Polska Andegawenów
Jadwiga Andegaweńska królem Polski
Gdy Jadwiga przybyła do Polski, miała zaledwie 10 lat. Za sobą zostawiała beztroskie dzieciństwo, marzenia i rodzinę. Miała zasiąść na tronie polskim i poślubić księcia litewskiego, mężczyznę sporo starszego od siebie, i do tego poganina. Gdy umarła w wieku zaledwie 25 lat, pozostawiła po sobie pogrążony w smutku kraj i pamięć osoby wybitnej. Czy wiesz, jaką rolę odegrała Jadwiga w swojej nowej ojczyźnie? Dlaczego jest ona najbardziej znaną polską królową i jako jedyna spośród polskich władczyń została kanonizowana?
Jadwiga Andegaweńska – król Polski
Król Kazimierz Wielki nie pozostawił męskiego potomka. W związku z tym po jego śmierci w 1370 roku tron objął, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, jego siostrzeniec Ludwik Andegaweński, król Węgier. W imieniu Ludwika rządy w Polsce sprawowała jego matka Elżbieta Łokietkówna, gdyż król przebywał często za granicą. Gdy Ludwik zmarł, tron objęła jego córka Jadwiga Andegaweńska. Gdy wkrótce przybyła z Węgier do Polski, miała około 10 lat. Niedługo po przyjeździe w 1384 roku została koronowana, za zgodą panów polskich, i przyjęła po ojcu tytuł króla Polski
(nie królowej!). Warto dodać, że król dążący do przekazania korony jednej z córek, musiał pozyskać polskie rycerstwo. Wydał w 1374 r. w Koszycach przywilej. Przywilej koszycki ustalał stały, jednolity podatek w wysokości 2 groszy od każdego łana ziemi posiadanego przez szlachtę. Król znosił swoim przywilejem także wszelkie królewskie podatki nadzwyczajne. Rezygnował też z powoływania rycerstwa na wyprawy poza granice kraju oraz zobowiązywał się do mianowania starostą (królewskim namiestnikiem) Królestwa tylko jego mieszkańca. Oznaczało to świadome podkreślenie przez rycerstwo jego związku z ideą Korony, odrębności wszystkich mieszkańców Polski od świata poza jej granicami. Przywilej dotyczył też po raz pierwszy w dziejach całego rycerstwa Korony, traktował je jako jeden stan.
Jadwiga została koronowana na króla, gdyż otrzymała tytuł dziedziczny („pani i dziedziczka”) do sprawowania władzy w Królestwie Polskim, zgodnie z wolą zmarłego Ludwika. Dawało jej to prawo do wydawania dokumentów o randze państwowej. W dokumentach zapisywano jej tytulaturę zgodnie z jej płcią - regina , ale swoją pozycję „króla” utrzymała nawet w przyszłości po zawarciu małżeństwa, prowadziła także własny dwór i kancelarię. Fakt, że objęła tron Polski jako niepełnoletnia powodował, że w jej imieniu władzę sprawowali panowie małopolscy.
Przyjrzyj się drzewu genealogicznemu Jadwigi Andegaweńskiej, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Drzewo genealogiczne Jadwigi Andegaweńskiej. Na drzewie genealogicznym zaznaczone są informacje:
Król polski Władysław Łokietek miał dzieci:
Kazimierza Wielkiego, panował w latach 1333 - 1370, zmarł bezpotomnie
Elżbietę, która wyszła za mąż za Karola Roberta Andegaweńskiego, który był królem Węgier.
Dzieckiem Karola Roberta Andegaweńskiego i Elżbiety był:
Ludwik Węgierski, król Polski, panował w latach 1370 - 1382
Ludwik Andegaweński miał dwie córki:
Marię,
Jadwigę, króla Polski, panowała w latach 1384 - 1399
Uzupełnij tekst.
bratem, wnuczką, dziadkiem, ojcem, córką
Władysław Łokietek był .................. Elżbiety i Kazimierza, a .................. Ludwika Andegaweńskiego. Jadwiga była .................. Elżbiety, a .................. Ludwika. Kazimierz Wielki był .................. Elżbiety.
Silne królowe
Polska Jadwiga nie była jedyną silną władczynią na europejskim tronie. Średniowieczne dzieje znają bardzo wiele przykładów rządów utalentowanych kobiet. Świetnym przykładem takiego losu może być Alienor z Akwitanii. Dziedziczka ogromnej fortuny została najpierw żoną króla Francji, potem – po rozwodzie – poślubiła władcę Anglii. Powszechnie uznawano ją za wybitnego polityka, o dużo większym formacie niż jej mężowie. Jednak potępiano jej próby wpływania na ich rządy. Oddziaływała więc pośrednio na mężów i na swoich synów, gdy już sięgnęli po władzę.
Alienor na pieczęci została przedstawiona jako kobieta:
- dumna
- władcza
- pobożna
- matka
- zarządczyni domu
- równa autorytetem mężczyznom.
Odpowiedz na pytanie. Spadek po Eleonorze Akwitańskiej i jej dziedzictwo, związane z panowaniem w dwóch państwach europejskich, było początkiem sporu dynastycznego, który przerodził się następnie w konflikt zbrojny. Jak nazywał się ten okres w dziejach Europy?
Jadwiga wychodzi za mąż
Dwa lata po objęciu tronu, w 1386 roku, królowa Jadwiga poślubiła księcia Litwy (Wielkiego Księstwa Litewskiego)- Jagiełłę, który na chrzcie przyjął imię Władysław. Układ w Krewie postanawiał chrzest Litwy i zapoczątkował unię polsko‑litewską. W życiu młodej królowej bardzo ważnym wydarzeniem było zerwanie wcześniejszego narzeczeństwa z księciem austriackim Wilhelmem Habsburgiem. Zostali oni narzeczonymi jeszcze we wczesnym dzieciństwie. Jednak panowie małopolscy wybrali jej na męża dużo starszego Jagiełłę. Jadwiga nie była zadowolona z tego wyboru, ale od tej chwili stała się wierną towarzyszką króla, w pełni pogodziła się ze swoim losem. Uczestniczyła w życiu państwa u boku małżonka i wspierała go w jego działaniach. Jadwiga sama stanęła na czele wojska, które wyruszyło na Ruś Czerwoną, by odzyskać ją dla Korony (1387). Aktywnie uczestniczyła w rokowaniach z Krzyżakami o zwrot ziemi dobrzyńskiej (1397).
Wykształcenie
Jadwiga została wychowana i wykształcona tak, by w przyszłości móc zostać dobrą królową. Do pełnienia roli królowej przygotowywała się na wiedeńskim dworze Habsburgów, a później na dworze Ludwika w stolicy Węgier. Zdobyła tam staranne wykształcenie, poznała język łaciński i niemiecki, prawdopodobnie też podstawy polskiego. Nauczyła się sztuki haftu. Umiała pisać i czytać. Wśród jej lektur bardzo ważne były dzieła religijne. Interesowała się nauką i sztuką.
Pani dobra i święta – działalność dobroczynna
Królowa Jadwiga z wielkim szacunkiem odnosiła się do Kościoła. Starała się wspierać jego działania. Wspomagała też poszczególne kościoły i duchownych. Nie żałowała pieniędzy na wyposażenie kościołów krakowskich, w tym katedry wawelskiej.
Jej działalności dobroczynnej doświadczały również szpitale. Wstawiała się nawet
za skazańcami, wypraszając dla nich łaskę. Współczuła ludziom, którzy znaleźli się w niedoli - jeśli mogła, wspomagała ich materialnie.
Jadwiga ratuje uniwersytet w Krakowie
Królowa Jadwiga bardzo ceniła wiedzę i uczonych. Wiedziała, że założony przez Kazimierza Wielkiego uniwersytet w Krakowie podupadł. Podjęła starania, by go odnowić. W tym celu najpierw zwróciła się do papieża o zgodę na powołanie do życia wydziału teologicznego, którego brakowało wcześniej. Kiedy taką zgodę otrzymała, Jadwiga nakazała przekazać kosztowności i pieniądze, które miały wesprzeć działalność Akademii Karkowskiej. Królowa nie zdołała jednak osobiście dokończyć rozpoczętego dzieła. Inicjatywę przerwała jej przedwczesna śmierć. Zmarła w 1399 roku z powodu komplikacji po urodzeniu córki. Wykonując testament zmarłej małżonki, król Władysław Jagiełło doprowadził w 1400 roku do fundacji Akademii Krakowskiej, nazywanej dzisiaj Uniwersytetem Jagiellońskim.
Uniwersytet Jagielloński czy Andegaweński?
Nie ulega wątpliwości, że to Władysław Jagiełło wystawił w 1400 roku dokument fundacyjny dla uniwersytetu w Krakowie. To zgodnie z ustanowionym przez niego prawem funkcjonować miała „nauk przemożnych perła”. Odnotujmy jednak, że nie obdarował on szczególnie hojnie swojej fundacji.
Środki na odnowienie uczelni, powołanej pierwotnie do życia w 1364 r., zapewniła Jadwiga, zapisując w testamencie wszystkie swoje klejnoty na rzecz wszechnicy. Akademia Krakowska bowiem po śmierci Kazimierza Wielkiego i braku zainteresowania ze strony Ludwika Węgierskiego znacząco podupadła. Przed swoją śmiercią Jadwiga słała poselstwa do papieża, aby reaktywować uczelnię.
Dzięki staraniom królowej w 1397 roku Akademia uzyskała bullę papieża Bonifacego IX na powołanie Wydziału Teologicznego, a w ciągu kilku lat powstały samodzielne katedry matematyki i astronomii. Można zauważyć, że to Andegawenka, nie Jagiełło, miała świadomość wagi powołania uniwersytetu dla prestiżu Królestwa. Nazwa „Jagielloński” przylgnęła do krakowskiej uczelni dopiero w wieku XIX, aby podkreślić związek Uniwersytetu z dynastią Jagiellonów, co było symboliczne w czasach zaborów.
Przeczytaj fragment dokumentu fundacyjnego uniwersytetu. Zaznacz w tekście nazwiska osób, które zostały w nim wymienione jako decydujące o powstaniu uczelni.
czerwony
W imię Pańskie amen. [...] My Władysław, z Bożej łaski król Polski, [...] niniejszym przywilejem oznajmiamy [...] za zgodą, wolą, wiedzą i zezwoleniem najświętszego w Chrystusie ojca, pana Bonifacego, z Bożej opatrzności papieża [...] postanowiliśmy w naszym mieście Krakowie, miejsce, na którymby szkoła powszechna [tj. uniwersytet – P.W.] [...] wyznaczyć, obrać, ustanowić, określić, urządzić i założyć, a mocą niniejszego przywileju utrwalamy je na wieczne czasy.
Królowa Jadwiga w pamięci potomnych
W pamięci ludzi pozostała pamięć o królowej Jadwidze jako o dobrodziejce ludzi potrzebujących i Kościoła, odnowicielce Akademii Krakowskiej, a przede wszystkim jako o kobiecie wielkiej pobożności. W uznaniu cnót i zasług królowa Jadwiga uznana została przez Kościół za świętą. 8 czerwca 1979 r. w katedrze na Wawelu Jan Paweł II odprawił po raz pierwszy Mszę św. ku czci błogosławionej królowej Jadwigi, doprowadził do jej beatyfikacji. Do kanonizacji zaś doszło w 1997 roku, a dokonał jej w Krakowie także papież Jan Paweł II.
Jadwiga - święta królowa
Ściśle związany z Krakowem papież Jan Paweł II najpierw beatyfikował królową Jadwigę, a następnie w 1997 roku ogłosił ją świętą.
Raduj się, Krakowie, oddając hołd świętej Pani Wawelskiej - homilia Ojca Świętego Jana Pawła IIJan Paweł II o królowej Jadwidze
Długo czekałaś, Jadwigo, na ten uroczysty dzień. Prawie 600 lat minęło od twej śmierci w młodym wieku. Umiłowana przez naród cały, ty, która stoisz u początku czasów jagiellońskich, założycielko dynastii, fundatorko Uniwersytetu Jagiellońskiego w prastarym Krakowie, długo czekałaś na dzień twojej kanonizacji – ten dzień, w którym Kościół ogłosi uroczyście, że jesteś świętą patronką Polski w jej dziedzicznym wymiarze – Polski za twoją sprawą zjednoczonej z Litwą i Rusią: Rzeczypospolitej trzech narodów. [...] przez dzieło królowej Jadwigi ochrzczeni w X wieku Polacy po czterech wiekach podjęli misję apostolską i przyczynili się do ewangelizacji i chrztu swoich sąsiadów. Jadwiga miała świadomość tego, że jej posłannictwem jest zanieść Ewangelię braciom Litwinom. I dokonała tego wraz ze swoim małżonkiem, królem Władysławem Jagiełłą. Nad Bałtykiem powstał nowy kraj chrześcijański, odrodzony w wodzie chrztu św., tak jak w X wieku ta woda odrodziła synów i córki polskiego narodu. [...] Z jasnością, która po dzień dzisiejszy oświeca całą Polskę, wiedziała, że tak siła państwa, jak siła Kościoła mają swoje źródło w starannej edukacji narodu; że droga do dobrobytu państwa, jego suwerenności i uznania w świecie wiedzie przez prężne uniwersytety. Dobrze też wiedziała Jadwiga, iż wiara poszukuje zrozumienia, wiara potrzebuje kultury i kulturę tworzy, żyje w przestrzeni kultury. I niczego nie szczędziła, aby ubogacić Polskę w całe duchowe dziedzictwo zarówno czasów starożytnych, jak i wieków średnich. Nawet swoje królewskie berło oddała uniwersytetowi, sama zaś posługiwała się pozłacanym berłem drewnianym. Fakt ten, mając konkretne znaczenie, jest także wielkim symbolem. Za życia nie królewskie insygnia, ale siła ducha, głębia umysłu, wrażliwość serca dawały jej autorytet i posłuch.
Źródło: Raduj się, Krakowie, oddając hołd świętej Pani Wawelskiej - homilia Ojca Świętego Jana Pawła II, „Opoka” 1997, dostępny w internecie: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/homilie/krakow_08071997.html [dostęp 14.07.2015].
Przeczytaj tekst homilii wygłoszonej przez papieża w dniu kanonizacji. Wybierz z podanego niżej zbioru przyczyny kanonizacji Jadwigi i umieść w tabeli zgodnie z kolejnością ich wymienia w homilii.
1., 2., 3.
| Lp. | Jadwiga została kanonizowana ze względu na: |
|---|---|
| 1. | |
| 2. | |
| 3. |
Ćwiczenia
Przypomnij sobie, w którym roku Kazimierz Wielki założył Akademię Krakowską i w którym roku została ona odnowiona. Ile lat upłynęło od założenia Akademii do jej odnowienia?
- 50
- 33
- 36
- 100
Dokończ zdania.
Władysław Jagiełło, uniwersytet w Krakowie, Ludwik Węgierski, Wilhelm, psalmy, Jan Paweł II
| Ojcem Jadwigi był król | |
| Jadwiga przekazała swoje klejnoty, by odnowić | |
| Mężem królowej Jadwigi był król | |
| W Psałterzu floriańskim znajdują się pisane po łacinie, niemiecku i polsku | |
| Narzeczony Jadwigi miał na imię | |
| Jadwigę kanonizował papież |
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami i datami.
Akademii Krakowskiej, króla, działalności dobroczynnej, 1384
Jadwiga Andegaweńska została w ...................................................... roku koronowana na ...................................................... Polski. Zasłynęła ze swej ...................................................... na rzecz Kościoła i ludzi potrzebujących pomocy. W testamencie zapisała swoje klejnoty na odnowienie .......................................................
Słownik
najstarsza polska uczelnia, jedna z najstarszych w Europie, ufundowana przez Kazimierza Wielkiego w 1364 r., odnowiona w 1400 r., w dużej części dzięki pomocy materialnej Jadwigi Andegaweńskiej
przywilej wydany przez Ludwika Węgierskiego w 1374 r. obniżający wysokość podatków dla szlachty do dwóch groszy poradlnego
umowa matrymonialna pomiędzy Elżbietą Bośniaczką a Władysławem Jagiełłą w sprawie małżeństwa z Jadwigą zawarta w 1385 r., potocznie zwana unią