arts)

Właściciel obiektu

Muzeum Narodowe w Krakowie

Udział w wydarzeniach

Przeszłość przyszłości - remont i wyposażenie Muzeum Książąt Czartoryskich... [Muzeum Narodowe w Krakowie] [2018-02-01 - 2020-12-31]

Opis

Obudowa zegara w kształcie złoconej kuli. Na górnym „biegunie” przytwierdzony rodzaj tralki, przez którą przechodzi łańcuszek służący do zawieszania i zarazem napęd zegara. Przez dolny biegun przechodzi oś pojedynczej wskazówki [brak].

W pasie „równika” szeroki srebrzony pierścień z rzymskimi cyframi godzin I – XII i zaznaczonymi półgodzinami; odpowiadają im ryte arabskie oznaczenia godzin w strefie „okołobiegunowej” dolnej hemisfery. W dolnej hemisferze łukowaty otwór kontrolny wahadełka; w górnej otwór do nakręcania sprężyny mechanizmu bicia. Na obie półkule nałożone po cztery półowalne wycinane ażurowo nakładki z osiowo i symetrycznie zakomponowanym ornamentem, złożonym z roślinnej wici wzbogaconej elementami zoomorficznymi (jednej brak).

Mechanizm osadzony pionowo w płycie żelaznej umocowanej w równikowej płaszczyźnie kuli. Mechanizm chodu obciążnikowy – obciążnikiem jest tu ciężar zegara. Wychwyt wrzecionowy z krótkim wahadełkiem z możliwością regulacji za pomocą nakrętki na jego ramieniu. Mechanizm bicia z napędem sprężynowym, zapadowy, wybijający godziny (brak młotka). Nakręcenie zegara polega na uniesieniu całej kuli do góry, a następnie ukryta w bębnie sprężyna, napinająca się w miarę jego obrotów, podczas opadania zegara nawija łańcuszek z powrotem.

Zegar wykonał Balthasar Pusch, który był zegarmistrzem miejskim w Elblągu w 1685 roku lub w latach 1687–1703. Inny zegar-kula jego autorstwa posiadał niegdyś w swojej kolekcji Percy Webster. Jak pisał Jan Jakub Dreścik, konstrukcje zegara napędzanego własnym ciężarem opracowano na początku XV wieku w środowisku francusko-burgundzkim. Przywołał on także opinię, że zegary tego typu zawieszano u podniebienia baldachimu łoża (tzw. Batthimmeluhr). Zegary-kule, w związku z napinającą się podczas opadania kuli sprężyną, nie były dokładne i często spóźniały.

Zegar odnotowano w inwentarzu zbiorów Hotelu Lambert w Paryżu w 1869 roku.

Elżbieta Musialik

Elżbieta Musialik

Dodatkowy opis

(nad pierścieniem) ryty: Baltazar Pusch in Elbing.

Sygnatura obiektu

Balthasar Pusch in Elbing /na górnej półkuli/

Numer inwentarzowy

MNK XIII-3016

Prawa autorskie

Domena publiczna

Link do skanu

https://zbiory.mnk.pl/pl/katalog/289142

Link do obiektu

https://zbiory.mnk.pl/pl/katalog/289142

Instytucja

Muzeum Narodowe w Krakowie