Żołnierze niezłomni
W wolnej Polsce podejmuje się szereg inicjatyw mających na celu utrwalenie pamięci o żołnierzach niezłomnychżołnierzach niezłomnych, którzy mimo zakończenia w 1945 r. II wojny światowej stawili zbrojny opór komunistom, przejmującym władzę w Polsce dzięki poparciu Sowietów. Od 2013 roku organizuje się w kraju i za granicą Bieg Tropem Wilczym na dystansie 1963 m. Jest to odwołanie do roku, w którym zginął ostatni żołnierz niezłomny – Józef FranczakJózef Franczak ps. Lalek. Dla upamiętnienia prześladowanych i pomordowanych przez komunistów członków powojennego ruchu niepodległościowego 1 marca obchodzimy w Polsce Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych.
WILKIPonieważ żyli prawem wilka
Historia o nich głucho milczy
Pozostał po nich w kopnym śniegu
Żółtawy mocz i ten ślad wilczy.
Przegrali bój we własnym domu
Kędy zawiewał sypki śnieg
Nie było komu z łap wyjmować cierni
I gładzić ich zmierzwioną sierść.
Nie opłakała ich Elektra
Nie pogrzebała Antygona
I będą tak przez całą wieczność
We własnym domu wiecznie konać
Ponieważ żyli prawem wilka
Historia o nich głucho milczy
Pozostał po nich w kopnym śniegu
Ich gniew, ich rozpacz i ślad ich wilczy.
Źródło: 89 wierszy, Kraków 1998, s. 25.
opowiadać o żołnierzach niezłomych;
przypisywać wartości do postawy Danuty Siedzikówny „Inki”, wyrażonej w słowach „zachowałam się jak trzeba”,
przedstawiać działalność Witolda Pileckiego.
Żołnierze niezłomni (żołnierze wyklęci)
W momencie zajmowania terytorium Polski przez armię sowiecką, od lata 1944 roku, ujawniające się przed nią oddziały Armii KrajowejArmii Krajowej były rozbrajane i internowane. Stawiających opór aresztowano i wywożono na wschód. W związku z tym część żołnierzy, aby uniknąć represji, postanowiła pozostać w konspiracji nawet po zakończeniu wojny.

Poniżej znajduje się ilustracja interaktywna, będąca rekonstrukcją wnętrza ziemianki żołnierzy niezłomnych. Najedź kursorem na legendę obok ilustracji i przełączaj zawartość haseł, aby poznać szczegóły. Aby przełączać opisy, należy zmienić punkt legendy za pomocą strzałek, położonych w górnym lewym rogu każdej z plansz.
Na ilustracji: rekonstrukcja wnętrza ziemianki żołnierzy niezłomnych
Ilustracja przedstawia wnętrze ziemianki żołnierzy niezłomnych. Wykonana jest z drewnianych bali. Ma otwór okienny w połaci dachu. Po prawej stronie pod oknem stoi drewniany stół z ławami wokół. Na nim stoi karabin maszynowy. Pod ścianą po prawej stronie przed stołem, na pierwszym planie stoi drewniane leże z kocami do okrycia. Na ścianie w głębi wisi broń i lornetki. U powały zawieszona została lampa naftowa. W centrum ziemianki znajduje się piecyk żeliwny z leżącym obok niego składem drewna i pogrzebaczem. Na lewo od piecyka zlokalizowany jest stół jadalny z menażkami i naczyniami do gotowania. Na ilustracji umieszczono pięć pól: pierwsze na lampie, drugie na broni stojącej na stole i wiszącej na ścianie, trzecie na kocu znajdującym się na leżach po prawej stronie ziemianki, czwarte na piecyku, a piąte na stole jadalnym.
Pod nazwami z legendy zapisano informacje:
oświetlenie: wnętrza ziemianek były ciemne, doświetlone niewielkimi oknami, które były zamaskowane z obawy przed odkryciem, źródłem światła były lampy naftowe lub świece
arsenał: broń gromadzono w składach z amunicją lub wprost przy leżach, zawieszano na ścianach ziemianki lub umieszczano pod ławami
sypialnia: spano na drewnianych leżach w ubraniu, przykrywając się jedynie kocami, rzadziej na siennikach; chorych starano się przetransportować do polowych szpitali lub punktów sanitarnych w domach mieszkalnych
ogrzewanie: wnętrza ziemianek ogrzewano piecykami żeliwnymi, nad którymi suszono odzież; wodę i potrawy gotowano na zewnątrz; myto się w blaszanych miednicach, polewając wodą z wiadra
jadalnia: jedzono z menażek lub blaszanych garnków, pito z metalowych kubków; podstawą wyżywienia były kasze i ziemniaki, chleb i mielonka; korzystano też z jedzenia dostarczonego z punktów zaopatrzenia lub od rodziny
Podaj, na jakie niebezpieczeństwa narażeni byli przebywający w ziemiankach żołnierze.
Wyjaśnij, dlaczego żołnierze niezłomni musieli przebywać w ziemiankach.
Cechą tych żołnierzy, obok patriotyzmu i przywiązania do tradycji narodowych, co wyrażały noszone przez nich ryngrafyryngrafy, było przekonanie, że komunizm jest obcą dla Polski ideologią. Należy wobec niego wykazywać postawy sprzeciwu nawet za cenę życia. Wiara w suwerenną i niepodległą Polskę oraz wytrwałość w głoszeniu tych haseł sprawiła, że walczących w antykomunistycznym ruchu nazywamy żołnierzami niezłomnymiżołnierzami niezłomnymi lub wyklętymi.
Na podstawie poniższego opisu podaj nazwę przedmiotu.
Jest to rodzaj medalionu z rysunkiem o tematyce religijnej i patriotycznej noszony przez osoby przywiązane do tradycji narodowych.
Z czasem sytuacja tych żołnierzy stawała się dramatyczna. Sukcesywnie byli wyłapywani, aresztowani i mordowani. Nawet ogłoszona w kwietniu 1947 roku druga amnestiaamnestia, z której większość walczących jeszcze żołnierzy skorzystała, nie zahamowała represji. Ujawniających się szykanowano, skazywano na wieloletnie wyroki więzienia, a nawet karę śmierci.
Inka - bohaterska sanitariuszka
Żołnierzem niezłomnym była m.in. pochodząca z Podlasia Danuta Siedzikówna. Wychowała się w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Miała 12 lat, gdy Sowieci w 1940 roku wywieźli jej ojca na wschód. Trzy lata później straciła też matkę rozstrzelaną przez Niemców za przynależność do Armii Krajowej. Pomimo tego, wraz z siostrą Wiesławą, weszła do konspiracji w 1943 roku i odbyła przeszkolenie medyczne.

Po wkroczeniu armii sowieckiej w 1945 roku została aresztowana za współpracę z antykomunistycznym podziemiem. Odbita przez jeden z oddziałów partyzanckich, który podlegał rozkazom mjr Zygmunta SzendzielarzaZygmunta Szendzielarza o pseudonimie „Łupaszka”, podjęła w nim służbę jako sanitariuszka. Przybrała wtedy pseudonim „Inka”.

Rok później znalazła się w Gdańsku wysłana tam po zaopatrzenie medyczne dla oddziałów partyzanckich walczących z komunistami. Aresztowana przez bezpiekę została poddana brutalnemu śledztwu. Oskarżono ją o udział w akcjach wymierzonych w organy władzy państwowej i mordowanie komunistycznych działaczy.

Nikogo w czasie brutalnego śledztwa nie wydała. Z więzienia przesłała wiadomość: Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba. Miesiąc po aresztowaniu została skazana na karę śmierci i rozstrzelana. Jej szczątki odkryto w 2014 roku w nieoznakowanym grobie i uroczyście pochowano w 2016 roku w Gdańsku. Patronuje wielu szkołom.
Witold Pilecki w służbie Polsce
Jednym z Polaków, którzy nie pogodzili się z rządami komunistów był rotmistrzrotmistrz Witold Pilecki. Jego całe życie było służbą dla Polski. W młodości działał w organizacjach niepodległościowych, brał udział w wojnie polsko‑bolszewickiej w 1920 roku i zmobilizowany walczył jako kawalerzysta w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku.

Potem przeszedł do konspiracji i, będąc żołnierzem tajnej organizacji walczącej z Niemcami, podjął się bohaterskiego zadania. W 1940 roku pozwolił się aresztować w czasie ulicznej łapankiłapanki w Warszawie, aby dostać się do obozu koncentracyjnegoobozu koncentracyjnego AuschwitzAuschwitz. Chciał zebrać informacje na temat popełnianych tam zbrodni przez Niemców. Dzięki jego raportom świat dowiedział się o zagładzie Żydów i istnieniu w obozach komór gazowychkomór gazowych.

W 1943 roku Pilecki uciekł z Auschwitz i dalej działał w konspiracji. Uczestniczył w 1944 roku w powstaniu warszawskim. Potem dostał się do niewoli niemieckiej, a po zakończeniu wojny przystąpił do stacjonującej we Włoszech armii polskiej. Tam otrzymał zadanie powrotu do kraju i zorganizowania siatki wywiadowczej, która dostarczałaby informacji na temat sytuacji politycznej i społecznej w Polsce.

Witold Pilecki został aresztowany przez bezpiekę w 1947 roku i osadzony w warszawskim więzieniu na Mokotowie. Funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa (w skrócie UB) przesłuchiwali go w związku z jego działalnością i brutalnie torturowali. Z tego powodu podczas ostatniego widzenia z żoną Pilecki wyznał, że pobyt w obozie koncentracyjnym nie był tak straszny jak represje, jakich doświadcza od ubeków.
Poniżej znajduje się ilustracja interaktywna ukazująca zrekonstruowany pokój przesłuchań w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Najedź kursorem na legendę obok ilustracji i przełączaj zawartość haseł, aby poznać szczegóły. Aby przełączać opisy, należy zmienić punkt legendy za pomocą strzałek, położonych w górnym lewym rogu każdej z plansz.
Rekonstrukcja pokoju przesłuchań w więzieniu mokotowskim w Warszawie
Ilustracja przedstawia współczesne zdjęcie zrekonstruowanego pokoju przesłuchań więzieniu mokotowskim w Warszawie. Na tylnej ścianie pokoju, po lewej stronie jest okno z metalową kratą. Przy ścianie po lewej stronie jest wieszak na ubrania i powieszona na nim kabura od pistoletu wraz z paskiem. Przed oknem stoi biurko ze stojącą po jego lewej stronie lampą, telefonem i kałamarzem. Po prawej stronie biurka jest stos papierów. Na nim położona jest popielniczka z petami. Paczka papierosów jest położona po lewej tronie stosu papierów. Za biurkiem ustawiono krzesło, a przed nim odwrócony do góry nogami taboret. Maszyna do pisania stoi na szafce po prawej stronie zdjęcia. Na drugim planie po prawej stronie jest oszklona witryna z dwoma półkami na dokumenty. Leżą na nich papiery. Na szczycie witryny po jej lewej stronie jest wazon. Podłoga pokryta jest malowanymi na brunatny kolor deskami. Pod ujętymi w legendzie słowami kryją się informacje:
krzesło: przesłuchania prowadzili śledczy, których kontrolowali wysocy funkcjonariusze sowieckiego aparatu represji; celem podejmowanych działań było wymuszenie na więźniu przyznania się do czynów, które zawarto w aktach śledztwa niezależnie od stanu faktycznego i obiektywnej prawdy; śledczy korzystali z pomocy pracowników funkcyjnych, którzy preparowali dowody, bili i znęcali się nad więźniami w trakcie przesłuchań
telefon: akty oskarżenia oraz metody śledztwa, w tym sposób torturowania więźniów, przygotowano w Departamencie Śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i zlecano do wykonania niższym urzędnikom bezpieczeństwa; czynności przydzielano też telefonicznie
maszyna do pisania: używana do protokołowania zeznań oskarżonych, powszechna w trakcie przesłuchań dopiero po 1949 roku, kiedy maszyny do pisania stały się towarem strategicznym i numerowanym, a władze komunistyczne zaprowadziły rejestr pisma każdej maszyny w Polsce. Funkcjonariusze urzędów bezpieczeństwa znali układ, krój czcionki i cechy każdego egzemplarza maszyny w kraju, aby dzięki temu móc po kroju pisma dojść do właściciela. Protokolantki były specjalnie kontrolowane pod kątem sporządzanych dokumentów na maszynach w dyspozycji urzędów bezpieczeństwa
taboret: konwejer - bardzo długie, trwające nawet tydzień, przesłuchiwanie bez przerwy; zwalniano więźnia tylko dla załatwienia potrzeb fizjologicznych; nie wracał na noc do celi; nie stosowano bicia, a jedynie psychiczne wyniszczenie ustawicznymi pytaniami; stosowano wielogodzinne stójki aż do omdlenia; sadzano na stołku bez oparcia lub na odwróconym taborecie w pozycji tzw. samolotu, czyli z rozłożonymi rękami i szeroko rozstawionymi nogami; omdlałych cucono zimną wodą i nie pozwalano spać; bito skórzanymi pasami, szpicrutą zakończoną metalowymi kulkami; leżących kopano butami, skakano po nich, rzucano od ściany do ściany
Na podstawie ilustracji interaktywnej rozstrzygnij czy więzień miał szanse na obiektywne podejście śledczych do swojej sprawy. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Na podstawie opisu ilustracji interaktywnej rozstrzygnij czy więzień miał szanse na obiektywne podejście śledczych do swojej sprawy. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Witold Pilecki stanął przed sądem w 1948 roku oskarżony o zdradę ojczyzny. Komuniści zarzucali mu, że gromadził broń i przygotowywał zamach na czołowych przedstawicieli władz państwowych. Pomimo absurdalnych oskarżeń został skazany na karę śmierci, ponieważ sędziowie byli zależni i wydawali wyroki na polecenie władz komunistycznych.

Wyrok na Witoldzie Pileckim wykonano w mokotowskim więzieniu strzałem w tył głowy. Jego ciało zostało pochowane w bezimiennej zbiorowej mogile, której do tej pory nie odnaleziono. W 1990 roku doszło do ponownego procesu, który pośmiertnie uniewinnił Pileckiego.
Poniżej znajduje się ilustracja interaktywna ukazująca celę Witolda Pileckiego w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Najedź kursorem na legendę obok ilustracji i przełączaj zawartość haseł, aby poznać szczegóły. Aby przełączać opisy, należy zmienić punkt legendy za pomocą strzałek, położonych w górnym lewym rogu każdej z plansz.
Cela Witolda Pileckiego w więzieniu mokotowskim w Warszawie
Ilustracja przedstawia współczesne zdjęcie celi w więzieniu mokotowskim, w której przebywał Witold Pilecki. Jest to cela dwuosobowa. Na podłodze są dwa sienniki. Okno celi na wprost wejścia jest zakratowane. Za kratą jest zdjęcie Witolda Pileckiego w drewnianej ramce. Po lewej stronie celi jest metalowa umywalka z kranem. Ściany celi są odrapane.
Pod ujętymi w legendzie słowami kryją się informacje:
blinda: metalowa krata maskująca otwór okienny, uniemożliwiała komunikację ze światem zewnętrznym, dodatkowo zacieniała pomieszczenie, osłabiała również cyrkulację powietrza w celi
sienniki: cele nie miały zwykle żadnych łóżek czy pryczy do spania jedynie sienniki, w których słomę zmieniano raz na rok lub dwa lata; zazwyczaj w dwuosobowych celach znajdowało się do dziesięciu osób, dlatego ludzie spali jeden koło drugiego, także blisko kibla, przykrywajac się kocem; w ciągu dnia sienniki gromadzono w jednym rogu celi, zamiatano podłogę i ewentualnie rozkładano na betonowej podłodze koce do siedzenia
umywalka: warunki higieniczne w celach były ciężkie z uwagi na ograniczony dostęp do wody i toalety; zwykle w celach nie było umywalki z bieżącą wodą, więc więźniowie się nie myli; w kącie znajdował się kibel w postaci nieosłonionego żadną zasłoną wiadra z pokrywą dla załatwiania potrzeb fizjologicznych, rzadziej był to ceramiczny ustęp z toaletową spłuczką, zwykle bez deski sedesowej; w czasie tzw. procesów kiblowych więźniowie nie byli przesłuchiwani i sądzeni na sali sądowej, ale w celi więziennej siedząc na kiblu; wyroki zapadały bardzo szybko i często wiązały się z karą śmierci
Na podstawie ilustracji interaktywnej podaj, jakie rozwiązania stosowano w celach aby upokorzyć więźniów .
Na podstawie opisu ilustracji interaktywnej podaj, jakie rozwiązania stosowano w celach aby upokorzyć więźniów .
Podsumowanie
Żołnierzami niezłomnymi (wyklętymi) nazywamy ludzi, którzy sprzeciwiali się zaprowadzonemu w Polsce komunizmowi i byli z tego powodu prześladowani oraz skazywani na śmierć i zapomnienie. Jednym z żołnierzy niezłomnych była Danuta Siedzikówna, która w oddziale mjr Zygmunta Szendzielarza służyła jako sanitariuszka Inka. Jej heroiczną postawę w trakcie śledztwa, prowadzonego po aresztowaniu w Gdańsku, wyrażają słowa: Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba.

Jednym z żołnierzy niezłomnych był także rotmistrz Witold Pilecki. Jako dobrowolny więzień Auschwitz zbierał materiały o niemieckich zbrodniach na Polakach i Żydach celem poinformowania świata o nich. Po wojnie gromadził informacje na temat komunistycznych represji w Polsce, w związku z czym był aresztowany, torturowany, a następnie skazany na karę śmierci. Jego szczątków nie udało się jeszcze odnaleźć pomimo prowadzonych poszukiwań na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Słownik
w tym przypadku właściwie abolicja, czyli odstąpienie od ścigania konkretnej kategorii przestępstw celem ujawnienia się osób dotychczas pozostających w ukryciu ze swoją działalnością i darowanie kar za przestępstwa popełnione przez osoby nieujawnione bądź te, wobec których wszczęto już postępowanie karne; ma to być gest dobrej woli władz wobec przeciwników politycznych
zakonspirowane siły zbrojne państwa podziemnego w czasach II wojny światowej, będące integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych, podległych rządowi emigracyjnemu, powstałe w 1942 roku dla zorganizowania powstania ogólnonarodowego w czasie dogodnym w ostatniej fazy wojny
[czyt.: ałszwic] - zbudowany pod Oświęcimiem w 1940 roku największy na terytorium Polski obóz koncentracyjny, w którym zginęło około 1 mln 300 tys. ludzi. Wśród nich większość, czyli około 1 mln 100 tys. osób, stanowili Żydzi. Drugą pod względem liczebnym grupą byli Polacy, których zginęło około 73 tys. osób
potoczne określenie policji politycznej działającej w powojennej Polsce i zwalczającej przeciwników komunistów
izba więzienna lub klasztorna
(1918 - 1963) - ps. „Lalek”, żołnierz Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej, członek Związku Walki Zbrojnej, następnie Armii Krajowej, ostatni żołnierz polskiego podziemia niepodległościowego
urządzenie na terenie istniejących na ziemiach polskich w latach 1939 - 1945 obozów koncentracyjnych i obozów zagłady, służące Niemcom do masowej likwidacji przywożonych w transportach osób; jedna z metod masowej eksterminacji ludności cywilnej, w tym Żydów, przez nazistowskie Niemcy podczas II wojny światowej
zwolennicy ustroju politycznego i społecznego, narzuconego i obowiązującego od 1944 roku na ziemiach polskich
akcja zatrzymywania większej liczby osób na ulicach miast w celu ich uwięzienia, umieszczenia w obozach lub skierowania na roboty przymusowe
termin pochodzenia łacińskiego na posiadające broń oddziały terytorialne, formowane z obywateli odbywających w czasie pokoju przeszkolenie wojskowe, a powoływanych do wojska tylko w czasie wojny; potoczne określenie na Milicję Obywatelską (MO), organ powołany przez władze komunistyczne w 1944 roku do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, bezpieczeństwa obywateli oraz mienia społecznego, zorganizowany na wzór formacji wojskowych i podporządkowany organom bezpieki
obóz przetrzymywania więźniów, głównie celem ich eksterminacji poprzez ciężką pracę, głodzenie, rozstrzeliwanie bądź gazowanie
dawny stopień oficerski w kawalerii i wojskach pancernych odpowiadający kapitanowi
rodzaj medalionu z rysunkiem o tematyce religijnej i patriotycznej noszony przez żołnierzy podkreślających swój patriotyzm i przywiązanie do tradycji narodowych, w tym religii katolickiej
(1910 - 1951) - ps. „Łupaszka”, dowódca 5. Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, która kontynuowała po 1945 roku walkę w ramach antykomunistycznej partyzantki niepodległościowej, aresztowany przez bezpiekę i rozstrzelany.
termin odwołujący się do procesu zacierania pamięci na temat antykomunistycznego ruchu niepodległościowego; ludzie sprzeciwiający się sowietyzacji Polski byli oskarżani przez sowiecki aparat represji i podporządkowane mu polskie organy bezpieczeństwa o zdradę i występowanie przeciw państwu polskiemu, więzieni i skazywani na karę śmierci, mordowani i grzebani w bezimiennych mogiłach, aby nie pozostał żaden ślad ich istnienia; także termin odwołujący się do postaw wytrwałości, aktywności wbrew wszelkim okolicznościom, jedynie dla wierności zasadom i używany w odniesieniu do niepodległościowego ruchu partyzanckiego o charakterze antykomunistycznym, który stawiał zbrojny opór sowietyzacji Polski