Renesans i humanizm

Większość współczesnych historyków podkreśla, że renesans wyłaniał się stopniowo. Doceniają oni również zasługi poprzedniej epoki – średniowiecza. Nie tylko przechowano wówczas dzieła pisarzy starożytnych, lecz także obficie z nich czerpano. Dzisiaj dostrzegamy, że renesans był nie tyle radykalnym zerwaniem z kulturą zorientowaną na poznanie rzeczy pozaziemskich, ile próbą wzbogacenia jej o aspekt doczesny.

R18ROrdf2B7ci

Obraz przedstawia dwie postaci. Po lewej w pozycji półleżącej znajduje się młody mężczyzna. Mężczyzna jest nagi. Wyciąga rękę ku drugiej postaci. Jest nią starzec w białej szacie. Ma siwe włosy oraz długą brodę. Wyciąga rękę w stronę młodego mężczyzny. Mężczyźni prawie stykają się palcami wskazującymi. Starca otaczają nadzy ludzie. Unosi się z nimi w powietrzu.

Przewodnią myślą epoki renesansu było łacińskie carpe diem – chwytaj dzień, żyj chwilą. Odwoływano się do autorytetu filozofów antycznych. Myśliciele renesansowi skupili się na rzymskich ideałach, cnotach obywatelskich i wzorcach wychowania – nie religijnych, ale świeckich. Ideałem epoki był człowiek wszechstronnie wykształcony.

We Włoszech zainteresowanie rzymską przeszłością wzrosło w XIV w. Ówczesne osłabienie autorytetu papiestwa i cesarstwa oraz przejęcie władzy w wielu miastach północnowłoskich przez samorządy, zwane komunami miejskimi, skłaniało do szukania wzorców w republikańskim Rzymie. Z dorobku starożytnej Italii czerpano zwłaszcza ideały życia obywatelskiego i cnót politycznych. Stąd brała się m.in. fascynacja pismami Cycerona, które gromadził już Petrarka, a po nim uważany za prekursora humanizmu kanclerz Florencji Coluccio Salutati.

R1S0H9WIVgZEf

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Źródła przełomu w kulturze. Humanizm i Renesans w Europie.

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Źródła przełomu w kulturze. Humanizm i Renesans w Europie.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1S0H9WIVgZEf

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Źródła przełomu w kulturze. Humanizm i Renesans w Europie.

Skąd wzięło się pojęcie renesans?

Pod koniec XIV i w XV wieku w bogatych włoskich miastach zaczęły rozwijać się nowe idee oraz postawy wobec życia i człowieka. Dziewiętnastowieczni historycy Szwajcar Jacob Burckhardt [czyt.: jakob burkard] i Francuz Jules Michelet [czyt.: żul miszule] nadali tym tendencjom miano odrodzenie, czyli od brzmienia w językach romańskich – francuskim (renaissance) i włoskim (rinascimento) – renesans. Znacznie wcześniej o odrodzeniu pisał już Giorgio Vasari (1511‑1574) w swoim dziele „Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów”, jakkolwiek u niego renesans odnosił się wyłącznie do sztuk plastycznych. Tymczasem u początków ruchu leżało odrodzenie znajomości literatury i języków klasycznych.

RO2I99HsP7fI0

Na ilustracji siedzący mężczyzna, patrzy w dal. Ma dłuższe włosy, z lewej odstają od ucha. Brwi grube, nos gruby szeroki. Nosi wąsik. Z prawej strony długość włosów przykrywa ucho. Ubrany w garnitur, kamizelkę zapinaną na guziki i koszulę z okrągłym kołnierzykiem. Pod nim zawiązany krawat. Za nim fragment wzorzystej zasłony. Z jego lewej strony stoi okrągły stolik z kolorowym obrusem.

RUj2mhLYBqP4S

Obraz przedstawia siwowłosego mężczyznę siedzącego na fotelu. Ma dłuższe włosy i wąskie zaciśnięte usta. Jest ubrany w czarny garnitur, białą koszulę, z czarnym fularem zawiązanym pod szyją. Prawą rękę ma zaciśniętą w pięść, lewa dłoń leży na lewym kolanie. Na prawo stoi stół przykryty grubym wzorzystym obrusem, na którym leżą książki i papiery. Po lewej stronie fotela również leżą książki.

Jak na rywalizacji rosły pałace

Liczne, choć niewielkie włoskie państewka rywalizowały pomiędzy sobą. Niektóre z nich, jak Florencja, Piza, Siena, Lukka, Bolonia, Mantua, Modena powstały jako miasta‑państwa wokół wspólnot miejskich. Bogaci mieszczanie prowadzili interesy, a jednocześnie kierowali polityką tych miast trochę jak przedsiębiorstwem, dbając o wzrost ich dochodów i prestiżu. Powodowało to narastanie swoistej mody i współzawodnictwa między elitami miast. Rozpoczęło się od rywalizacji w budowie nowych, olbrzymich kościołów, które miały świadczyć o wielkości miasta i potędze jego mieszkańców. Katedry w Pizie, Florencji, Sienie były tego dowodem. Następnie powstawać zaczęły wspaniałe siedziby władz miejskich. Wreszcie wspaniałe pałace miejskie najbogatszych rodów. W okresie szczytu budowlanego we Florencji w latach 1450‑1478 postawiono ich aż 30. Znany architekt Alberti zanotował: „jak wiele domów, w których w tej chwili położono marmury, w czasach naszego dzieciństwa było wyłożonych deskami”. Do ich wznoszenia zatrudniono modnych i uznanych architektów, a wnętrza wyposażane były we wspaniałe freski, obrazy, tapiserie (ozdobne tkaniny) i meble.

Rv94W7GzQOPUr

Na ilustracji widoczna mapa Półwyspu Apenińskiego w XV wieku. Zaznaczone są na niej państwa znajdujące na terenie Półwyspu Apenińskiego. Od południa: Królestwo Sycylii (wyspa Sycylia) oraz Królestwo Neapolu. Centralną część Półwyspu zajmuje Państwo Kościelne, Republika Sienny oraz Florencji. Na północny znajdują się liczne państwa - Republika Wenecka znajduje się na północnym‑wschodzie.

R11tl4NBdo2pZ

Na zdjęciu fasada zachodnia katedry pizańskiej jest jedną z nowszych części świątyni. Widoczna kopuła sprawia wrażenie wywyższenia nad katedrą. Dolną jej strefę akcentuje szereg siedmiu półkolistych arkad, ponad którymi wznoszą się cztery kondygnacje galeryjek arkadkowych, a ich wąskie półkoliste arkadki spoczywają na smukłych, kolumienkach. U dołu w centrum zdjęcia widoczne ślepe półkoliste arkady wsparte na smukłych pilastrach lub lizenach. W podniebiach tych samych arkad umieszczono zdobnicze motywy romboidalne lub koliste. To jeden z wyróżników romanizmu pizańskiego, od nazwy miasta. Zewnętrzne ściany katedry Santa Maria Assunta w Pizie, wykonane są z kamienia rozmaitej barwy. Przed świątynią spacerują ludzie.

REWnlrcBebytn

Na zdjęciu katedra we Florencji – widok ogólny z baptysterium na pierwszym planie, dzwonnicą, a w tle katedrą i kopułą. Na zdjęciu widać fragment fasady głównej; przy kopule nad okrągłym oknem (nazywanym „okulusem”) widać fragment ciągle jeszcze nie skończonego gzymsu wieńczącego. Widoczny jest także plac pełny ludzi. Kościół na pierwszym planie nie ma widocznego krzyża. Jest w jasnych kolorach, zdobiony. Nad nim góruje pojedyńcza wieża.

RTqQcu2GJIfVN

Na ilustracji miasto Siena z górującą wysmukłą, romańską biało‑czarną dzwonnicą. Strzelista kampanila ma wzrastającą wraz z kondygnacjami liczbę arkad w oknach (od 1 -6). Widocznych kilkadziesiąt budynków miejskich. W tle zielone wzgórza i niebo. Większość miasta z czerwonej cegły, ale wieża i kościół z biało‑czarnej. Przy kościele dźwig. Kościół posiada dużą kopułę.

R1Dm66pQNIDcX

Na zdjęciu po prawej stronie widoczna jest monumentalna fasada renesansowego budynku. Charakterystyczna dla stylu pałacowego z tego okresu, fasada jest trójkondygnacyjna. Dolna część budynku składa się z masywnych, kamiennych bloków tworzących rustykalny wzór, z półokrągłymi arkadami nad wejściami. Druga i trzecia kondygnacja są wykończone bardziej subtelnymi, gładkimi kamiennymi ścianami z rzędem symetrycznie rozmieszczonych okien zakończonych półokrągłymi łukami. Okna są ozdobione prostymi kamiennymi opaskami. Całość fasady wieńczy gzyms z ozdobnym fryzem.

Mecenat panujących

Wielkie rody rządzące we Włoszech (nie zawsze były to rody panujące, przykładowo Medyceusze stali na czele florenckiej republiki miejskiej, którą dopiero w XVI w. przekształcili w monarchię) budowały swój prestiż przez sztukę. Podobnie jak niegdyś miasta, teraz poszczególni władcy prześcigali się w mecenacie. Sprowadzano najwybitniejszych poetów, pisarzy, myślicieli i uczonych. Zamawiano okazałe cykle malarskie, rzeźby, fundowano wspaniale pałace i kaplice rodzinne, które miały podtrzymywać mit wielkości rodu. Płynące szerokim strumieniem pieniądze umożliwiły niebywały wprost wysyp dzieł wielkich artystów, które do dzisiaj pozostają wzorcami harmonii i piękna.

RKuyuZOP6ToUS

Na ilustracji mężczyzna w papieskim stroju. W długiej białej albie i aksamitnym bolerku. Ma długą siwą brodę. Na głowie ma czapkę z tego samego materiału co bolerko. Na palcach obu rąk pierścienie. W prawej ręce trzyma kawałek białego materiału. Siedzi na bardzo ozdobnym krześle.

RJYvysFMwypbb

Na ilustracji portret męczyzny, wyglądający na rzeźbę zrobioną z brązu. Oczy skierowane w bok, duży nos, dłuższe proste włosy, proste usta. Na głowie ma czapkę w formie ringu z doczepianym dłuższym materiałem.

RPBTCcuzhYPn0

Na ilustracji na wprost kaplica z szeroką okrągłą wieżą, z lewej wieża strzelista. Po prawej i lewej stronie ilustracji budynki z kolumnami korynckimi i łumami. Po obu stronach trawnik, w środku ścieżka. Widoczne także osoby.

R13uXv2pkzi8L

Na zdjęciu widoczny fragment bazyliki. W centralnej części zdjęcia widoczna kopuła bazyliki z małymi oknami, rozdzielonymi podwójnymi kolumnami. Na kopule kilkanaście małych okienek. Szczyt kopuły zakończony złotą kulą, na niej krzyż. Obok dużej kopuły zbudowana mała, wyglądem przypominająca dużą kopułę. Okna rozdzielne także kolumnami, przed bazyliką kilka drzew palmy.

Prawo, uniwersytety i łacina klasyczna

Bujne życie miejskie niosło ze sobą coraz większe problemy dla władców. Pojawiły się nowe potrzeby, np. rozsądzanie sporów, zarządzanie i stanowienie regulacji prawnych. Wzrastało zapotrzebowanie na prawo, i to prawo świeckie, a nie kościelne, które dotąd interesowało głównie wykształcone warstwy umiejące pisać i czytać, czyli duchowieństwo. Dotychczasowe prawa zwyczajowe okazywały się niewystarczające choćby dlatego, że nie znały takich pojęć jak np. kredyt, zastaw, dzierżawa. Dodatkowo we Włoszech toczyła się tzw. „walka o inwestyturę”, która także sięgała do argumentów prawnych. Dlatego zaczęły powstawać pierwsze szkoły, później nazwane uniwersytetami - m.in. w Bolonii i Padwie, w których uczeni zaczęli badać prawo rzymskie i nauczać go. Aby je jednak dobrze zrozumieć i wyjaśnić, konieczne było zrozumienie użytych słów i zwrotów. Tymczasem łacina klasyczna była językiem martwym. Można było ją poznać jedynie poprzez utwory literackie. Stąd badania nad antycznymi tekstami, znanymi i kopiowanymi w średniowiecznych skryptoriach, w których do tej pory szukano co najwyżej argumentów dla badań teologicznych. Teraz badacze zaczęli dostrzegać w nich inne treści. To „odkrycie” (znanej cały czas) starożytności nazywamy „humanizmem”. Nowe zainteresowania - w przeciwieństwie do wcześniejszych, odnoszących się do spraw religijnych, związanych z Bogiem i „niebem” - dotyczyły spraw ziemskich, ludzkich. W żadnym przypadku nie znaczyło to, że ludziom przestało zależeć na zbawieniu, czy że zmniejszyła się ich religijność. Wręcz przeciwnie, poprzez dostrzeżenie sfery ziemskiej zaczęli realizować swoje potrzeby religijne w inny sposób.

RVM7hPAS3kZjV

Na ilustracji siedem postaci. Trzy z lewej, trzy z prawej, jedna w środku. Ta ostatnia trzyma otwartą książkę. Jedna z postaci z lewej strony ma podniesioną rękę jakby chciała przyjąć coś od środkowej postaci. Jedna z postaci stojących z prawej strony wskazuje na herb, który wisi pod blatem na którym leży książka. Pod herbem napis: 1497.

RY7wLGGZWGddF

Na zdjęciu wnętrze Uniwersytetu w Bolonii.  Po lewej stronie okna, na suficie malowidła z herbami. Po prawej stronie zdobiona ściana.

Łacina i języki narodowe

Odkrywani na nowo pisarze rzymscy, a później też greccy, wspominali o dziełach architektonicznych, rzeźbach, malarstwie antycznym. Zwłaszcza we Włoszech pozostałości po starożytnym Rzymie były właściwie na wyciągnięcie ręki. Ludzie nareszcie zaczęli je dostrzegać i doceniać. Pojawiło się „twórcze naśladownictwo” - w literaturze i wszystkich innych „sztukach”. Obok tradycyjnej tematyki religijnej, przeznaczonej na potrzeby kościołów i zgromadzeń religijnych, bogacący się mieszczanie chcieli też pokazać siebie, swoje życie i otaczającą rzeczywistość. Oczekiwali tego zarówno od sztuk plastycznych, jak i literatury. Byli wykształceni, znali język nauki - tzn. łacinę, niekiedy grekę - zatem mogli czerpać przyjemność z literatury, nie tylko powtarzając antyczne wzorce w językach klasycznych,
ale też we własnym języku. Stąd sceny biblijne na obrazach pokazywały życie i przedmioty codzienne oraz zachowania znane z najbliższego otoczenia, a literatura posługiwała się zwłaszcza łaciną, języki narodowe były dopiero na początku rozwoju.

R13eZc3Ob9XJ7

Na ilustracji portret Francesco Petrarki. Widocznych jest 5 postaci. Dwie bez brody, trzy osoby z brodą. Mają bardzo duże nosy. Na głowie każdy z nich ma inny rodzaj nakrycia. Z prawej strony fragment dwóch kolumn. Wszyscy mają zwrócone głowy w prawą stronę.

Nowe wzorce osobowe

Społeczeństwo miast włoskich w XIV i XV w. wzbogaciło się na tyle, że dysponowało środkami finansowymi umożliwiającymi przeznaczenie części dochodów na luksusowe dobra i zaspokajanie tzw. wyższych potrzeb, niezwiązanych z poczuciem bezpieczeństwa materialnego (jedzenie, spanie, ubranie) czy duchowego (zbawienie, wiara, modlitwa). W tych warunkach ukształtował się nowy wzorzec człowieka, jednostki dążącej do poznania siebie i otaczającego świata, wyróżniającego się z otoczenia dzięki własnemu lub tworzonemu pięknu czy mądrości. Ten nowy wzorzec nie był realizowany ani kosztem, ani w opozycji do dawnych wzorców osobowych. Wzbogaceni mieszczanie - wielcy patrycjusze chcieli być wzorowymi rycerzami i dostąpić zbawienia.

Rlqi6jCTJ9H9w

Na ilustracji widoczne pomieszczenie z wysokim sufitem, ozdobionym ornamentami. W pomieszczeniu widoczne także kolumny i rzeźby. Długie schody prowadzą z pierwszego poziomu na drugi. W pomieszczeniu widoczne są 2 łukowate okna, z którego rozpościera się widok na wieżę kościoła. W sali znajdują się kobiety i mężczyźni, stoją również na schodach. Jedna z kobiet klęczy, ręce złożone ma do modlitwy.

Sprzeciw wobec nowych ideałów

Nie obyło się bez konfliktów. Kościół początkowo z niepokojem obserwował fascynację pogańskim antykiem z jego wielobóstwem i zapatrzeniem w jednostkę ludzką. Szybko jednak przekonano się, że nie stanowi to zagrożenia dla chrześcijaństwa i wiary, więc hierarchowie kościelni stali się gorącymi zwolennikami poszukiwań „starożytności”. Z drugiej strony u części duchowieństwa narastało krytycznie nastawienie do nadmiernych bogactw i ich nadużywania, co rodziło nowe ruchy zakonne. Powstawały zakony związane z miastami, ale jednocześnie żebracze, opierające się na datkach i religijności mieszczan (np. franciszkanie), jak również ruchy zwalczające zbytek i bezbożne odejście od ascezy. Do najsłynniejszych tego typu wystąpień doszło w najbardziej „renesansowym” z miast włoskich - Florencji. Wiązały się one z działalnością mnicha Girolamo Savonaroli [czyt.: dżirolamo sawonarola], który wzywał (i to z powodzeniem) do wyrzeczenia się bogactw, a nawet niszczenia zdrożnych oznak luksusu (dzieł sztuki, obrazów o treści niechrześcijańskiej itd.).

R1JiIWvJOeXFA

Na ilustracji Leon X, mecenas m.in. Rafaela Santiego, Michała Anioła i Donata Bramante, zajmuje centralną część kompozycji. Siedzi na krześle z podłokietnikami, przy stole pokrytym czerwonym obrusem. Ubrany jest w białą sutannę i purpurową narzutę do łokci. Na głowie nosi czapkę z tego samego materiału, z którego uszyta jest narzuta. Swoje ręce opiera o cenną iluminowaną księgę leżącą na stole. W prawej ręce trzyma lupę. Obok księgi na stole leży srebrno‑złoty dzwonek. Za Leonem X widoczne są postaci kardynałów (Luigi de’ Rossi, Giullio de’ Medici), co nadaje scenie oficjalny charakter. Kardynałowie noszą narzuty w kolorze czerwonym. Na głowach mają piuski. Obraz utrzymany jest w ciepłych tonacjach.

Średniowieczne motywy w nowym opakowaniu

Odkrycie łacińskiego dziedzictwa literackiego zaowocowało burzliwym wzrostem rodzimej twórczości o charakterze świeckim. Wiele wątków literackich nawiązywało do czasów średniowiecznych rycerzy. Słynne przygody „Orlanda Szalonego” Ludovica Ariosta (1474‑1533), „Jerozolima Wyzwolona” Torquato Tasso (1544‑1595) czy najsłynniejsze renesansowe dzieło „rycerskie”, „Don Kichot” Miguela Cervantesa (1547‑1616), wykorzystywały dawne wątki z dodatkiem szczypty humoru, kpiny, satyry, ale też pewnej ciepłej akceptacji. Inne nawiązywały do miłosnej liryki trubadurów, poetów i muzyków francuskich XII i XIII w. Tak było w przypadku Petrarki czy Giovanniego Boccacio (1313‑1375), a w mniejszym stopniu Dantego Alighieri (1265‑1321), który swój najważniejszy poemat „Boska Komedia” upodobnił
do średniowiecznych tradycji jedynie pod względem treściowo‑tematycznym.

Slajd 1 z 3

RVAlnAL6mEJUg

Zdjęcie przedstawia kamienną rzeźbę siedzącego mężczyzny. Ma krótkie włosy, wąsy i brodę. Ma obszerną szatę, która na kolanach układa się w fałdy. Pod szyją ma kryzę. Prawą dłonią trzyma książkę, którą opiera na prawym udzie.

R1NCY1KurDYWi

Na zdjęciu Plaza de España – jeden z najbardziej znanych i reprezentacyjnych placów w Madrycie. Na nim widoczny pomnik Miguela Cervantesa. Jego centralną część stanowi postać siedzącego pisarza, u którego stóp znajdują się wykonane z brązu rzeźby dwóch bohaterów jego najpopularniejszej powieści, jest to Don Kichot, jadący na swoim koniu Rosynancie i Sancho Pansa na osiołku. Na szczycie pomnika umieszczono kulę ziemską z zaznaczonymi na niej pięcioma kontynentami. Pomnik zdobią także dwie rzeźby - alegorie „Rzeczywistości” oraz „Fikcji” oraz wizerunek cesarzowej Izabeli Portugalskiej. W tle wieżowiec Edificio de Espana. Z przodu widoczna woda, w której odbija się pomnik.

R1MpUOMvwI8fA

Na zdjęciu brązowa rzeźba Don Kichota (na koniu) i Sancho Pansy (na ośle) znajdująca się przed pomnikiem Miguela de Cervantesa y Saavedra (w tle). Postać z lewej na koniu trzyma w górze prawą rękę, w lewej ma kopię. Postać z prawej na ośle, prawą dłonią trzyma lejce. Pierwsza z postaci ma na sobie zbroję, druga spodnie i koszulę. Za nimi, kamienna rzeźba Cervantesa, a w tle jasna ściana.

Humanizm

Humanizm (łac. humanitas – człowieczeństwo, ludzkość) to prąd umysłowy, który w centrum zainteresowania stawiał człowieka i otaczający go świat. Natomiast w drugim, węższym znaczeniu pojęciem „humanizm” określa się studia nad literaturą i sztuką starożytną oraz znajomość w mowie i piśmie klasycznej łaciny i greki. W XV‑wiecznej gwarze uczniowskiej miano humanisty przysługiwało nauczycielom gramatyki, dialektyki i retoryki. Przedmioty te – zaliczane do sztuk wyzwolonych, czyli przedmiotów szkolnych, które w myśl założeń średniowiecznego szkolnictwa miały przygotowywać do późniejszych studiów teologicznych, medycznych i prawniczych – wraz ze wzrostem zainteresowania starożytnością wysunęły się na plan pierwszy.

Wiedzę o myśli starożytnej pogłębiło w pierwszej połowie XV w. odkrycie pism Platona, filozofa nieznanego ludziom średniowiecza. Stało się to za sprawą zacieśnienia stosunków Zachodu z coraz bardziej zagrożonym przez Turków Bizancjum. W 1459 r. we Florencji humanista Marsilio Ficino założył Akademię Platońską, co w krótkim czasie uczyniło stolicę Toskanii centrum filozoficznym renesansowej Italii.

W renesansie zrekonstruowano oryginalne wersje antycznych filozofów. Mistrzem w tej dziedzinie był Lorenzo Valla, a w Niderlandach – Niderlandczyk Erazm z Rotterdamu.

Najbardziej oryginalnym filozofem renesansu był tworzący w drugiej połowie XVI w. Francuz Michał Montaigne, wielki indywidualista, autor Prób – zbioru osobistych refleksji nad życiem i ludźmi – oraz niezwykle szczegółowego i przez to cennego dziennika podróży do Włoch, który dokładnością opisu otaczającego świata wyprzedził epokę.

RZHoBFOLrYRel

Obraz przedstawia szkołę ateńską. W przestronnym, starożytnym budynku, pełnym rzeźb i płaskorzeźb znajduje się liczna grupa mężczyzn. Mężczyźni chodzą, siedzą, rozmawiają ze sobą, gestykulują.

Nowatorskość teatru elżbietańskiego

Nowe walory artystyczne dostrzegamy w dziełach najważniejszego pisarza anglojęzycznego Williama Szekspira (Shakespeare – 1564‑1616), dzięki któremu teatr awansował do roli pierwszego medium widowiskowego o wysokiej randze artystycznej, przeznaczonego dla szerszej publiczności. Teatr elżbietański, wraz z późniejszymi scenami dworskimi, stały się wzorem przyszłych europejskich teatrów publicznych.

R20JazQi7hloB

Na ilustracji scena Teatru Globe. Na niej widoczni trzej aktorzy w ruchu. Z lewej i prawej strony, na scenie, kolumny, także małe stojące krzesełko. Pod sceną publiczność, kilku widzów opartych o scenę. Widoczne także loże z publicznością i uchylone drzwi wychodzące ze sceny na zaplecze.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rzpbpnd42AF1i

Na ilustracji stare rysunki w formie tarczy. Jedna z nich, środkowa, z napisem: POLONORUM (u góry) i D. SAMUEL LASZCZ DE TUCZAP POLONUS. Obok tarcz kwiatowe ornamenty.

R1Muewhga0MXP1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Ćwiczenie 1

Na suficie korytarza Uniwersytetu w Bolonii można zobaczyć rysunki w formie herbów z wpisanymi do nich m.in. nazwami państwa i i imionami studentów. Zapisz z jakiego powodu rysowano takie obrazy?

R1ISDgIOZnLsF

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Zastanów sie jakie były zwyczaje studentów w Bolonii.

Pokaż odpowiedź

Tradycja nakazywała, aby student, który ukończył naukę upamiętnił to pozostawiając swoje imię i nazwę kraju, z którego pochodził.

Słownik