Licencje, czyli internetowe prawo jazdy
Prawo autorskie to ogół praw jakie posiada autor odnośnie danego utworu. Co ważne, poprzez utwór rozumiemy każdy przejaw twórczości, nie jedynie utwory muzyczne. Prawo autorskie dzieli się na dwie kategorie: majątkowe i osobiste. Prawo osobiste nie wygasa, nie można się go zrzec oraz nie można go przekazać. Prawo majątkowe można przekazać, może być dziedziczone oraz wygasa po 70 latach od śmierci twórcy.
Do dozwolonego użytku publicznego zaliczamy prawo cytatu, które pozwala legalnie wykorzystać fragment danego utworu lub niewielki utwór w całości (jak również utwory plastyczne i fotograficzne) bez zgody twórcy, o ile jest to odpowiednio uzasadnione. Uzasadnieniem do użycia prawa cytatu może być np. nauczanie, analiza krytyczna lub naukowa, polemika, a także każda sytuacja, w której chcemy coś uargumentować, zilustrować, skomentować lub wyjaśnić, a cytowane przez nas dzieło nie stanowi głównej wartości naszej wypowiedzi. Jednakże w takich sytuacjach zawsze trzeba oznaczyć autora i podać źródło. Bardziej szczegółowe informacje znajdziesz w dalszej części materiału.
Wytwór umysłu człowieka można nazwać utworem, gdy posiada następujące cechy:
jest to rezultat pracy człowieka,
musi stanowić efekt działalności o charakterze kreacyjnym (musi być oryginalny),
musi mieć charakter indywidualny.
Korzystając z wybranej wyszukiwarki, znajdź w sieci przykłady wytworów człowieka, które można uznać za utwory oraz takich, które utworami nie są. Zapisz je w poniższym dzienniku lub stworzonym przez siebie pliku tekstowym.
Zapewne nikt nie byłby zadowolony, gdyby jego praca została przez kogoś innego przedstawiona jako własna. Czasem zdarza się jednak, że pod wykonaną przez nas pracą podpisuje się inna osoba. Nie należy się na to godzić. Trzeba pamiętać, że istnieje prawo autorskie, zapewniające ochronę naszej twórczości. Podpisując imieniem i nazwiskiem swoją pracę, informujesz, kto jest jej autorem.
Do oznaczania dzieł chronionych prawem autorskim służy poniższy symbol Copyright.
Pamiętaj jednak, że każde dzieło jest chronione przez prawa autorskie! Z dzieł nieoznaczonych powyższym symbolem, również nie wolno korzystać bez ograniczeń.
Podsumujmy - rozróżniamy dwa rodzaje praw autorskich:
prawo majątkowe – twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania i zarządzania swoim dziełem oraz umożliwia czerpanie z tego korzyści majątkowych. Może być przekazywane innej osobie.
prawo osobiste (niemajątkowe) – przypisuje na stałe nazwisko autora do dzieła, co oznacza, że tylko autor może firmować je swoim podpisem oraz nadzorować sposób jego wykorzystywania. Prawo osobiste jest niezbywalne, oznacza to, że nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę.
Autor, którego prawa zostały naruszone, może żądać odszkodowania oraz kary pieniężnej dla osoby wykorzystującej bez zezwolenia cudze dzieło.
Jeżeli zamierzasz skorzystać z treści i zdjęć znalezionych na stronach internetowych, musisz pamiętać, że możesz użyć ich tylko wtedy, kiedy twórca wyrazi zgodę na rozpowszechnianie i kopiowanie jego dzieła. Możesz wprawdzie w swoim wypracowaniu umieścić niewielki fragment cudzego utworu, ale pamiętaj o podaniu imienia i nazwiska jego autora, tytułu utworu oraz adresu strony internetowej, jeśli go stamtąd skopiowałeś.
Licencje Creative Commons
Podstawowym narzędziem Creative Commons są licencje prawne pozwalające na wprowadzenie modelu „Pewne prawa zastrzeżone”, zamiast tradycyjnego modelu „Wszystkie prawa zastrzeżone” przy jednoczesnym poszanowaniu zasad prawa autorskiego. Dają one autorowi dzieła o wiele większą swobodę określania zasad, na których chce dzielić się swoją twórczością z innymi. Wszystkie licencje Creative Commons mają pewne podstawowe cechy (np. poszanowanie praw autorskich osobistych) oraz dodatkowe warunki, które są indywidualnie wybierane przez twórcę. Warunki te można porównać do klocków, gdzie zasady określone przez konkretną licencję wynikają z kombinacji dwóch lub trzech takich warunków.
Cztery podstawowe warunki licencji Creative Commons to:
Uznanie autorstwa (BY) - wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru
Użycie niekomercyjne (NC) - wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie do celów niekomercyjnych i na takiej samej licencji lub kompatybilnej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Na tych samych warunkach (SA) - wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny.
Bez utworów zależnych (ND) - wolno kopiować, rozpowszechniać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone.
W poniższym notesie zapisuj przydatne informacje lub własne notatki: