Podstawa programowa umożliwia rozwój młodzieży należącej do mniejszości narodowej lub etnicznej na wielu płaszczyznach: w zakresie świadomości i tożsamości narodowej lub etnicznej, integracji kulturowej i komunikacji językowej. Przewiduje ona aktywne uczestnictwo uczniów w życiu środowiska lokalnego i kulturze narodowej lub etnicznej.
Zadaniem nauczyciela jest motywowanie ucznia do poznawania literatury narodowej lub etnicznej oraz innych tekstów kultury, w tym również kultury regionalnej.
Jednym z najważniejszych zadań nauczyciela jest rozwijanie w uczniach postaw ciekawości, otwartości na otaczający świat i poszanowania kultury własnego narodu lub grupy etnicznej, jak również kultury polskiej i europejskiej.
Podstawa programowa dzieli wymagania na ogólne i szczegółowe. Do wymagań ogólnych należą: świadomość własnego dziedzictwa narodowego lub etnicznego, kształcenie językowe, kształcenie literackie i kulturowe, tworzenie wypowiedzi.
Jest to kompleksowe ujęcie nadrzędnych celów kształcenia, które informują, jak rozumieć podporządkowane im wymagania szczegółowe, które odwołują się do konkretnych umiejętności oraz ściśle określonych wiadomości. Spełnianie wymagań szczegółowych służy osiąganiu wymagań ogólnych.
1.
Rozumienie znaczenia literatury i kultury w kształtowaniu poczucia tożsamości narodowej lub etnicznej.
2.
Pogłębianie znajomości historii narodowej lub etnicznej.
3.
Pogłębianie wiedzy z zakresu kultury narodowej lub etnicznej.
4.
Kształtowanie świadomego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej.
1.
Rozumienie wartości języka ojczystego oraz jego funkcji w budowaniu wspólnoty rodzinnej, narodowej i kulturowej.
2.
Kształtowanie odpowiedzialności za świadome posługiwanie się językiem ojczystym.
3.
Poznawanie pojęć służących do opisywania języka jako narzędzia komunikacji.
4.
Zdobycie funkcjonalnej wiedzy na temat wybranych zagadnień z zakresu gramatyki.
5.
Pogłębianie umiejętności porozumiewania się (słuchania, mówienia, czytania i pisania) w sytuacjach prywatnych i publicznych, w tym z osobami z trudnościami w komunikowaniu się
6.
Pogłębianie umiejętności poprawnego mówienia i pisania zgodnego z zasadami poprawności językowej.
1.
Pogłębianie umiejętności analizy i interpretacji utworów literackich i innych tekstów kultury z wykorzystaniem właściwej terminologii.
2.
Rozumienie zależności między wydarzeniami historycznymi a literaturą i kulturą.
3.
Pogłębianie zdolności rozumienia wartości o charakterze narodowym, etnicznym i uniwersalnym.
4.
Kształtowanie świadomego uczestnictwa w kulturze.
1.
Rozwijanie i pogłębianie umiejętności wypowiadania się w różnych formach.
2.
Doskonalenie umiejętności wygłaszania, recytacji i interpretacji głosowej tekstów.
3.
Doskonalenie umiejętności tworzenia wypowiedzi pisemnych.
4.
Wyrażanie własnych poglądów i opinii.
5.
Tworzenie wypowiedzi pisemnych, z uwzględnieniem estetyki tekstu i zasad jego organizacji, również z wykorzystaniem nowoczesnych technologii.
1)
analizuje różne wzorce postaw społecznych, narodowych, obywatelskich, obyczajowych, kulturowych, moralnych, religijnych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość;
2)
rozumie tematy, motywy i toposy charakterystyczne dla literatury narodowej lub etnicznej;
3)
rozumie związek poznanych utworów z życiem narodu i różnych grup wspólnotowych;
4)
wykazuje korzyści wynikające z wzajemnego przenikania się kultur.
1)
odmienia części mowy;
2)
wskazuje funkcje składniowe wyrazów użytych w zdaniu;
3)
analizuje zdania złożone współrzędnie i podrzędnie, rozpoznaje równoważniki zdań;
4)
wskazuje różnice między nieodmiennymi częściami mowy;
5)
rozpoznaje znaczenie akcentu wyrazowego.
1)
rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, publicystyczny;
2)
rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;
3)
dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy);
4)
rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone, rozumie ich funkcję w tekście;
5)
rozpoznaje różne odmiany języka, np. potoczny, gwarowy, literacki, dialekt.
1)
posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą języka narodowego lub etnicznego;
2)
świadomie korzysta z zasobów internetu, w tym multimedialnych, np. bibliotek, słowników on-line, wydawnictw e-book, autorskich stron internetowych twórców; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich wartość, przestrzega praw autorskich;
3)
stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji;
4)
rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
5)
stosuje zasady etyki i etykiety językowej, wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji z rozmówcą;
6)
rozumie pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe, dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną a komunikacją przez internet);
7)
rozumie konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla środków elektronicznych (takich jak SMS, e-mail, czat);
8)
rozróżnia pojęcia błędu językowego i innowacji językowej, poprawności i stosowności wypowiedzi;
9)
czerpie dodatkowe informacje z przypisu.
1)
odczytuje sens tekstów artystycznych, publicystycznych (artykuł, reportaż), popularnonaukowych, prasowych (wiadomość, komentarz), również tych umieszczonych w internecie, uwzględniając zawarte w nich informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
2)
nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia);
3)
formułuje wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście;
4)
rozpoznaje wypowiedź o charakterze informacyjnym, ekspresywnym i impresywnym;
5)
rozpoznaje manipulację językową;
6)
odróżnia opinię od faktu;
7)
rozpoznaje gatunki publicystyczne, prasowe, radiowe i telewizyjne.
1)
pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym;
2)
wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych.
1)
rozpoznaje podstawowe motywy (np. ojczyzny, poety, matki, ziemi itp.) oraz ich funkcje w utworze;
2)
wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty: literacki, biograficzny;
3)
dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
4)
rozpoznaje w utworze sposoby kreowania bohatera i świata przedstawionego (narracja, fabuła, sytuacja liryczna, akcja) oraz różne sposoby pokazywania świata przedstawionego: realizm, fantastyka, groteska;
5)
wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (tytuł, podtytuł, puenta, kompozycja, słowa klucze, motto).
1)
określa wartości estetyczne poznawanych tekstów kultury;
2)
dostrzega specyfikę przekazów audiowizualnych (przedstawień teatralnych, filmów, programów informacyjnych, programów rozrywkowych).
1)
tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
2)
publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność, poprawny akcent wyrazowy oraz poprawną intonację zdania);
3)
przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi;
4)
hierarchizuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie.
1)
tworzy dłuższy tekst pisany (podanie, rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub jego fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej, w tym celu posługuje się również technologią informacyjnokomunikacyjną;
2)
tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
3)
przygotowuje wypowiedź (analizuje temat, dostosowuje do niego formę wypowiedzi, sporządza plan wypowiedzi);
4)
hierarchizuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
5)
wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje, sporządza przypisy).
Szkoła ponadpodstawowA to czas wchodzenia młodego człowieka w dorosłe życie, pogłębiania poczucia własnej świadomości narodowej lub etnicznej, poznawania kultury, doskonalenia umiejętności komunikacyjnych, myślenia konkretnego i abstrakcyjnego. To również okres intensywnego rozwoju osobowości ucznia zarówno pod względem intelektualnym, jak i emocjonalnym, jego zainteresowań, wyznaczania sobie celów, do których dąży. Na tym etapie edukacji uczeń tworzy fundamenty swojego światopoglądu, kształtuje hierarchię wartości, samodzielnie analizuje i porządkuje rzeczywistość. Staje się świadomym odbiorcą kultury, potrafi dostrzegać i rozumieć wartości narodowe lub etniczne oraz uniwersalne.
1)
rozwijanie motywacji do poznawania języka, kultury, tradycji;
2)
pogłębianie poczucia tożsamości narodowej lub etnicznej, szacunku do kultury i tradycji;
3)
zapoznanie z najważniejszymi tendencjami w kulturze współczesnej mniejszości narodowej lub etnicznej;
4)
kształtowanie postawy otwartości wobec innych kultur i szacunku dla ich dorobku;
5)
pogłębianie umiejętności sprawnego posługiwania się językiem mniejszości narodowej lub etnicznej w różnych sytuacjach komunikacyjnych z zachowaniem norm kultury, etyki i etyki językowej;
6)
pogłębianie umiejętności posługiwania się różnymi gatunkami wypowiedzi ustnych i pisemnych, które są niezbędne w edukacji szkolnej oraz w różnych sytuacjach życiowych;
7)
inspirowanie ucznia do samodzielnego poszukiwania źródeł wiedzy, również z wykorzystaniem środowiska wirtualnego, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa w sieci.
Nauczyciel w szkole ponadpodstawowej odwołuje się do wiedzy i umiejętności, które uczeń nabył na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Wprowadza go w świat kultury wysokiej, uczy świadomego, krytycznego odbioru tekstów kultury. Zwraca uwagę na specyfikę życia mniejszości narodowej lub etnicznej. Stwarza warunki do samodzielnego rozwoju intelektualnego oraz inspiruje do pogłębiania wiedzy. W tym celu stosuje wybrane metody wspierające _ rozwój ucznia jak metodę projektu, polegającą na szerokiej współpracy pomiędzy uczniami.