Przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do NATO w 1999 roku

Rozpad systemu komunistycznego zapoczątkowany w 1989 r. doprowadził do radykalnej zmiany sytuacji międzynarodowej w Europie Środkowej. Priorytetem państw należących wcześniej do sowieckiej strefy wpływów było jak najszybsze uwolnienie się od politycznej zależności od słabnącego imperium. Milowymi krokami było rozwiązanie Układu Warszawskiego w 1991 r. oraz wyprowadzenie oddziałów Armii Sowieckiej – opuściły one Polskę w 1993 roku. Rozwiązanie Układu Warszawskiego oznaczało, że państwa, które do niego wcześniej należały, znalazły się w strefie ograniczonego bezpieczeństwa.

RkwaqWBdAsMnp

Film przedstawia początki Traktatu Północnoatlantyckiego w 1949 roku.

Film przedstawia początki Traktatu Północnoatlantyckiego w 1949 roku.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RkwaqWBdAsMnp

Film przedstawia początki Traktatu Północnoatlantyckiego w 1949 roku.

Droga Polski do NATO

RofHGeKn3yaJJ

Na ilustracji znajduje się flaga NATO. Błękitny kolor tła symbolizuje Ocean Atlantycki i oznacza zgodę, biały pierścień – znaczy jedność, róża kompasowa - starania o zapewnienie bezpieczeństwa ze wszystkich stron.

Pierwsze, jeszcze nieśmiałe, plany przystąpienia Polski do Paktu Północnoatlantyckiego zaczęły się pojawiać już w 1989 r., a więc natychmiast po transformacji ustrojowej i upadku komunizmu. Wysiłki zmierzające w tym kierunku wzmożono dwa lata później, po rozwiązaniu Układu Warszawskiego. Dla większości jego dawnych członków, w tym dla Polski, zlikwidowanie tego sojuszu polityczno‑wojskowego oznaczało znalezienie się w sytuacji zmniejszonego bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej. Żadne z nich nie było w stanie samodzielnie go sobie zapewnić. Dlatego też uzyskanie członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, jak potocznie nazywa się Organizację Paktu Północnoatlantyckiego, szybko stało się oczekiwanym celem dla coraz szerszych kręgów społeczeństwa polskiego. NATO bowiem stanowiło główny filar bezpieczeństwa w Europie i na świecie. Polski rząd ogłosił oficjalnie chęć wstąpienia do Sojuszu w 1992 roku.

Droga do NATO nie była jednak łatwa. Mimo deklarowanej sympatii w wielu państwach Europy Zachodniej istniały obawy dotyczące reakcji Rosji, która rzeczywiście starała się przeciwdziałać rozszerzeniu Sojuszu. Państwa członkowskie obawiały się, że przyjęcie do NATO krajów należących wcześniej do sowieckiej strefy wpływów uwikła je w zaostrzony konflikt z Rosją. Pojawiały się również wątpliwości, czy Polska, pogrążona w głębokim kryzysie gospodarczym, będzie w stanie dostosować swoje siły zbrojne do standardów obowiązujących w NATO i sprostać wymaganiom. Każde państwo członkowskie NATO jest bowiem zobligowane do płacenia składek członkowskich oraz ponoszenia kosztów długofalowych programów modernizacji własnych sił zbrojnych i funkcjonowania przemysłu obronnego.

W tych okolicznościach otwieranie się Sojuszu na potrzeby państw świeżo uwolnionych od protektoratu sowieckiego przebiegało stopniowo i bardzo niepewnie. Pierwszym ostrożnym krokiem było wydanie w 1991 r. przez Radę NATO postanowienia o rozszerzeniu współpracy z państwami środkowoeuropejskimi i konsultowaniu z nimi decyzji o dopuszczaniu ich przedstawicieli do uczestnictwa w wybranych inicjatywach Sojuszu. NATO uznało również bezpieczeństwo państw środkowoeuropejskich za sprawę bezpieczeństwa i materialnej troski Sojuszu. Gdy w marcu 1992 r. sekretarz generalny Sojuszu Północnoatlantyckiego Manfred Wörner przybył z wizytą do Polski, zadeklarował, że „drzwi do NATO są otwarte”. Miesiąc później ministrowie obrony i szefowie sztabów państw regionu wzięli po raz pierwszy udział w posiedzeniu Komitetu Wojskowego NATO.

W 1994 r. Polska przystąpiła do programu Partnerstwo dla Pokoju. Jego celem było stopniowe przygotowanie do współdziałania wojskowego z krajami NATO przez udział we wspólnych ćwiczeniach wojskowych. Konieczne były zmiany organizacyjne w samych siłach zbrojnych, które miały zapewnić harmonijną współpracę z siłami NATO. Niezbędne było również zwiększenie kontroli cywilnej nad siłami zbrojnymi – ustawa o cywilnej kontroli nad armią została uchwalona w 1996 roku.

Zaproponowana państwom postkomunistycznym koncepcja Partnerstwa dla Pokoju spotkała się z natychmiastową krytyką ze strony Rosji, która potraktowała tę inicjatywę za przejaw antyrosyjskich uprzedzeń i przygotowanie do amerykańskiej „ekspansji na Wschód”. W efekcie członkowie NATO podjęli działania mające na celu złagodzenie rosyjskiego oporu. W maju 1995 r. przedstawiciele NATO i Rosji podpisali umowę o współpracy w ramach Partnerstwa dla Pokoju. Odtąd władze rosyjskie nie sprzeciwiały się już rozszerzeniu Sojuszu.

Przyjęcie Polski do NATO

Podczas szczytu NATO w Madrycie w lipcu 1997 r. Polska, Czechy i Węgry – trzy państwa należące kiedyś do Układu Warszawskiego – zostały oficjalnie zaproszone do rozmów w sprawie członkostwa, natomiast negocjacje rozpoczęły się jesienią. Ponad rok zajęły procedury ratyfikacyjne – w Polsce sejm przyjął 17 lutego 1999 r. ustawę upoważniającą prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego do ratyfikacji Paktu Północnoatlantyckiego. Polska wraz z Czechami i Węgrami stała się oficjalnie członkiem NATO w momencie przekazania sekretarz stanu USA Madeleine Albright dokumentów ratyfikacyjnych. Uroczystość ta odbyła się 12 marca 1999 r. w miejscowości Independence, a rząd Polski reprezentował minister spraw zagranicznych Bronisław Geremek.

RfZMk0KjHySz9

Zdjęcie przedstawia cztery stojące obok siebie osoby: od lewej Jan Kavan, Madeleine Albright, Janos Martonyi i Bronisław Geremek. Wszyscy się uśmiechają.

Przyjęcie Polski do NATO było momentem szczególnym w najnowszej historii Polski. Nasze państwo znalazło się dzięki temu w gronie potężnych sojuszników, wzajemnie gwarantujących sobie bezpieczeństwo. Wobec całej powojennej historii Polski warto podkreślić, że decyzja ta była ze strony Polski dobrowolna, w pełni suwerenna i wyczekiwana. Kończyła okres kilkuletnich starań i zabiegów dyplomatycznych, a  rozpoczynała etap pełnoprawnego członkostwa, zwiększającego znaczenie kraju na arenie międzynarodowej.

R1XJbTGtLOLY5

Zdjęcie przedstawia grupę przywódców państw członkowskich NATO, zebranych na szczycie tej organizacji w Waszyngtonie w 1999 r. Za nimi stoją umundurowani mężczyźni, trzymający flagi państw członkowskich.

Przystąpienie Polski do Sojuszu zostało nieprzychylnie przyjęte w Rosji, ale reakcja ta miała charakter raczej symboliczny, związany z kontrowersjami dotyczącymi wspólnej historii, np. odpowiedzialności za agresję sowiecką 17 września 1939 r.

R1cHvvFINrqJo

Film przedstawia przystąpienie Polski do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

Film przedstawia przystąpienie Polski do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1cHvvFINrqJo

Film przedstawia przystąpienie Polski do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

Większość Polaków ma duże zaufanie do NATO, uważa, że pakt wywiąże się z umów i w razie potrzeby pospieszy nam z pomocą:

Aktywność Polski w ramach NATO

RMDVHRkEYi5m3

Na zdjęciu znajduje się polski patrol w samochodzie wojskowym. Samochód na zdjęciu znajduje się bliżej lewej krawędzi fotografii. Jest opancerzony i posiada dwa otwory - jeden z tyłu samochodu dla strzelca z karabinem, drugi nad kabiną pojazdu dla obserwatora/drugiego strzelca. Dwóch żołnierzy z obu punktów wozu obserwuje okolicę, będąc odwróconymi do widza. Żołnierze i pojazd są w kolorze pustynnym. W tle zabudowa miasta.

R13x5uaq3uE9g

Na zdjęciu polscy żołnierze w czasie patrolu (jeden stoi na ulicy, drugi obserwuje obszar z samochodu wojskowego). Na drzwiach samochodu namalowana polska flaga i skrót CIMIC. W miejscu tylnej tablicy rejestracyjnej - biała tablica z napisem po arabsku. Zdjęcie wykonane za dnia. W tle naturalne wyniesienie i drzewostan w pobliżu stanowiska patrolu.

Polska, już jako pełnoprawny członek Paktu Północnoatlantyckiego, aktywnie wspierała zabiegi innych państw Europy Środkowej – zwłaszcza Słowacji i Litwy –o przyjęcie ich do NATO. Miało to na celu umocnienie pozycji Polski w regionie.

Jeszcze przed przystąpieniem do NATO Polska w ramach Partnerstwa dla Pokoju wydzieliła kontyngent wojskowy, który wszedł w skład KFOR (Kosovo Force). Prowadziły one w imieniu NATO operacje wojskowe na terenie byłej Jugosławii. Żołnierze polscy włączeni do Brygady Nordyckiej objęli placówkę w Bośni.

RZDDDqUXJgmpI

Zdjęcie przedstawia drogę, na której stoi samochód opancerzony i dwa samochody wojskowe. W ich pobliżu znajdują się polscy żołnierze.

Natomiast już jako członek Sojuszu Polska musiała wziąć na siebie zarówno ciężar współdecydowania w kluczowych, często bardzo trudnych sprawach międzynarodowych, jak i uczestniczenia w ich realizacji. Pierwszą taką próbą była decyzja dowództwa NATO o bombardowaniu niektórych celów na terenach objętej wojną domową Jugosławii. Mimo sprzeciwu niektórych działaczy, m.in. Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Polskiego Stronnictwa Ludowego, władze polskie decyzję tę poparły.

W ramach NATO Polska utrzymywała szczególnie ożywione kontakty ze Stanami Zjednoczonymi, zwłaszcza po ataku terrorystycznym przeprowadzonym 11 września 2001 r. na World Trade Center i Pentagon przez międzynarodową organizację terrorystyczną Al‑Kaidę. W 2002 r. został utworzony Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie. Początkowo liczył zaledwie stu żołnierzy, ale jego liczebność stopniowo wzrastała i przekroczyła liczbę trzystu.

Aktywność Polski w NATO wzrastała. Na początku 2003 r. Polska, wbrew stanowisku Francji, Niemiec i Belgii, poparła amerykański projekt akcji zbrojnej w Iraku, a w marcu 2003 r. prezydent Aleksander Kwaśniewski podpisał zgodę na udział żołnierzy polskich w ewentualnej interwencji wojskowej w Iraku. Pierwsza grupa została tam wysłana już 21 marca, a więc dzień po rozpoczęciu amerykańskiego ataku na ten kraj. We wrześniu Polacy przejęli dowództwo w strefie środkowo‑południowej okupowanego Iraku z siedzibą w Babilonie.

Indeks górny *Rosja. Organizacja Traktatu o Bezpieczeństwie Kolektywnym (w polskim piśmiennictwie stosuje się nazwę Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) sojusz wojskowy i organizacja zbiorowego bezpieczeństwa stowarzyszający niektóre kraje Wspólnoty Niepodległych Państw; u jego podstaw leży tzw. traktat taszkiencki o bezpieczeństwie kolektywnym z 1992 r., natomiast sojusz zaczepno‑obronny zaczął działać jesienią 2003 roku. Indeks górny koniec^{*Rosja. Organizacja Traktatu o Bezpieczeństwie Kolektywnym (w polskim piśmiennictwie stosuje się nazwę Organizacja Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym) sojusz wojskowy i organizacja zbiorowego bezpieczeństwa stowarzyszający niektóre kraje Wspólnoty Niepodległych Państw; u jego podstaw leży tzw. traktat taszkiencki o bezpieczeństwie kolektywnym z 1992 r., natomiast sojusz zaczepno‑obronny zaczął działać jesienią 2003 roku.}

Ćwiczenia

Słownik