Wstęp
Podstawa programowa sprzyja rozwijaniu świadomości i tożsamości narodowej, komunikacji językowej oraz integracji kulturowej młodzieży należącej do niemieckiej mniejszości narodowej, tym samym służy kształtowaniu postaw świadomego i aktywnego uczestnictwa w życiu mieszkańców danego regionu.
Zadaniem nauczyciela języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej jest motywowanie ucznia do poznawania języka ojczystego oraz kultury narodowej, w tym literatury.
Jednym z najważniejszych zadań nauczyciela jest również rozwijanie w uczniach postaw ciekawości, otwartości na otaczający świat oraz poszanowania kultury własnego narodu oraz kultury polskiej i europejskiej.
Podstawa programowa dzieli wymagania na ogólne i szczegółowe. Do wymagań ogólnych należą: świadomość własnego dziedzictwa narodowego, kształcenie językowe, kształcenie literackie i kulturowe, tworzenie wypowiedzi. Jest to kompleksowe ujęcie nadrzędnych celów kształcenia, które informują, jak rozumieć podporządkowane im wymagania szczegółowe, które odwołują się do konkretnych umiejętności oraz ściśle określonych wiadomości. Spełnianie wymagań szczegółowych służy osiąganiu wymagań ogólnych.
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Świadomość własnego dziedzictwa narodowego.
1. Rozumienie znaczenia literatury i kultury w kształtowaniu poczucia tożsamości narodowej.
2. Rozwijanie wiedzy z zakresu kultury narodowej.
3. Kształtowanie świadomego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej.
II. Kształcenie językowe.
1. Rozumienie wartości języka ojczystego oraz jego funkcji w budowaniu wspólnoty narodowej.
2. Zdobycie funkcjonalnej wiedzy na temat wybranych zagadnień z zakresu gramatyki opisowej.
3. Rozwijanie umiejętności mówienia i pisania zgodnego z zasadami poprawności językowej.
III. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury z wykorzystaniem podstawowej terminologii.
2. Rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury z wykorzystaniem podstawowych kontekstów.
IV. Tworzenie wypowiedzi.
1. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w języku narodowym w różnych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych.
2. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w języku narodowym w różnych sytuacjach komunikacyjnych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Świadomość własnego dziedzictwa narodowego. Uczeń:
1) rozumie tematy, motywy charakterystyczne dla literatury narodowej;
2) rozumie kontekst kulturowy poznawanych utworów literackich.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka.
Uczeń wykazuje się podstawową wiedzą z zakresu fonetyki, fleksji i składni.
2. Zróżnicowanie języka.
Uczeń rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, publicystyczny.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
1) posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka narodowego;
2) stosuje zasady etyki i etykiety językowej, wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji z rozmówcą.
4. Odbiór przekazu językowego. Uczeń:
1) odczytuje sens tekstów artystycznych i publicystycznych, uwzględniając zawarte w nich informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
2) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia).
5. Ortografia i interpunkcja.
Uczeń pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym.
III. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Analiza i interpretacja utworów literackich. Uczeń:
1) rozpoznaje podstawowe motywy;
2) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty historyczny i biograficzny.
IV. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie. Uczeń:
1) przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi);
2) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym tempo mowy i donośność, poprawny akcent wyrazowy oraz poprawną intonację zdania).
2. Pisanie. Uczeń:
1) tworzy dłuższy tekst pisany (podanie, rozprawka, interpretacja utworu literackiego lub jego fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
2) przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi).
Warunki i sposób realizacji
Szkoła ponadpodstawowa to czas budowania poczucia własnej świadomości narodowej, poznawania kultury, doskonalenia umiejętności komunikacyjnych. To również okres intensywnego rozwoju osobowości ucznia, zarówno pod względem intelektualnym, jak i emocjonalnym, jego zainteresowań, wyznaczania celów, do których dąży. Uczeń tworzy fundamenty swojego światopoglądu, kształtuje hierarchię wartości, samodzielnie analizuje i porządkuje rzeczywistość. Staje się świadomym odbiorcą kultury.
Zadaniem nauczyciela języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej jest przede wszystkim:
1) pogłębianie poczucia tożsamości narodowej, szacunku do kultury i tradycji;
2) rozwijanie motywacji do poznawania języka, kultury, tradycji;
3) kształtowanie postawy otwartości wobec innych kultur i szacunku dla ich dorobku;
4) rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem niemieckim z zachowaniem norm kultury, etyki i etykiety językowej;
5) rozwijanie umiejętności posługiwania się różnymi gatunkami wypowiedzi ustnych i pisemnych, które są niezbędne w edukacji szkolnej oraz w różnych sytuacjach życiowych;
6) inspirowanie ucznia do samodzielnego poszukiwania źródeł wiedzy, również z wykorzystaniem środowiska wirtualnego, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa w sieci.
Nauczyciel odwołuje się do wiedzy i umiejętności nabytych przez ucznia na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Uczy świadomego, krytycznego odbioru tekstów kultury. Zwraca uwagę na specyfikę życia mniejszości narodowej. Stwarza warunki do samodzielnego rozwoju intelektualnego oraz inspiruje do pogłębiania wiedzy. W tym celu stosuje wybrane metody wspierające rozwój ucznia, np. metodę projektu polegającą na szerokiej współpracy między uczniami.