Wspólnoty narodowe/etniczne i państwowe, czyli więcej o tożsamości człowieka
Postawy narodowe
postępować tolerancyjnie,
charakteryzować różne postawy wobec mniejszości narodowych,
rozpoznawać przykłady tolerancji i nietolerancji w stosunku do mniejszości narodowych i etnicznych,
przedstawiać skutki postępowania nietolerancyjnego,
rozpoznawać przejawy ksenofobii, w tym rasizmu, szowinizmu i antysemityzmu, oraz uzasadniać potrzebę przeciwstawiania się tym zjawiskom.
Wyjaśnij, czy postawa nacjonalistyczna jest koniecznym elementem patriotyzmu.
Przynależność narodowo‑etniczna w Polsce
W spisie ludności w 2021 r., który miał miejsce w Polsce, umożliwiono mieszkańcom Polski wyrażanie złożonych tożsamości narodowo‑etnicznych. Można było zadeklarować przynależność nawet do dwóch grup narodowo‑etnicznych. W Polsce wyróżnia się 9 mniejszości narodowych:
Białorusini
Czesi
Litwini
Niemcy
Ormianie
Rosjanie
Słowacy
Ukraińcy
Żydzi
Mniejszości etnicznych jest 4:
Łemkowie
Karaimi
Tatarzy
Romowie
Ludność według struktury identyfikacji narodowo‑etnicznych w 2011 r. i 2021 r. | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ludność ogółem (w tys.) | Obywatelstwo | Miejsce urodzenia | |||||
polskie | niepolskie | nieustalone | Polska | inne | nieustalone | ||
2011 | 38 511,8 | 38 445,6 | 57,5 | 8,8 | 37 820,8 | 674,9 | 16,2 |
2021 | 38 036,1 | 37 923,9 | 111,9 | 0,3 | 37 270,8 | 748,3 | 17,0 |
Źródło: GUS – raport z Narodowego Spisu Powszechnego 2011 i 2021 r., dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/raport-zawierajacy-wstepne-wyniki-nsp-2021,6,1.html [dostęp 2.06.2022].
Ludność według struktury identyfikacji narodowo‑etnicznych w 2011 r. i 2021 r.
Rok 2011 (liczby w tysiącach)
ludność ogółem: 38 511,8;
obywatelstwo polskie: 38 445,6;
obywatelstwo niepolskie: 57,5;
obywatelstwo nieustalone: 8,8;
miejsce urodzenia: Polska: 37 820,8;
inne miejsce urodzenia: 674,9;
nieustalone miejsce urodzenia: 16,2;
Rok 2021 (liczby w tysiącach)
ludność ogółem: 38 036,1;
obywatelstwo polskie: 37 923,9;
obywatelstwo niepolskie: 111,9;
obywatelstwo nieustalone: 0,3;
miejsce urodzenia: Polska: 37 270,8;
inne miejsce urodzenia: 748,3;
nieustalone miejsce urodzenia: 17,0.
Źródło: GUS – raport z Narodowego Spisu Powszechnego 2011 i 2021 r., dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/raport-zawierajacy-wstepne-wyniki-nsp-2021,6,1.html [dostęp 2.06.2022].
Przeanalizuj dane raportu Narodowego Spisu Powszechnego 2011 i 2021, rozstrzygnij, czy Polska jest krajem wielonarodowościowym. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Prawa mniejszości narodowych i mniejszości etnicznych w Polsce
Mniejszości narodowe oraz etniczne mają w Polsce zagwarantowane prawa i wolności. Wiele z nich wynika z zapisów Konstytucji RP, która zapewnia im prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych, służących ochronie tożsamości religijnej.
Prawa szczegółowe mniejszości zostały zapisane w ustawach. W Ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, zagwarantowano im szereg praw m.in.:
Prawo do posługiwania się własnym językiem w życiu prywatnym i publicznym
Rozpowszechnianie informacji w języku mniejszości oraz nauki tego języka w szkołach
W gminach, w których liczba osób należących do mniejszości wynosi co najmniej 20%, jej język może być używany za język pomocniczy
W takich gminach może być wprowadzone podwójne nazewnictwo miejscowości, ulic, placów itp.
Mapa Polski z gminami, w których wprowadzono język mniejszości jako język pomocniczy (stan na 21.02.2014):
województwo pomorskie: kaszubski,
województwo podlaskie: litewski i białoruski,
województwo opolskie: niemiecki.
Urzędowy rejestr gmin, w których używany jest język pomocniczy:
gmina wiejska Radłów, powiat oleski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑01‑25,
gmina wiejska Chrząstowice, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑01‑25,
gmina wiejska Izbicko, powiat strzelecki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑03‑06,
gmina miejsko‑wiejska Biała, powiat prudnicki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑03‑06,
gmina wiejska Walce, powiat krapkowicki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑04‑04,
gmina wiejska Strzeleczki, powiat krapkowicki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑05‑17,
gmina miejsko‑wiejska Leśnica, powiat strzelecki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑05‑17,
gmina wiejska Puńsk, powiat sejneński, województwo podlaskie, język pomocniczy: litewski, data wpisania: 2006‑05‑25,
gmina wiejska Prószków, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑07‑11,
gmina wiejska Parchowo, powiat bytowski, województwo pomorskie, język pomocniczy: kaszubski, data wpisania: 2006‑08‑16,
gmina wiejska Jemielnica, powiat strzelecki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑08‑28,
gmina miejsko‑wiejska Ujazd, powiat strzelecki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑08‑28,
gmina miejsko‑wiejska Kolonowskie, powiat strzelecki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑09‑22,
gmina wiejska Lasowice Wielkie, powiat kluczborski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑10‑18,
gmina wiejska Reńska Wieś, powiat kędzierzyńsko‑kozielski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2006‑10‑26,
gmina wiejska Tarnów Opolski, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2007‑02‑15,
gmina wiejska Bierawa, powiat kędzierzyńsko‑kozielski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2007‑04‑23,
gmina wiejska Zębowice, powiat oleski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2007‑10‑23,
gmina wiejska Sierakowice, powiat kartuski, województwo pomorskie, język pomocniczy: kaszubski, data wpisania: 2007‑10‑23,
gmina miejska Hajnówka, powiat hajnowski, województwo podlaskie, język pomocniczy: białoruski, data wpisania: 2007‑12‑03,
gmina wiejska Turawa, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2008‑09‑12,
gmina wiejska Dobrzeń Wielki, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2009‑04‑22,
gmina miejsko‑wiejska Głogówek, powiat prudnicki, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2009‑04‑22,
gmina wiejska Murów, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2009‑04‑22,
gmina wiejska Orla, powiat bielski, województwo podlaskie, język pomocniczy: białoruski, data wpisania: 2009‑05‑08,
gmina miejsko‑wiejska Dobrodzień, powiat oleski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2009‑05‑13,
gmina wiejska Komprachcice, powiat opolski, województwo opolskie, język pomocniczy: niemiecki, data wpisania: 2009‑06‑04,
gmina wiejska Narewka, powiat hajnowski, województwo podlaskie, język pomocniczy: białoruski, data wpisania: 2009‑06‑16,
gmina wiejska Czyże, powiat hajnowski, województwo podlaskie, język pomocniczy: białoruski, data wpisania: 2010‑02‑08,
gmina wiejska Hajnówka, powiat hajnowski, województwo podlaskie, język pomocniczy: białoruski, data wpisania: 2010‑05‑28,
gmina wiejska Linia, powiat wejherowski, województwo pomorskie, język pomocniczy: kaszubski, data wpisania: 2012‑04‑23,
gmina miejska Żukowo, powiat kartuski, województwo pomorskie, język pomocniczy: kaszubski, data wpisania: 2013‑07‑17,
gmina wiejska Luzino, powiat wejherowski, województwo pomorskie, język pomocniczy: kaszubski, data wpisania: 2014‑02‑21.
Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnymArt. 1. Ustawa reguluje sprawy związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych, zachowaniem i rozwojem języka regionalnego, integracją obywatelską i społeczną osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych, a także sposób realizacji zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie etniczne oraz określa zadania i kompetencje organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie tych spraw.
Źródło: Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, dostępny w internecie: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20050170141/U/D20050141Lj.pdf [dostęp 1.06.2022].
Scharakteryzuj jaki jest cel wydania ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Co wprowadza powyższy dokument do polskiego porządku prawnego.
Tolerancja wobec mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R61KgGTuvF0H0
Film przedstawiający zjawiska braku tolerancji i zjawiska tolerancji, wobec różnych mniejszości narodowych.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RGSS5GcodWttw
Film przedstawia nietolerancję wobec mniejszości narodowych i jej skutki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RQXppqnv6DyjS
Film przedstawia tolerancję wobec mniejszości narodowych i jej skutki.
Na podstawie filmu pt.: „Tolerancja”, podaj pozytywne skutki bycia tolerancyjnym.
Na podstawie filmu pt.: „Tolerancja”, wyjaśnij, dlaczego Nina zachowała się nietolerancyjnie wobec swojej koleżanki.
Po obejrzeniu filmu pt.: „Tolerancja”, zaproponuj działania, jakie można byłoby przeprowadzić w Twojej szkole, żeby promować działania tolerancyjne wobec mniejszości.
Tolerancja to w mowie potocznej i naukach społecznych postawa społeczna i osobista odznaczająca się poszanowaniem poglądów, zachowań i cech innych ludzi, a także ich samych. Tolerancja nie oznacza akceptacji czyjegoś zachowania czy poglądów. Wręcz przeciwnie: oznacza ich poszanowanie, mimo że nam się one nie podobają.
Konferencja Generalna Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) na swojej 28. sesji w 1995 roku przyjęła Deklarację Zasad Tolerancji. Powodem powstania tego dokumentu były liczne zjawiska nietolerancji i dyskryminacjadyskryminacja mniejszości.
UNESCO Deklaracja Zasad TolerancjiArtykuł I
Tolerancja to szacunek, akceptacja i uznanie bogactwa różnorodności kultur na świecie, naszych form wyrazu i sposobów na bycie człowiekiem. Sprzyja jej wiedza, otwartość, komunikowanie się oraz wolność słowa, sumienia i wiary. Tolerancja jest harmonią w różnorodności. To nie tylko moralny obowiązek, ale także prawny i polityczny warunek. Tolerancja – wartość, która czyni możliwym pokój – przyczynia się do zastąpienia kultury wojny kulturą pokoju.Źródło: UNESCO Deklaracja Zasad Tolerancji, dostępny w internecie: http://www.unic.un.org.pl/dyskryminacja/tolerancja-poszanowanie.php [dostęp 19.07.2021].
Po przeczytaniu tekstu źródłowego pt: „Deklaracja zasad tolerancji”, uzasadnij, że jesteś osobą tolerancyjną.
Brak tolerancji, ksenofobia, rasizm, przemoc motywowana nienawiścią nie pojawiają się tylko w Polsce, są natomiast problemem globalnymglobalnym. Dlatego w 1995 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) ustaliło, że 16 listopada będzie obchodzony Międzynarodowy Dzień Tolerancji.
Nietolerancja wobec mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce
Postawy wobec mniejszości narodowych oraz wobec innych narodów:
kosmopolityzm - postawa charakteryzująca się osłabieniem poczucia więzi z własnym narodem w wyniku uznawania za swoją ojczyznę całego świata;
nacjonalizm – postawa charakteryzująca się uznawaniem własnego narodu jako dobra najwyższego;
szowinizm- bezkrytyczny stosunek do własnego narodu połączony z brakiem szacunku i pogardą do innych narodów;
ksenofobia – postawa charakteryzująca się niechęcią lub wrogością do przedstawicieli innych narodów, wynikającą z poczucia zagrożenia;
rasizm - postawa nienawiści lub pogardy do innej rasy lub uznawanych za gorzej rozwinięte pod względem psychicznym i fizycznym;
antysemityzm - odmiana rasizmu polegająca na wrogości wobec Żydów.
Zaznacz wypowiedź typową dla postawy kosmopolitycznej.
- „Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie”. (R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka)
- „Jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy. Co nam obca moc wydarła, szablą odbierzemy”. (fragment Mazurka Dąbrowskiego)
- „Starajmy się tak postępować i tak żyć, by nikomu w naszej Ojczyźnie nie brakło dachu nad głową”. (Jan Paweł II)
- „Moją ojczyzną jest cały świat”. (A. Dante)
Na postawy wobec narodu silny wpływ mają stereotypy, czyli funkcjonujące w społeczeństwie uproszczone i zabarwione emocjonalnie obrazy grup społecznych lub narodowościowych.
Stosunek Polaków do innych narodów, 2018 r.
Wykres: Jak by Pan/i określił/a swój stosunek do innych narodów? Komunikat CBOS - 2018 r.
Czesi: sympatia 44%, obojętność 31%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 11%;
Włosi: sympatia 44%, obojętność 32%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 10%;
Amerykanie: sympatia 43%, obojętność 33%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 10%;
Anglicy: sympatia 43%, obojętność 32%, niechęć 16%, trudno powiedzieć 9%;
Słowacy: sympatia 42%, obojętność 32%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 12%;
Węgrzy: sympatia 42%, obojętność 29%, niechęć 16%, trudno powiedzieć 13%;
Hiszpanie: sympatia 40%, obojętność 32%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 14%;
Norwegowie: sympatia 38%, obojętność 32%, niechęć 14%, trudno powiedzieć 16%;
Grecy: sympatia 36%, obojętność 31%, niechęć 18%, trudno powiedzieć 15%;
Szwedzi: sympatia 34%, obojętność 34%, niechęć 16%, trudno powiedzieć 16%;
Japończycy: sympatia 33%, obojętność 30%, niechęć 19%, trudno powiedzieć 18%;
Francuzi: sympatia 33%, obojętność 33%, niechęć 24%, trudno powiedzieć 10%;
Niemcy: sympatia 30%, obojętność 28%, niechęć 36%, trudno powiedzieć 6%;
Litwini: sympatia 28%, obojętność 32%, niechęć 25%, trudno powiedzieć 15%;
Łotysze: sympatia 24%, obojętność 29%, niechęć 22%, trudno powiedzieć 25%;
Chińczycy: sympatia 24%, obojętność 29%, niechęć 31%, trudno powiedzieć 16%;
Żydzi: sympatia 24%, obojętność 31%, niechęć 33%, trudno powiedzieć 12%;
Ukraińcy: sympatia 24%, obojętność 28%, niechęć 40%, trudno powiedzieć 8%;
Wietnamczycy: sympatia 21%, obojętność 29%, niechęć 31%, trudno powiedzieć 19%;
Białorusini: sympatia 21%, obojętność 31%, niechęć 32%, trudno powiedzieć 16%;
Serbowie: sympatia 19%, obojętność 30%, niechęć 30%, trudno powiedzieć 21%;
Rosjanie: sympatia 18%, obojętność 25%, niechęć 49%, trudno powiedzieć 8%;
Cyganie (Romowie): sympatia 12%, obojętność 20%, niechęć 59%, trudno powiedzieć 9%;
Arabowie: sympatia 10%, obojętność 15%, niechęć 62%, trudno powiedzieć 13%.
Stosunek Polaków do innych narodów, 2020 r.
Wykres: Jak by Pan/i określił/a swój stosunek do innych narodów? Komunikat CBOS - 2020 r.
Czesi: sympatia 53%, obojętność 30%, niechęć 11%, trudno powiedzieć 6%;
Słowacy: sympatia 52%, obojętność 31%, niechęć 10%, trudno powiedzieć 7%;
Włosi: sympatia 51%, obojętność 30%, niechęć 13%, trudno powiedzieć 6%;
Amerykanie: sympatia 50%, obojętność 30%, niechęć 12%, trudno powiedzieć 8%;
Anglicy: sympatia 49%, obojętność 32%, niechęć 13%, trudno powiedzieć 6%;
Węgrzy: sympatia 48%, obojętność 32%, niechęć 12%, trudno powiedzieć 8%;
Grecy: sympatia 43%, obojętność 31%, niechęć 15%, trudno powiedzieć 11%;
Szwedzi: sympatia 41%, obojętność 32%, niechęć 15%, trudno powiedzieć 12%;
Austriacy: sympatia 40%, obojętność 34%, niechęć 15%, trudno powiedzieć 11%;
Japończycy: sympatia 40%, obojętność 32%, niechęć 16%, trudno powiedzieć 12%;
Francuzi: sympatia 38%, obojętność 35%, niechęć 17%, trudno powiedzieć 10%;
Litwini: sympatia 37%, obojętność 34%, niechęć 17%, trudno powiedzieć 12%;
Niemcy: sympatia 36%, obojętność 29%, niechęć 29%, trudno powiedzieć 6%;
Ukraińcy: sympatia 35%, obojętność 28%, niechęć 33%, trudno powiedzieć 4%;
Chińczycy: sympatia 32%, obojętność 32%, niechęć 24%, trudno powiedzieć 12%;
Białorusini: sympatia 31%, obojętność 34%, niechęć 25%, trudno powiedzieć 10%;
Serbowie: sympatia 30%, obojętność 30%, niechęć 24%, trudno powiedzieć 16%;
Wietnamczycy: sympatia 30%, obojętność 32%, niechęć 24%, trudno powiedzieć 14%;
Żydzi: sympatia 30%, obojętność 33%, niechęć 30%, trudno powiedzieć 7%;
Rosjanie: sympatia 26%, obojętność 26%, niechęć 42%, trudno powiedzieć 6%;
Turcy: sympatia 23%, obojętność 28%, niechęć 37%, trudno powiedzieć 12%;
Romowie (Cyganie): sympatia 20%, obojętność 27%, niechęć 46%, trudno powiedzieć 7%;
Arabowie: sympatia 15%, obojętność 21%, niechęć 55%, trudno powiedzieć 9%.
Zapoznaj się z wynikami opinii publicznej i wykonaj poniższe polecenia.
Podsumowanie
Postawa tolerancji wobec mniejszości powinna przejawiać się następujący sposób:
akceptowanie innych poglądów - nawet tych, z którymi się nie zgadzamy;
akceptowanie sposobu życia innych, który uważamy za niewłaściwy;
tolerancję i wyrozumiałość.
Zredaguj tekst ulotki, która będzie propagować postawę tolerancji wobec innych narodów i kultur.
Słownik
sytuacja, w której człowiek ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, jest traktowany mniej korzystnie niż byłby traktowany inny człowiek w porównywalnej sytuacji
ogólnoświatowy, obejmujący cały świat