Zdania pojedyncze i złożone

Zdanie pojedyncze zawiera tylko jedno orzeczenie. Wypowiedzenie należy rozpocząć wielką literą i zakończyć właściwym znakiem interpunkcyjnym. Zamień wybrane czasowniki na rzeczowniki, np. zwrot „być zdumionym” można zastąpić wyrażeniem „ze zdumieniem”.

Przekształcone zdania:

1. Dwunastoletnia Julia chętnie ogląda filmy przyrodnicze.
2. Widzowie ze zdumieniem patrzyli na sztuczki iluzjonisty.
3. Strażak za odważne zachowanie otrzymał medal od komendanta.
4. Po zasadzeniu kwiatów w ogrodzie obficie je podleję.

Pamiętaj, że zdanie złożone zawiera co najmniej dwa orzeczenia.

• Chociaż większość z nas dużo czasu spędza przed telewizorem, nadal wielu chętnie sięga po książki.

• Ze źródeł historycznych wiemy, że pierwsze drukowane książki powstały w Azji.

Aby utworzyć zdanie złożone, połącz zdania pojedyncze właściwym spójnikiem.

Przykładowe zdania złożone:

Wygrasz albo przegrasz.
Wziąłem lekarstwa, więc szybko wyzdrowieję.
Dostałam gitarę, ale nie gram na niej.
Idą ulicą i oglądają wystawy sklepowe.
Denerwujemy się, lecz musimy czekać.

Pamiętaj, aby na granicy zdań składowych wstawić przecinek (jeżeli jest on konieczny). Każde zdanie należy rozpocząć wielką literą i zakończyć właściwym znakiem interpunkcyjnym (kropką, wykrzyknikiem lub znakiem zapytania).

Przykłady zdań złożonych z podanymi słowami:

Nie pójdę na spacer, ponieważ pada deszcz.
Chciałabym, żeby Kasia przyszła na moje urodziny.
Rower, który kupili mi rodzice, jest koloru czerwonego.
Kiedy czytam książki, przenoszę się do innych światów.
Pamiętałam, że nie lubisz lodów czekoladowych.

Jeżeli nie znasz któregoś z przysłów z ćwiczenia 7., możesz sięgnąć do wybranego słownika przysłów.

Znaczenie wybranych przysłów:

Dwa razy daje, kto szybko daje.
Oznacza, że pomoc tego, kto udziela jej szybko, ma zwiększoną, niejako podwójną wartość. Możemy użyć takiego powiedzenia w sytuacji, gdy otrzymujemy od kogoś natychmiastowe wsparcie w trudnej sytuacji.

Indyk myślał o niedzieli, a w sobotę łeb ucięli.
Oznacza, że nie należy zbyt wybiegać w przyszłość z planowaniem, ponieważ różne wydarzenia mogą udaremnić realizację tego, co sobie założymy. Możemy użyć takiego powiedzenia w sytuacji, gdy ktoś wybiega w przyszłość, mimo że nie może być jej pewien.

Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci.
Oznacza, że to, czego się nauczymy, do czego się przyzwyczaimy w młodości, przyniesie owoce w przyszłości, ponieważ nawyki i wiedza nabyte w czasie dorastania decydują o późniejszych cechach i zachowaniu człowieka. Tego powiedzenia używamy, gdy obserwujemy powtarzające się negatywne zachowanie u kogoś młodego. Ostrzegając go przed skutkami takiego zachowania, możemy posłużyć się tym powiedzeniem.

Spójnik to nieodmienna części mowy, która łączy zdania lub ich części. Do spójników należą, np.: ale, i, lub, albo, więc, dlatego, oraz.
Zaimek to części mowy, która zastępuje inną część mowy, np.: zaimek rzeczowny zastępuje rzeczownik (np. ja, ty, oni, my); zaimek przymiotny zastępuje przymiotnik
(np. który, jaki, moje itd.).

1. Zmarzłem, ale nie rozchorowałem się.
2. Wieje wiatr, więc liście spadają z drzew.
3. Szedł i śpiewał.
4. Była to wielka sala, która służyła do przyjmowania gości.
5. Siedzę w fotelu, czytam książkę.
6. Kiedy Anna miała sześć lat, rodzice kupili jej rower.

Spójniki to nieodmienne części mowy, które łączą zdania lub wyrazy.

Przykładowe zdania:

1. W wakacje pojadę nad morze i będę się cieszyć słońcem oraz plażą.
2. W wakacje pojadę nad morze, ale nie uda mi się już wyjechać w góry.
3. W wakacje pojadę nad morze albo zwiedzę polskie Tatry.

Spójniki mają wpływ na sens wypowiedzeń składowych, mogą je łączyć (spójnik i), sprawiać, że jedno wypowiedzenie przeciwstawia się drugiemu (ale) lub decydować o tym, że wypowiedzenia wzajemnie się wykluczają (albo).

Przecinki wstawiamy przed: więc, zatem, toteż, ale, lecz, jednak, dlatego, zaś, natomiast.
Przecinków nie wstawiamy przed: i, oraz, albo, lub, czy, bądź, ani, ni.

• Malował ściany swojego pokoju, ale zabrakło mu farby.

• Kupiłam bilet, więc pójdę na koncert.

• Oliwia lubi być tajemnicza, dlatego nie powiedziała mamie o planowanej urodzinowej imprezie‑niespodziance.

• Przeczytam książkę albo obejrzę film.

Wyrazy: „i”, „więc”, „ale”, „lub”, „dlatego”, „lecz”, „ponieważ” to spójniki, które łączą jedno zdanie składowe z drugim. Zwróć uwagę na to, czy po wstawieniu spójnika zdanie ma sens.

Zdania złożone:

1. Uczę się, więc dostanę piątkę.

2. Zjadłem obiad, ale czuję głód, dlatego zrobię sobie kanapkę.

3. Sprzątałem i słuchałem muzyki.

4. Posłucham muzyki lub wyjdę na spacer, ponieważ jestem zmęczony.