Język polski realizowany jako przedmiot kluczowy w branżowej szkole I stopnia pozwala uczniowi na poznawanie zarówno dzieł literackich wchodzących w skład dziedzictwa polskiej, europejskiej i światowej kultury, jak i utworów literatury współczesnej, których autorzy zdobyli uznanie.
Cele kształcenia (wymagania ogólne) i treści nauczania (wymagania szczegółowe) przedmiotu język polski zostały sformułowane dla czterech obszarów, tj.: kształcenia literackiego i kulturowego, kształcenia językowego, tworzenia wypowiedzi i samokształcenia, a ich realizacja wymaga zintegrowania, które ma służyć osiągnięciu przez ucznia umiejętności świadomego odbioru dzieł literackich oraz ich interpretacji w różnych kontekstach. Szczególne znaczenie dla rozwoju kompetencji interpretacyjnych ma zintegrowanie kształcenia literackiego i kształcenia językowego. Wzbogacanie wiedzy o języku traktowanym jako rozwijający się system i narzędzie służące poznawaniu świata oraz wartościowaniu ma służyć kształtowaniu u ucznia refleksji porządkującej i pozwalać na świadome uczestnictwo w różnych sytuacjach komunikacyjnych związanych zarówno z odbiorem, jak i tworzeniem własnych tekstów. Służy temu również dalsze rozwijanie umiejętności retorycznych, które pozwalają nie tylko na tworzenie własnych wypowiedzi, ale pozwalają także rozpoznać próby manipulacji i skutecznie się im przeciwstawiać.
Wspieranie rozwoju kultury językowej ucznia służy uwrażliwianiu go na piękno mowy ojczystej.
Ważnym zagadnieniem w ramach nauczania języka polskiego jest rozwijanie i ukierunkowanie samokształcenia ucznia. Sprzyja ono realizacji własnych zainteresowań i ambicji, otwiera przed uczniem możliwość uczestnictwa w kulturze i życiu własnego regionu, kształtuje potrzebę samorozwoju. Stanowi również naturalne wsparcie dla zintegrowanego kształcenia kompetencji interpretacyjnej, językowej i komunikacyjnej ucznia.
Wykaz lektur jest złożony z pozycji obowiązkowych i uzupełniających (do wyboru przez nauczyciela).
1.
Rozwijanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
2.
Rozumienie konieczności zachowania i rozwoju literatury i kultury w życiu jednostki oraz społeczeństwa.
3.
Rozwijanie umiejętności rozróżniania kultury wysokiej i niskiej, elitarnej i popularnej.
4.
Kształcenie świadomego odbioru utworów literackich i tekstów kultury na poziomie dosłownym i przenośnym.
5.
Kształcenie umiejętności rozumienia roli mediów oraz ich wpływu na zachowania i postawy ludzi, a także właściwego korzystania z nich.
6.
Rozwijanie wrażliwości estetycznej oraz kształtowanie potrzeby uczestnictwa w kulturze poprzez udział w wydarzeniach kulturalnych.
7.
Wspieranie uczniów w budowaniu własnego systemu wartości na fundamencie prawdy, dobra i piękna oraz szacunku dla człowieka.
1.
Pogłębianie funkcjonalnej wiedzy na temat wybranych zagadnień z zakresu kształcenia językowego.
2.
Doskonalenie umiejętności komunikowania się (słuchania, czytania, mówienia i pisania) oraz stosownego wykorzystania języka w różnych sytuacjach komunikacyjnych.
3.
Uwrażliwianie na piękno mowy ojczystej, rozwijanie kultury językowej i umiejętności posługiwania się poprawną polszczyzną.
4.
Doskonalenie umiejętności poprawnego mówienia oraz pisania zgodnego z zasadami ortofonii oraz pisowni polskiej.
1.
Doskonalenie umiejętności wyrażania własnych sądów i udziału w dyskusji.
2.
Wykorzystanie kompetencji językowych w wypowiedziach ustnych i pisemnych.
3.
Rozwijanie umiejętności stosowania podstawowych zasad retoryki, w szczególności argumentowania, oraz rozpoznawania manipulacji językowej.
1.
Doskonalenie umiejętności korzystania z różnych źródeł informacji, w tym zasobów cyfrowych, oceny ich rzetelności, wiarygodności i poprawności merytorycznej.
2.
Kształcenie nawyków systematycznego uczenia się, porządkowania zdobytej wiedzy i jej pogłębiania.
3.
Wyrabianie nawyku samodzielnej lektury.
4.
Rozwijanie uzdolnień i zainteresowań poprzez udział w różnych formach aktywności.
5.
Umacnianie postawy poszanowania dla cudzej własności intelektualnej.
6.
Rozwijanie umiejętności efektywnego posługiwania się technologią informacyjną w poszukiwaniu, porządkowaniu i wykorzystywaniu pozyskanych informacji.
Na III etapie edukacyjnym w branżowej szkole I stopnia obowiązuje: utrwalanie, poszerzanie i doskonalenie wiadomości i umiejętności nabytych w szkole podstawowej.
1)
rozumie podstawy periodyzacji literatury, poznaje okresy literackie (starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945-1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.);
2)
rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, tragedię antyczną, a także odmiany powieści i dramatu, rozpoznaje podstawowe cechy gatunkowe czytanych utworów literackich;
3)
rozpoznaje problematykę poznanych tekstów oraz jej związek ze zjawiskami społecznymi i historycznymi;
4)
rozpoznaje w utworze elementy świata przedstawionego (fabuła, bohaterowie, akcja, wątek, motyw), narrację, sytuację liryczną;
5)
przedstawia odczytanie utworu w kontekście własnych doświadczeń;
6)
określa w poznawanych utworach problematykę egzystencjalną i poddaje ją refleksji;
7)
rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe, określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
1)
wyszukuje i przetwarza informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych;
2)
odczytuje pozaliterackie teksty kultury, rozumie ich odmienny język;
3)
odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej;
4)
rozpoznaje specyfikę tekstów informacyjnych, publicystycznych, reklamowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz;
5)
wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio, porządkuje je, określa ich funkcję w przekazie;
6)
odróżnia informacje od opinii;
7)
określa temat i główną myśl tekstu.
1)
określa formy fleksyjne odmiennych części mowy i ich funkcje w tekście;
2)
rozpoznaje w tekstach nieodmienne części mowy i określa ich funkcje znaczeniowe i składniowe;
3)
rozumie rolę budowy słowotwórczej wyrazów i określa znaczenie różnych konstrukcji słowotwórczych w tekście;
4)
określa funkcje zdań pojedynczych i różnego typu zdań złożonych w tekstach;
5)
wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w tworzeniu własnych wypowiedzi.
1)
rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie potrzebę funkcjonalnego ich stosowania;
2)
rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa) oraz określa ich funkcje w tekście;
3)
odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
1)
rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście;
2)
zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);
3)
posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
4)
stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, wykorzystując kryteria, np. prawda - fałsz, poprawność - niepoprawność;
5)
stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji;
6)
charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej).
4.
Ortografia i interpunkcja. Uczeń wykorzystuje wiedzę o zasadach pisowni oraz interpunkcji w tworzonych przez siebie tekstach.
1)
formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej;
2)
rozróżnia typy argumentów;
3)
rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych;
4)
odróżnia dyskusję od sporu i kłótni.
1)
buduje wypowiedzi w sposób świadomy, ze znajomością ich funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
2)
reaguje na przejawy agresji językowej, np. prosząc o rozwinięcie lub uzasadnienie stanowiska;
3)
zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
4)
tworzy formy użytkowe, np. CV, podanie, wniosek, protokół, opinię, zażalenie;
5)
tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: opis, charakterystyka, rozprawka, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca, referat;
6)
tworzy plan własnej wypowiedzi;
7)
tworzy wypowiedź, stosując odpowiednią dla danej formy gatunkowej kompozycję i układ graficzny oraz zasady spójności tekstu;
8)
stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu;
9)
wygłasza mowę, z uwzględnieniem środków pozajęzykowych.
1)
dokonuje krytycznej selekcji informacji;
2)
wykorzystuje mulitmedialne źródła informacji; rozwija umiejętność oceny przekazywanych przez nie informacji;
3)
posługuje się słownikami różnego typu;
4)
gromadzi i przetwarza informacje;
5)
korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on-line, wydawnictw e-book, autorskich stron intenetowych twórców; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość.
1)
Biblia, fragmenty: Księgi Rodzaju, Księgi Hioba;
2)
Jan Parandowski, Mitologia, cz. I Grecja - mity nieomawiane w szkole podstawowej;
3)
Homer, Iliada (fragmenty);
4)
Sofokles, Antygona;
5)
Bogurodzica;
6)
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
7)
Pieśń o Rolandzie (fragmenty);
8)
Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II;
9)
wybrane wiersze: Mikołaj Sęp-Szarzyński, Jan Andrzej Morsztyn;
10)
Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);
11)
William Szekspir, Romeo i Julia;
12)
Molier, Skąpiec;
13)
Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;
14)
Adam Mickiewicz, Oda do młodości, wybrane ballady, wybrane wiersze;
15)
Juliusz Słowacki, wybrane wiersze;
16)
Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
17)
Bolesław Prus, Z legend dawnego Egiptu;
18)
Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;
19)
Henryk Sienkiewicz, Potop;
20)
wybrane wiersze: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
21)
Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I - Jesień);
22)
wybrane wiersze następujących poetów: Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska--Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
23)
Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu; Ludzie, którzy szli;
24)
Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;
25)
wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, wybrane wiersze, w tym z tomu Ocalenie, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomu Raport z oblężonego Miasta;
26)
Sławomir Mrożek, Tango;
27)
Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą "Edek" (z tomu Prawo prerii);
28)
Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
29)
Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);
30)
powojenna piosenka literacka - wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Agnieszki Osieckiej.
Lektura uzupełniająca do wyboru przez nauczyciela.
Klasy I-III branżowej szkoły I stopnia to okres dalszego rozwijania przez uczniów sposobów poznawania świata i postaw wobec niego, określania celów życiowych, dojrzewania intelektualnego i emocjonalnego, kształtowania się światopoglądu i hierarchii wartości. Rozwojowi towarzyszy poznawanie kultury i jej wytworów. Szczególne miejsce w kształceniu umiejętności ucznia branżowej szkoły I stopnia ma rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi ludźmi, doskonalenie myślenia konkretnego oraz abstrakcyjnego. Kształcone i rozwijane kompetencje językowe i komunikacyjne stanowią podstawę rozwoju osobowego i nawiązywania kontaktów, rozwiązywania problemów oraz zaspakajania potrzeb duchowych i materialnych człowieka.
1)
rozwijanie świadomości ucznia, że książka jest inspiracją dla wyobraźni oraz źródłem wiedzy o świecie i zachowaniach ludzkich;
2)
stymulowanie i rozwijanie zainteresowań ucznia;
3)
kształtowanie systemu wartości i umiejętności ich hierarchizowania;
4)
inspirowanie refleksji i dyskusji na różne tematy;
5)
pogłębianie świadomości językowej i komunikacyjnej ucznia;
6)
rozwijanie kompetencji językowych i komunikacyjnych ucznia, umożliwiających mu sprawne i odpowiedzialne funkcjonowania we współczesnym świecie;
7)
dalsze rozwijanie jego sprawności wypowiadania się w różnych formach;
8)
inspirowanie i rozbudzanie potrzeby samokształcenia ucznia.
Nauczyciel w organizowaniu procesu dydaktycznego jest zobowiązany do stosowania rozwiązań metodycznych, które zapewnią integrację kształcenia literackiego, kulturowego, językowego i samokształcenia.
Nauczyciel w branżowej szkole I stopnia odwołuje się do wiedzy i umiejętności, które uczeń nabył na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Motywuje ucznia do lektury utworów
ważnych dla rozwijania wiedzy o człowieku i świecie, wspiera kształtowanie systemu wartości na gruncie prawdy, dobra i piękna, inspiruje do refleksji wypływającej z poznawania dzieł. Literatura antyczna i staropolska stanowi źródło i fundament tożsamości narodowej i kulturowej. Aby umożliwić uczniom zrozumienie związków między dziełami antyku i literatury dawnej a współczesną kulturą, nauczyciel w omawianiu lektur przyjmuje zasadę łączenia ich problematyki z problematyką tekstów współczesnych, obecnych zarówno w kulturze wysokiej, jak i kulturze masowej.
Nauczyciel w branżowej szkole I stopnia wspiera rozwój zainteresowań ucznia, rozumienie przez niego współczesnej kultury i jej źródeł, a także roli nowoczesnych środków przekazywania informacji w kontekście tradycji.