R8esXXWebP6BW1
Ilustracja przedstawia grających na instrumentach ludzi. Pokój ma szare ściany. Kobiety ubrane są w długie suknie i nakrycia głowy. Mężczyźni we fraki i koszule z żabotami. Włosy mają uczesane zgodnie z trendem epoki, zakręcone w loki jasne włosy. Na środku pokoju stoją nuty. Drzwi są otwarte.

Wielowymiarowe dialogi. Komunikacja instrumentów w kwartecie smyczkowym

Źródło: Barbara Mielcarek-Krzyżanowska, cc0.

Sięgaj, gdzie wzrok nie sięga...

Początki muzyki kameralnej

Zanim kwartet smyczkowy stał się najbardziej rozpoznawalnym zespołem wśród zespołów kameralnych, muzyka kameralna przeszła długą ewolucję.

Rkv7r6YdWFSYq1
Autor nieznany, „Kwartet smyczkowy w okresie klasycyzmu”, walmartimages.com, CC BY 3.0

Nazwa muzyka kameralna pochodzi z włoskiego da camera [czytaj: da kamera], tj. komnaty, i początkowo słowo to oznaczało muzykę wykonywaną w pomieszczeniach prywatnych. Około 1530 r. na dworze Franciszka I Walezjusza śpiewaków zatrudnionych po to, aby uprzyjemniać królowi czas wolny od zajęć państwowych i udziału w ceremoniach religijnych, nazywano la Musique de la Chambre [czytaj: la miuzik de la szombr] .W 1555 r. podobnego słowa użył teoretyk Nicola Vicentino [czytaj: nikola viczentino] w traktacie L’antica musica ridotta alla moderna prattica [czytaj: lantica muzika ridotta alla moderna prattika] (Muzyka starożytna przystosowana do nowoczesnej praktyki). Muzyką kameralną nazwał tę, którą śpiewało się da camera [czytaj: da kamera] czyli w komnacie. Podział ten, wynikający z różnych funkcji i miejsc wykonywania muzyki, przetrwał do XVIII w. Mianem muzyki kameralnej określano więc zarówno utwory wokalne, jak również instrumentalne – ważne było to, że wykonywane były w komnatach (da camera) [czytaj: da kamera], a nie w kościele bądź teatrze (operze).

RNRF5E9ZOCGD5
Dirck Hals, „Zespół kameralny w epoce baroku”, 1623, Ermitaż, Petersburg, Rosja
Źródło: hermitagemuseum.org, licencja: CC BY 3.0.

Programowość na gruncie muzyki kameralnej

R16CD5HP3O9ZR
Ilustracja interaktywna przedstawia kwartet smyczkowy. Cztery kobiety grają na instrumentach. Kobiety ubrane są na czarno. Mają uśmiechnięte twarze. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Kwartet smyczkowy, utwór przeznaczony na czworo wykonawców: dwoje skrzypiec, altówkę i wiolonczelę, ukształtował się w klasycyzmie w oparciu o model cyklu sonatowego. W okresie tym kwartety smyczkowe były chętnie wykonywane w bogatych domach i stąd też spore zapotrzebowanie na tego typu utwory. Kompozycje o charakterze użytkowym oraz tworzone z myślą o profesjonalnych wykonawcach pisali także klasycy wiedeńscy: Joseph Haydn, Wolfgang Amadeusz Mozart i Ludwig van Beethoven. W ich twórczości kwartet zyskał na znaczeniu i zaczął być interpretowany jako „rozmowa czworga rozumnych osób”. 2. Gatunek ten był równie popularny w okresie romantyzmu, choć kompozytorzy nie wykraczali poza techniczne zdobycze Beethovena. Jego godnym kontynuatorem stał się dopiero w XX w. Bela Bartók. 3. Kwartety smyczkowe nie były utworami chętnie wiązanymi ze sferą programowości. Stąd też wyjątkowe znaczenie ma skomponowany w 1876 r. przez Bedřicha Smetanę Kwartet smyczkowy Z mojego życia. Autobiograficzny charakter tego utworu często zestawiany jest per analogiam z Symfonią Fantastyczną Hektora Berlioza. 4. W pierwszej części kwartetu Smetany scharakteryzowane zostały romantyczne korzenie jego twórczości, druga stanowi obraz radosnych wspomnień młodości. Ogniwo trzecie interpretowane bywa jako oda do miłości walczącej z przeciwnościami losu, a część finałowa jest opisem drogi kompozytorskiej.
Kwartet smyczkowy
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.