Urodzaj na rodzaj - o rodzajach czasownika
Rysunek. Biegające puzzle w postaci ludzików. Postacie biegają po narysowanych pomarańczowych wzgórzach, leżą na nich albo podwieszają na rozciągniętej nad nimi linie. Dobrze się bawią.Warto wiedzieć!
Mogłoby się wydawać, że gramatyczny rodzaj wyrazu jest zawsze jednoznacznie powiązany z płcią nazywanych istot. Okazuje się jednak, że w różnych językach liczba rodzajów nie jest identyczna, a 'płeć' rodzajową mają nawet przedmioty (na przykład w języku polskim: 'ten stół', ale 'ta ławka'). W językach europejskich na ogół wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje: męski, żeński i nijaki. Znane są jednak języki (np. włoski lub francuski), w których rodzaj nijaki zanikł i dziś występują tylko dwa rodzaje: męski i żeński. Czasem zestaw rodzajów bywa jednak bardziej skomplikowany.
W języku polskim rodzaj to jedna z najważniejszych cech odmiennych części mowy. Przez rodzaj odmieniają się: czasowniki (w niektórych formach, np. w czasie przeszłym i trybie przypuszczającym), przymiotniki, liczebniki porządkowe i niektóre zaimki. W liczbie pojedynczej tych części mowy pojawiają się formy rodzaju męskiego, żeńskiego i nijakiego, a w liczbie mnogiej – męskoosobowego i niemęskoosobowego. Poniżej znajduje się tabela, która obrazuje podział na rodzaje czasownika.
Rodzaje czasownika
Przeczytaj zdania. Zastanów się, czy można domyślić się, jakiej płci są osoby, o których mowa? Jakie części mowy na to wskazują?
Przeczytał do końca książkę i zaczął odrabiać lekcje.
Napisała list do koleżanki i poszła zjeść kolację.
Zmęczone całym dniem atrakcji szybko zasnęło.
Wystraszone pobiegły szybko do domu.
Poszli do sklepu i odkupili zniszczoną książkę.
Odmień w czasie przeszłym w liczbie pojedynczej i mnogiej czasownik „myć”.
Odmień czasownik „czytać” przez rodzaje w czasie przeszłym.
Zastanów się, jaką formę przyjmuje czasownik „iść” w czasie przeszłym w zależności od wykonawców czynności. Zapisz odpowiednie formy w polu poniżej lub w zeszytach.
dwie dziewczynki i chłopiec,
dziewczynka, niemowlę i chłopiec,
nauczycielki i piłkarze,
dziewczynka i nauczycielki,
psy i koty,
pies, niemowlę i chłopiec.
W formach czasu przeszłego czasowników zakończonych w bezokoliczniku na: -ąć, piszemy -ą, -ę.
Przykład: krzyknąć – krzyknął – krzyknęliśmy.
Sprawdź, czy umiesz!
Piszemy i mówimy poprawnie tylko WZIĄĆ – z samym ć na końcu. WZIĄĆ to bardzo stary czasownik pochodzący bezpośrednio od jeszcze starszego czasownika JĄĆ (dzisiaj już rzadko używanego i występującego tylko w jednym z dawnych znaczeń – ‘zacząć’). Na pierwszy rzut oka nie dostrzegamy JĄĆ w formie WZIĄĆ, ale wystarczy się lepiej wpatrzyć i zobaczymy, że WZIĄĆ to przedrostek WZ- + IĄĆ. WZIĄĆ, bo JĄĆ – nie ma tu miejsca na żadne „-ść”. Czasownik JĄĆ to ojciec bardzo licznej rodziny wyrazowej, wykorzystującej niemal wszystkie przedrostki czasownikowe: JĄĆ – UJĄĆ, OBJĄĆ, WZIĄĆ, PODJĄĆ, ODJĄĆ, ZDJĄĆ, WYJĄĆ, PRZYJĄĆ, PRZEJĄĆ, NAJĄĆ (i wynająć, i podnająć, i odnająć), ZAJĄĆ, POJĄĆ...
Indeks dolny Źródło: https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/dlaczego-wziac-a-nie-wziasc-,c,718868100 Indeks dolny koniecŹródło: https://nck.pl/projekty-kulturalne/projekty/ojczysty-dodaj-do-ulubionych/ciekawostki-jezykowe/dlaczego-wziac-a-nie-wziasc-,c,718868100