Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne: wspiera rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i społeczny uczniów oraz kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia, wspomaga efektywność procesu uczenia się oraz pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów.
Oczekiwania wobec współczesnego wychowania fizycznego wymagają nowych standardów przygotowania ucznia do całożyciowej aktywności fizycznej i troski o zdrowie. Wychowanie fizyczne to nie tylko przygotowanie sprawnościowe, ale przede wszystkim prozdrowotne. Pełni ono, oprócz swej funkcji doraźnej, również funkcję prospektywną (przygotowuje do dokonywania w życiu wyborów korzystnych dla zdrowia). W podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej widoczna jest personalistyczna koncepcja wychowania oraz koncepcja sprawności fizycznej ukierunkowanej na zdrowie.
Wychowanie fizyczne dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych jest realizowane w formie zajęć klasowo-lekcyjnych i zajęć do wyboru przez ucznia, w tym: zajęć sportowych, zajęć rekreacyjno-zdrowotnych, zajęć tanecznych lub aktywnej turystyki.
Zajęcia z wychowania fizycznego zarówno te realizowane w formie zajęć klasowo-lekcyjnych, jak i te prowadzone do wyboru przez ucznia, prowadzą nauczyciele wychowania fizycznego zatrudnieni w szkole. Zajęcia wychowania fizycznego mogą być realizowane w obiektach sportowych znajdujących się w otoczeniu szkoły (np. korzystanie z hal sportowych).
Wymagania szczegółowe podstawy programowej odnoszą się do zajęć prowadzonych w systemie klasowo-lekcyjnym. W ramach zajęć do wyboru realizacja treści jest dowolna i powinna wykraczać poza podstawę programową.
I.
Kształtowanie umiejętności rozpoznawania i oceny własnego rozwoju fizycznego oraz sprawności fizycznej.
II.
Zachęcanie do uczestnictwa w rekreacyjnych i sportowych formach aktywności fizycznej.
III.
Poznawanie i stosowanie zasad bezpieczeństwa podczas aktywności fizycznej.
IV.
Kształtowanie umiejętności rozumienia związku aktywności fizycznej ze zdrowiem oraz praktykowania zachowań prozdrowotnych.
V.
Kształtowanie umiejętności osobistych i społecznych sprzyjających całożyciowej aktywności fizycznej.
1)
rozpoznaje wybrane zdolności motoryczne człowieka;
2)
rozróżnia pojęcie tętna spoczynkowego i powysiłkowego;
3)
wymienia cechy prawidłowej postawy ciała.
1)
dokonuje pomiarów wysokości i masy ciała oraz z pomocą nauczyciela interpretuje wyniki;
2)
mierzy tętno przed i po wysiłku oraz z pomocą nauczyciela interpretuje wyniki;
3)
wykonuje próbę siły mięśni brzucha oraz gibkości kręgosłupa;
4)
demonstruje po jednym ćwiczeniu kształtującym wybrane zdolności motoryczne;
5)
wykonuje ćwiczenia wspomagające utrzymywanie prawidłowej postawy ciała.
1)
opisuje sposób wykonywania poznawanych umiejętności ruchowych;
2)
opisuje zasady wybranej regionalnej zabawy lub gry ruchowej;
3)
rozróżnia pojęcia technika i taktyka;
4)
wymienia miejsca, obiekty i urządzenia w najbliższej okolicy, które można wykorzystać do aktywności fizycznej;
5)
wyjaśnia co symbolizują flaga i znicz olimpijski, rozróżnia pojęcia olimpiada i igrzyska olimpijskie.
1)
wykonuje i stosuje w grze: kozłowanie piłki w miejscu i ruchu, prowadzenie piłki nogą, podanie piłki oburącz i jednorącz, rzut piłki do kosza z miejsca, rzut i strzał piłki do bramki z miejsca, odbicie piłki oburącz sposobem górnym;
2)
uczestniczy w minigrach;
3)
organizuje w gronie rówieśników wybraną zabawę lub grę ruchową, stosując przepisy w formie uproszczonej;
4)
uczestniczy w wybranej regionalnej zabawie lub grze ruchowej;
5)
wykonuje przewrót w przód z różnych pozycji wyjściowych;
6)
wykonuje dowolny układ gimnastyczny lub taneczny w oparciu o własną ekspresję ruchową;
7)
wykonuje bieg krótki ze startu wysokiego;
8)
wykonuje marszobiegi w terenie;
9)
wykonuje rzut z miejsca i z krótkiego rozbiegu lekkim przyborem;
10)
wykonuje skok w dal z miejsca i z krótkiego rozbiegu.
1)
zna regulamin sali gimnastycznej i boiska sportowego;
2)
opisuje zasady bezpiecznego poruszania się po boisku;
3)
wymienia osoby, do których należy zwrócić się o pomoc w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia.
1)
respektuje zasady bezpiecznego zachowania się podczas zajęć ruchowych;
2)
wybiera bezpieczne miejsce do zabaw i gier ruchowych;
3)
posługuje się przyborami sportowymi zgodnie z ich przeznaczeniem;
4)
wykonuje elementy samoochrony przy upadku, zeskoku.
1)
opisuje jakie znaczenie ma aktywność fizyczna dla zdrowia;
2)
opisuje piramidę żywienia i aktywności fizycznej;
3)
opisuje zasady zdrowego odżywiania;
4)
opisuje zasady doboru stroju do warunków atmosferycznych w trakcie zajęć ruchowych.
1)
przestrzega zasad higieny osobistej i czystości odzieży;
2)
przyjmuje prawidłową postawę ciała w różnych sytuacjach.
1)
wymienia kryteria oceny wytrzymałości w odniesieniu do wybranej próby testowej (np. test Coopera);
2)
wymienia kryteria oceny siły i gibkości w odniesieniu do wybranej próby testowej (np. siły mięśni brzucha, gibkości dolnego odcinka kręgosłupa);
3)
wskazuje grupy mięśniowe odpowiedzialne za prawidłową postawę ciała.
1)
wykonuje próby sprawnościowe pozwalające ocenić wytrzymałość tlenową, siłę i gibkość oraz z pomocą nauczyciela interpretuje uzyskane wyniki;
2)
demonstruje ćwiczenia wzmacniające mięśnie posturalne i ćwiczenia gibkościowe, indywidualne i z partnerem;
3)
demonstruje ćwiczenia rozwijające zdolności koordynacyjne wykonywane indywidualnie i z partnerem.
1)
wymienia podstawowe przepisy wybranych sportowych i rekreacyjnych gier zespołowych;
2)
opisuje zasady wybranej gry rekreacyjnej pochodzącej z innego kraju europejskiego;
3)
opisuje podstawowe zasady taktyki obrony i ataku w wybranych grach zespołowych;
4)
wymienia rekomendacje aktywności fizycznej dla swojego wieku (np. Światowej Organizacji Zdrowia lub Unii Europejskiej);
5)
definiuje pojęcie rozgrzewki i opisuje jej zasady;
6)
rozumie i opisuje ideę starożytnego i nowożytnego ruchu olimpijskiego.
1)
wykonuje i stosuje w grze: kozłowanie piłki w ruchu ze zmianą tempa i kierunku, prowadzenie piłki nogą ze zmianą tempa i kierunku, podanie piłki oburącz i jednorącz w ruchu, rzut piłki do kosza z biegu po kozłowaniu (dwutakt), rzut i strzał piłki do bramki w ruchu, odbicie piłki oburącz sposobem górnym i dolnym, rozegranie „na trzy”, zagrywkę ze zmniejszonej odległości, rzut i chwyt ringo;
2)
uczestniczy w minigrach oraz grach szkolnych i uproszczonych;
3)
uczestniczy w grze rekreacyjnej pochodzącej z innego kraju europejskiego;
4)
organizuje w gronie rówieśników wybraną grę sportową lub rekreacyjną;
5)
wykonuje przewrót w przód z marszu oraz przewrót w tył z przysiadu;
6)
wykonuje wybrane inne ćwiczenie zwinnościowo-akrobatyczne (np. stanie na rękach lub na głowie z asekuracją, przerzut bokiem);
7)
wykonuje układ ćwiczeń zwinnościowo-akrobatycznych z przyborem lub bez;
8)
wykonuje dowolny skok przez przyrząd z asekuracją;
9)
wykonuje proste kroki i figury tańców regionalnych i nowoczesnych;
10)
wybiera i pokonuje trasę biegu terenowego;
11)
wykonuje bieg krótki ze startu niskiego;
12)
wykonuje rzut małą piłką z rozbiegu;
13)
wykonuje skok w dal po rozbiegu oraz skoki przez przeszkody;
14)
przeprowadza fragment rozgrzewki.
1)
wyjaśnia, dlaczego należy przestrzegać ustalonych reguł w trakcie rywalizacji sportowej;
2)
omawia sposoby postępowania w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia;
3)
wymienia zasady bezpiecznego korzystania ze sprzętu sportowego;
4)
omawia zasady bezpiecznego zachowania się nad wodą i w górach w różnych porach roku.
1)
stosuje zasady asekuracji podczas zajęć ruchowych;
2)
korzysta bezpiecznie ze sprzętu i urządzeń sportowych;
3)
wykonuje elementy samoobrony (np. zasłona, unik, pad).
1)
wyjaśnia pojęcie zdrowia;
2)
opisuje pozytywne mierniki zdrowia;
3)
wymienia zasady i metody hartowania organizmu;
4)
omawia sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem i niską temperaturą;
5)
omawia zasady aktywnego wypoczynku zgodne z rekomendacjami aktywności fizycznej dla swojego wieku (np. WHO lub UE).
1)
wykonuje ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała w postawie stojącej, siedzącej i leżeniu oraz w czasie wykonywania różnych codziennych czynności;
2)
wykonuje ćwiczenia oddechowe i inne o charakterze relaksacyjnym;
3)
podejmuje aktywność fizyczną w różnych warunkach atmosferycznych.
1)
wyjaśnia, jakie zmiany zachodzą w budowie ciała i sprawności fizycznej w okresie dojrzewania płciowego;
2)
wymienia testy i narzędzia do pomiaru sprawności fizycznej;
3)
wskazuje zastosowanie siatek centylowych w ocenie własnego rozwoju fizycznego.
1)
dokonuje pomiarów wysokości i masy ciała oraz samodzielnie interpretuje wyniki;
2)
wykonuje wybrane próby kondycyjnych i koordynacyjnych zdolności motorycznych;
3)
ocenia i interpretuje poziom własnej sprawności fizycznej;
4)
demonstruje zestaw ćwiczeń kształtujących wybrane zdolności motoryczne;
5)
demonstruje zestaw ćwiczeń kształtujących prawidłową postawę ciała.
1)
omawia zmiany zachodzące w organizmie podczas wysiłku fizycznego;
2)
wskazuje korzyści wynikające z aktywności fizycznej w terenie;
3)
wskazuje możliwości wykorzystania nowoczesnych technologii do oceny dziennej aktywności fizycznej;
4)
charakteryzuje nowoczesne formy aktywności fizycznej (np. pilates, zumba, nordic walking);
5)
opisuje zasady wybranej formy aktywności fizycznej spoza Europy;
6)
wyjaśnia ideę olimpijską, paraolimpijską i olimpiad specjalnych.
1)
wykonuje i stosuje w grze techniczne i taktyczne elementy gier: w koszykówce, piłce ręcznej i piłce nożnej: zwody, obronę „każdy swego”, w siatkówce: wystawienie, zbicie i odbiór piłki; ustawia się prawidłowo na boisku w ataku i obronie;
2)
uczestniczy w grach szkolnych i uproszczonych jako zawodnik i jako sędzia;
3)
planuje szkolne rozgrywki sportowe według systemu pucharowego i „każdy z każdym”;
4)
uczestniczy w wybranej formie aktywności fizycznej spoza Europy;
5)
wykonuje wybrane ćwiczenie zwinnościowo-akrobatyczne (np. stanie na rękach lub na głowie z asekuracją, przerzut bokiem, piramida dwójkowa lub trójkowa);
6)
planuje i wykonuje dowolny układ gimnastyczny;
7)
opracowuje i wykonuje indywidualnie, w parze lub w zespole dowolny układ tańca z wykorzystaniem elementów nowoczesnych form aktywności fizycznej;
8)
wybiera i pokonuje trasę biegu terenowego z elementami orientacji w terenie;
9)
wykonuje przekazanie pałeczki w biegu sztafetowym;
10)
wykonuje skok w dal po rozbiegu z odbicia ze strefy lub belki oraz skoki przez przeszkody techniką naturalną;
11)
diagnozuje własną, dzienną aktywność fizyczną, wykorzystując nowoczesne technologie (np. urządzenia monitorujące, aplikacje internetowe);
12)
przeprowadza rozgrzewkę w zależności od rodzaju aktywności.
1)
wymienia najczęstsze przyczyny oraz okoliczności wypadków i urazów w czasie zajęć ruchowych, omawia sposoby zapobiegania im;
2)
wskazuje zagrożenia związane z uprawianiem niektórych dyscyplin sportu.
1)
stosuje zasady samoasekuracji i asekuracji;
2)
potrafi zachować się w sytuacji wypadków i urazów w czasie zajęć ruchowych.
1)
wymienia czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ;
2)
omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny;
3)
omawia konsekwencje zdrowotne stosowania używek i substancji psychoaktywnych w odniesieniu do podejmowania aktywności fizycznej;
4)
wymienia przyczyny i skutki otyłości oraz nieuzasadnionego odchudzania się i używania sterydów w celu zwiększenia masy mięśni;
5)
wyjaśnia wymogi higieny wynikające ze zmian zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania.
1)
opracowuje rozkład dnia, uwzględniając proporcje między pracą a wypoczynkiem, wysiłkiem umysłowym a fizycznym, rozumiejąc rolę wypoczynku w efektywnym wykonywaniu pracy zawodowej;
2)
dobiera rodzaj ćwiczeń relaksacyjnych do własnych potrzeb;
3)
demonstruje ergonomiczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o różnej wielkości i różnym ciężarze.
1)
uczestniczy w sportowych rozgrywkach klasowych w roli zawodnika, stosując zasady „czystej gry”: szacunku dla rywala, respektowania przepisów gry, podporządkowania się decyzjom sędziego, potrafi właściwie zachować się w sytuacji zwycięstwa i porażki, podziękować za wspólną grę;
2)
pełni rolę organizatora, sędziego i kibica w ramach szkolnych zawodów sportowych;
3)
wyjaśnia zasady kulturalnego kibicowania;
4)
wyjaśnia, jak należy zachować się w sytuacjach związanych z aktywnością taneczną;
5)
omawia znaczenie dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami oraz rówieśnikami tej samej i odmiennej płci;
6)
identyfikuje swoje mocne strony, budując poczucie własnej wartości, planuje sposoby rozwoju oraz ma świadomość słabych stron, nad którymi należy pracować;
7)
wykazuje umiejętność adekwatnej samooceny swoich możliwości psychofizycznych;
8)
wykazuje kreatywność w poszukiwaniu rozwiązań sytuacji problemowych;
9)
współpracuje w grupie szanując poglądy i wysiłki innych ludzi, wykazując asertywność i empatię;
10)
motywuje innych do udziału w aktywności fizycznej, ze szczególnym uwzględnieniem osób o niższej sprawności fizycznej i specjalnych potrzebach edukacyjnych (np. osoby niepełnosprawne, osoby starsze).
Szkoła zapewnia warunki realizacji określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej wymagań szczegółowych, które należy traktować jako wskaźniki rozwoju dyspozycji osobowych niezbędnych do realizacji celów kształcenia na danym etapie edukacyjnym.
W podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej wymagania szczegółowe odnoszą się do zajęć prowadzonych w następujących blokach tematycznych.
W tym bloku tematycznym zawarto treści związane z diagnozowaniem i interpretowaniem rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej. Testy sprawnościowe, o których mowa w art. 28 ust. 2a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900, 1672 i 1718), są przeprowadzane w okresie od marca do kwietnia w każdej klasie. Testy sprawnościowe obejmują:
1)
bieg wahadłowy 10 razy po 5 metrów – służący pomiarowi zdolności szybkościowo-siłowo-koordynacyjnych;
2)
20-sto metrowy wytrzymałościowy bieg wahadłowy wykonywany według Europejskiego Testu Sprawności Fizycznej – Eurofit, opracowanego przez Radę Europy – służący pomiarowi zdolności wytrzymałościowych w biegu;
3)
podpór leżąc przodem na przedramionach (deska) – służący pomiarowi zdolności siłowo-wytrzymałościowych całego ciała;
4)
skok w dal z miejsca – służący pomiarowi skoczności i siły.
Zwraca się uwagę na rozróżnienie pojęć diagnozowanie i ocenianie. Pomiary sprawności fizycznej nie mogą być kryterium oceny z przedmiotu wychowanie fizyczne, lecz powinny być wykorzystywane do wskazania mocnych i słabych stron sprawności fizycznej ucznia w celu planowania dalszego jej rozwoju.
W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące indywidualnych i zespołowych form rekreacyjno-sportowych. Układ treści uwzględnia zasadę stopniowania trudności i rozwój psychofizyczny ucznia. Treści obszaru wzbogacono o nowoczesne formy ruchu, aktywności fizyczne z innych krajów europejskich oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii w celu monitorowania i planowania aktywności fizycznej.
W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące organizacji bezpiecznego miejsca ćwiczeń, doboru i wykorzystania sprzętu sportowego, począwszy od bezpiecznych działań związanych z własną osobą, przez wspólne formy działania do świadomości odpowiedzialności za zdrowie innych.
W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące zdrowia i jego diagnozowania w kontekście przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym. Łączenie treści z tego bloku z wdrażaniem kompetencji społecznych sprzyja rozwijaniu poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych ludzi, wzmacnianiu poczucia własnej wartości i wiary w swoje możliwości. Treści w tym bloku wzmacniają znaczenie aktywnego i zdrowego trybu życia w celu jak najdłuższego zachowania sprawności i zdrowia.
W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące rozwijania w toku uczenia się zdolności kształtowania własnego rozwoju oraz autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w życiu społecznym, z uwzględnieniem etycznego kontekstu własnego postępowania.
Wychowanie fizyczne powinno być prowadzone w sali sportowej, w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu zastępczym bądź na boisku szkolnym. Szczególnie istotne są zajęcia ruchowe na zewnątrz budynku szkolnego, w środowisku naturalnym, również w okresie jesienno-zimowym. Szkoła w miarę możliwości powinna zapewnić urządzenia i sprzęt sportowy niezbędny do zdobycia przez uczniów umiejętności i wiadomości oraz kompetencji społecznych określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.
Realizacja podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z przedmiotu wychowanie fizyczne w bloku tematycznym edukacja zdrowotna powinna być dostosowana do potrzeb uczniów (po przeprowadzeniu diagnozy tych potrzeb) oraz do możliwości organizacyjnych szkoły. Warunkiem skuteczności realizacji tego bloku jest integrowanie treści z innymi przedmiotami, w tym np. biologią, wychowaniem do życia w rodzinie, wiedzą o społeczeństwie, edukacją dla bezpieczeństwa. Wymaga to współdziałania nauczycieli różnych przedmiotów, współpracy z pielęgniarką albo higienistką szkolną oraz z rodzicami. Niezbędne jest także skoordynowanie tych zajęć z programami edukacyjnymi dotyczącymi zdrowia i profilaktyki zachowań ryzykownych lub chorób, oferowanymi szkołom przez różne podmioty.
Do realizacji treści nauczania przedmiotu wychowanie fizyczne, należy włączać uczniów czasowo lub częściowo zwolnionych z ćwiczeń fizycznych. Dotyczy to kompetencji z zakresu wiedzy w każdym bloku tematycznym oraz wybranych kompetencji z zakresu umiejętności ze szczególnym uwzględnieniem bloku edukacja zdrowotna.
W trosce o prawidłowy rozwój ucznia nie należy zapominać o działaniach szkoły wspomagających korygowanie i kompensowanie występujących u dzieci wad postawy.