Jak zbudowane są tlenki i jakie mają właściwości fizyczne?

Tlenki to połączenia różnych pierwiastków z tlenem. Związki te mają różną budowę i właściwości chemiczne.

Polecenie 1

Tlenki są obecne w naszym otoczeniu. Czy wiesz, jak wyglądają otaczające nas tlenki? Zapoznaj się z grafiką interaktywną, a następnie wykonaj ćwiczenia poniżej.

Tlenki są obecne w naszym otoczeniu. Czy wiesz, jak wyglądają otaczające nas tlenki? Zapoznaj się z opisem grafiki interaktywnej, a następnie wykonaj ćwiczenia poniżej.

R1Vi0oaU0htzr1

Ilustracja przedstawia kamienice mieszczące się przy kanale wodnym. Widoczny jest pomost, kuter, most oraz budynki mieszkalne. Opisano: 1.

{SO}_{2}

Tlenek siarki(IV). Charakterystyka: tlenek niemetalu, obecny w spalinach przemysłowych, tworzy z wodą tzw. kwaśne deszcze, wykorzystywany do produkcji papieru i jako środek dezynfekcyjny oraz bielący, ma właściwości pleśniobójcze, bakteriobójcze, tworzy kryształ molekularny. Ilustracja przedstawia kłęby białego dymu wydzielającego się z wulkanu. W tle znajdują się skały. Tlenek siarki(IV) wydzielający się z krateru Halemaʻumaʻu wulkanu Kīlauea na Hawajach. 2.

{CO}_{2}

Nazwa: tlenek węgla(IV) (dwutlenek węgla). Charakterystyka: tlenek niemetalu, obecny w wodzie gazowanej oraz w wyziewach kominowych i spalinach, jest jednym z gazów cieplarnianych, tworzy kryształ molekularny. Na pierwszym tle znajduje się człowiek trzymający znak, w którego centrum znajduje się napis: dwutlenek węgla. W tle są samochody osobowe otoczone jasnym dymem. Emisja tlenku węgla(IV). 3.

CaO

Nazwa: tlenek wapnia (wapno palone) Charakterystyka: tlenek metalu, tworzy kryształ jonowy:

{C a}^{2 +} O^{2 -}

wykorzystywany do produkcji nawozów sztucznych, bardzo ważny budowlany surowiec (używany m.in. w zaprawie murarskiej). Ilustracja przedstawia biały proszek. Tlenek wapnia. 4.

{Fe}_{2} O_{3}

. Nazwa: tlenek żelaza(III). Charakterystyka: tlenek metalu, uwodniony jako składnik rdzy, wykorzystywany do produkcji pigmentów w produkcji lakierów, farb i wyrobów ceramicznych. Ilustracja przedstawia ciemnoczerwony proszek. Tlenek żelaza(III). 5.

ZnO

Nazwa: tlenek cynku (biel cynkowa). Charakterystyka: tlenek metalu, tworzy kryształ jonowy:

{Z n}^{2 +} O^{2 -}

dodatek do szminek, mydeł, kremów, wykorzystywany do produkcji pudrów, zasypek, maści i leków. Ilustracja przedstawia biały proszek na szkiełku zegarkowym. Tlenek cynku. 6.

CO

. Nazwa: tlenek węgla(II) (tlenek węgla) Charakterystyka: potocznie zwany czadem, tlenek niemetalu, toksyczny gaz obecny w spalinach, składnik gazu świetlnego. Ilustracja przedstawia czujnik czasu. Ma on okrągły kształt i biały kolor. Na zewnętrznej stronie jest dioda oraz otwory. Detektor tlenku węga(II). 7.

N_{2} O

Nazwa: tlenek azotu(I). Charakterystyka: tlenek niemetalu, składnik gazu rozweselającego. Ilustracja przedstawia szare, podłużne naboje o kształce przypominającym butelki. Mają kolor szary i metaliczny połysk. Naboje wypełnione tlenkiem azotu(I) o jakości spożywczej. 8.

{SiO}_{2}

. Nazwa: tlenek krzemu(IV) (krzemionka) Charakterystyka: tlenek niemetalu, wykorzystywany do produkcji ceramiki budowlanej, betonu oraz szkła, tworzy kryształ kowalencyjny. Ilustracja przedstawia żółte kryształy tlenku krzemu. Kryształy różnią się między sobą odcieniem i rozmiarem. Krzemionka. 9.

H_{2} O

. Nazwa: tlenek wodoru (woda) Charakterystyka: tlenek niemetalu, w warunkach normalnych występuje w formie cieczy, jasnoniebieska lub bezbarwna klarowna ciecz. Ilustracja przedstawia krople opadające na taflę zbiornika wypełnionego wodą. Na wodzie tworzą się pierścienie. Woda. 10.

{Al}_{2} O_{3}

Nazwa: tlenek glinu. Charakterystyka: tlenek metalu, białe, bezwonne ciało stałe, higroskopijny, używany jako środek ścierny lub polerujący. Ilustracja przedstawia biały proszek na szkiełku zegarkowym. Tlenek glinu.

Ilustracja przedstawia kamienice mieszczące się przy kanale wodnym. Widoczny jest pomost, kuter, most oraz budynki mieszkalne. Opisano: 1.

{SO}_{2}

{CO}_{2}

CaO

Nazwa: tlenek wapnia (wapno palone) Charakterystyka: tlenek metalu, tworzy kryształ jonowy:

{C a}^{2 +} O^{2 -}

wykorzystywany do produkcji nawozów sztucznych, bardzo ważny budowlany surowiec (używany m.in. w zaprawie murarskiej). Ilustracja przedstawia biały proszek. Tlenek wapnia. 4.

{Fe}_{2} O_{3}

ZnO

Nazwa: tlenek cynku (biel cynkowa). Charakterystyka: tlenek metalu, tworzy kryształ jonowy:

{Z n}^{2 +} O^{2 -}

dodatek do szminek, mydeł, kremów, wykorzystywany do produkcji pudrów, zasypek, maści i leków. Ilustracja przedstawia biały proszek na szkiełku zegarkowym. Tlenek cynku. 6.

CO

N_{2} O

{SiO}_{2}

H_{2} O

{Al}_{2} O_{3}

Grafika interaktywna pt. Jak wyglądają tlenki?

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

R1QCkKVfs3Ll8

Ćwiczenie 1

Dopasuj tlenek do jego miejsca występowania.

woda gazowana, mydło, gaz rozweselający, rdza

${CO}_{2}$
${Fe}_{2} O_{3}$
$ZnO$
$N_{2} O$

RO8QoNMjOyCBQ

Ćwiczenie 2

Podziel tlenki na tlenki metali i tlenki niemetali.

Tlenki niemetali
Tlenki metali

Jak tworzy się nazwy tlenków prostych?

W systemie Stocka nazwy tlenków są dwuczłonowe, podaje się je poprzez połączenie ze sobą słowa „tlenek” z nazwą pierwiastka chemicznego w dopełniaczu, przykładowo:

${Na}_{2} O$ – tlenek sodu.

Jeśli dany pierwiastek chemiczny tworzy więcej niż jeden tlenek po dwuczłonowej nazwie w nawiasie, należy podać stopień utlenienia (w postaci cyfry rzymskiej) pierwiastka w danym tlenku (bez spacji między drugim członem nazwy a nawiasem z podanym stopniem utlenienia), przykładowo:

$FeO$ – tlenek żelaza( $II$ ) oraz ${Fe}_{2} O_{3}$ - tlenek żelaza( $III$ )

Nazwa tlenku (wg Systemu Stocka)	Wzór tlenku	Stopień utlenienia atomów pierwiastka w tlenku
tlenek sodu	${Na}_{2} O$	$I$
tlenek litu	${Li}_{2} O$	$I$
tlenek wapnia	$CaO$	$II$
tlenek magnezu	$MgO$	$II$
tlenek skandu( $III$ )	${Sc}_{2} O_{3}$	$III$
tlenek tytanu( $IV$ )	${TiO}_{2}$	$IV$
tlenek wanadu( $V$ )	$V_{2} O_{5}$	$V$
tlenek chromu( $VI$ )	${CrO}_{3}$	$VI$
tlenek manganu( $IV$ )	${MnO}_{2}$	$IV$
tlenek żelaza( $III$ )	${Fe}_{2} O_{3}$	$III$
tlenek kobaltu( $II$ )	$CoO$	$II$
tlenek niklu( $II$ )	$NiO$	$II$
tlenek miedzi( $II$ )	$CuO$	$II$
tlenek cynku	$ZnO$	$II$
tlenek glinu	${Al}_{2} O_{3}$	$III$
tlenek węgla( $II$ )	$CO$	$II$
tlenek węgla( $IV$ )	${CO}_{2}$	$IV$
tlenek ołowiu( $II$ )	$PbO$	$II$
tlenek ołowiu( $IV$ )	${PbO}_{2}$	$IV$
tlenek azotu( $II$ )	$NO$	$II$
tlenek azotu( $III$ )	$N_{2} O_{3}$	$III$
tlenek azotu( $V$ )	$N_{2} O_{5}$	$V$
tlenek siarki( $IV$ )	${SO}_{2}$	$IV$
tlenek siarki( $VI$ )	${SO}_{3}$	$VI$
tlenek chloru( $I$ )	${Cl}_{2} O$	$I$
tlenek chloru( $IV$ )	${ClO}_{2}$	$IV$
tlenek chloru( $VII$ )	${Cl}_{2} O_{7}$	$VII$

Indeks dolny Tabela 2. Przykładowe tlenki różnych pierwiastków. Indeks dolny koniec

Polecenie 2

Czy potrafisz sprawnie posługiwać się nazwami tlenków oraz zapisywać ich wzory sumaryczne? Sprawdź się w poniższej grze!

RutGRRvunFKBp1

Gra edukacyjna pt. „Nomenklatura i wzory tlenków - koło fortuny”

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Czy potrafisz sprawnie posługiwać się nazwami tlenków oraz zapisywać ich wzory? W grze edukacyjnej należy podać nazwy dla wybranych wzorów sumarycznych tlenków oraz wartości stopni utlenienia atomu pierwiastka tworzącego z tlenem tlenek: $N_{2} O_{5}$ , ${TiO}_{2}$ , ${Sc}_{2} O_{3}$ , ${CO}_{2}$ , ${ClO}_{2}$ , ${Na}_{2} O$ , $V_{2} O_{5}$ , $PbO$ , $CoO$ .

Informacja do zadania

Tlenki to związki tlenu z innymi pierwiastkami, w których atomy tlenu występują na minus drugim stopniu utlenienia (zapis cyframi rzymskimi). Wzór ogólny tlenków prostych ma postać: $X_{n} O_{m}$ , gdzie X to symbol dowolnego pierwiastka chemicznego, n,m oznaczają odpowiednie indeksy stechiometryczne. W systemie Stocka nazwy tlenków są dwuczłonowe, podaje się je poprzez połączenie ze sobą słowa „tlenek” z nazwą pierwiastka chemicznego w dopełniaczu, przykładowo: ${Na}_{2} O$ , czyli tlenek sodu. Jeśli dany pierwiastek chemiczny tworzy więcej niż jeden tlenek po dwuczłonowej nazwie w nawiasie należy podać stopień utlenienia w postaci cyfry rzymskiej, bez spacji między drugim członem nazwy a nawiasem z podanym stopniem utlenienia, przykładowo: $FeO$ tlenek żelaza( $II$ ) oraz ${Fe}_{2} O_{3}$ tlenek żelaza( $III$ ).

R104l1AK9jGzS

Tlenki stałe

Większość tlenków metali występuje w postaci ciał stałych. Najbardziej rozpowszechnionym w przyrodzie tlenkiem metalu jest hematyt – tlenek żelaza(III), o wzorze sumarycznym ${Fe}_{2} O_{3}$ . Tlenki metali 1. i 2. grupy układu okresowego przyjmują zabarwienie od białego po jasnożółte. Z kolei duża część tlenków metali przejściowych to tlenki barwne.
W przeciwieństwie do tlenków metali, tylko niektóre tlenki niemetali występują w postaci ciał stałych. W tej grupie znajduje się najbardziej rozpowszechniony w skorupie ziemskiej tlenek krzemu(IV), o wzorze sumarycznym ${SiO}_{2}$ .

Tlenek litu

R1bdA9dwJgXE01

Ilustracja przedstawia znajdujący się na bibule mokry, biały proszek, miejscami znajdują się bryły związku. — Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $2, 013 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: ulega reakcji (rozkład);
temperatura topnienia: $1438 ° C$ .

Tlenek berylu

RIyH0guXrL4by1

Ilustracja przedstawia biały proszek. — Źródło: Leiem, licencja: CC BY-SA 4.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $3, 01 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $2578 ° C$ .

Tlenek boru(III)

RIjiPdFITH62S1

Ilustracja przedstawia biały proszek na dnie szklanego naczynia. — Źródło: Materialscientist, licencja: CC BY-SA 3.0.

białe ciało stałe;
gęstość: $2, 55 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $2,$ ;
temperatura topnienia: $450 ° C$ .

Tlenek węgla(IV) (Suchy lód)

R1NHC74YJVbrz1

Ilustracja przedstawia sześcienną bryłę pokrytą lodem. — Źródło: KarolinaHalatek, licencja: CC BY-SA 4.0.

Tlenek węgla(IV) może występować w postaci stałej, jako tzw. „suchy lód”. Otrzymuje się go na drodze rozprężania ciekłego tlenku węgla(IV). W temperaturze powyżej $- 78, 5 ° C$ ulega on sublimacji, dając gazowy tlenek węgla(IV). Widoczne na ilustracji smugi, to właśnie gazowy produkt tej przemiany. Gęstość waha się między $1, 1 - 1, 4 \frac{g}{{cm}^{3}}$ .

Tlenek azotu(V)

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $2 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: ulega gwałtownej reakcji;
ulega sublimacji w temperaturze $33 ° C$ .

Tlenek sodu

RS7YFbrPhbldA1

Ilustracja przedstawia biały proszek znajdujący się na szkiełku zegarkowym. — Tlenek sodu jest higroskopijnym ciałem stałym. Pochłania wilgoć z powietrza, czego efekty można zaobserwować na powyższym zdjęciu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $2, 270 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcję z wodą;
temperatura topnienia: $1134 ° C$ .

Tlenek magnezu

Rv9a83tal22Jc1

Ilustracja przedstawia biały proszek znajdujący się na szalce Petriego. — Źródło: Adam Rędzikowski, licencja: CC BY-SA 4.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $3, 580 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: słaba;
temperatura topnienia: $2825 ° C$ .

Tlenek glinu

R9kASyGNlpHbC1

Ilustracja przedstawia żółtobiały proszek znajdujący się na szkiełku zegarkowym. — Tlenek glinu
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $4 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $2040 ° C$ .

Tlenek krzemu(II)

RmWlQG3Tt1OEA1

Ilustracja przedstawia czarny proszek na okrągłym kawałku bibuły. — Źródło: Leiem, licencja: CC BY-SA 4.0.

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $2, 18 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: rozkłada się w $1200 ° C$ .

Tlenek krzemu(IV)

RnITCvmzts4071

Ilustracja przedstawia biały proszek znajdujący się w szklanej fiolce z nakrętką. — Tlenek krzemu(IV)
Źródło: LHcheM, licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $2, 196 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1713 ° C$ .

Tlenek fosforu(V)

RNqhhxKhaiO4v1

Ilustracja przedstawia biały proszek w zakręconej, szklanej butelce. — Źródło: LHcheM, licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość : $2, 30 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w gwałtowną reakcję;
temperatura topnienia: $340 - 360 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $591 ° C$ .

Tlenek siarki(VI)

R1NoaSwVLj09J1

Ilustracja przedstawia związek występujący w postaci bezbarwnych igieł znajdujący się na dnie szklanej probówki. — Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

w zależności od odmiany, wsytępuje w formie cieczy (forma $γ$ ) bądź ciała stałego (forma $α$ );
gęstość: forma $γ$ $1, 903 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w gwałtowną reakcję;
temperatura topnienia: forma $γ$ - $16,86 ° C$ , forma $α$ - $62,2 ° C$ ;
temperatura wrzenia: forma $γ$ - $44,6 ° C$ .

Tlenek potasu

Właściwości fizyczne:

jasnożółte ciało stałe;
gęstość: $2, 35 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w gwałtowną reakcję;
temperatura topnienia: $740 ° C$ .

Tlenek wapnia

RLwlISzKEfXxs1

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $3, 34 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcję;
temperatura topnienia: $2613 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $2850 ° C$ .

Tlenek skandu(III)

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $3, 86 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $2485 ° C$ .

Tlenek tytanu(IV)

R140Pl6jSSuaP1

Ilustracja przedstawia biały proszek rozsypany na blacie. — Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $4, 26 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1850 ° C$ .

Tlenek wanadu(V)

Właściwości fizyczne:

żółtobrązowe ciało stałe;
gęstość: $3, 35 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $0,07 \frac{g}{100 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $681 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $1750 ° C$ .

Tlenek chromu(III)

R1H1rAm4wE1Ef1

Ilustracja przedstawia ciemnozielony proszek rozsypany na blacie. — Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

zielone ciało stałe;
gęstość: $5, 22 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $2435 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $4000 ° C$ .

Tlenek chromu(VI)

R1LOQBdQO1D4v1

Ilustracja przedstawia brunatnoczerwony związek występujący w postaci grubych płatków. — Źródło: BXXXD, licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

brunatnoczerwone ciało stałe;
gęstość: $2, 7 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $169,0 \frac{g}{100 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $197 ° C$ ;
temperatura wrzenia: rozkład w temperaturze $250 ° C$ .

Tlenek manganu(IV)

RIWJiByoi7Pwa1

Ilustracja przedstawia czarny proszek rozsypany na blacie. Częściowo występuje w postaci większych grudek. — Źródło: dostępny w internecie: id.m.wikipedia.org, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $5, 08 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: rozkład w $535 ° C$ .

Tlenek żelaza(II)

RvDAonx5qbSla1

Ilustracja przedstawia czarne ciało stałe w postaci granulek. — Źródło: dostępny w internecie: es.m.wikipedia.org, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $5, 745 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1369 ° C$ .

Tlenek żelaza(III)

R1NQeiLXqz4Fe1

Ilustracja przedstawia czerwony proszek rozsypany na blacie. — Źródło: Benjah-bmm27, dostępny w internecie: wikipedia.org, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

brunatne ciało stałe;
gęstość: $5, 24 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: rozkład w $1566 ° C$ .

Tlenek kobaltu(II)

RA4Nyv1IGwwe61

Ilustracja przedstawia czarny proszek na szkiełku zegarkowym. — Tlenek kobaltu(II)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $6, 44 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1830 ° C$ .

Tlenek niklu(II)

RfDUinIFLBAoZ1

Ilustracja przedstawia fiolkę, w której znajduje się zielony osad. — Fiolka z osadem tlenku niklu(II), otrzymanego poprzez prażenie wodorotlenku niklu(II)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

zielone bądź żółte ciało stałe;
gęstość: $6, 72 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1957 ° C$ .

Tlenek niklu(III)

R1Z0zMDBTMk5I1

Ilustracja przedstawia ciemnoszary proszek. — Źródło: TheMrBunGee, licencja: CC BY-SA 4.0.

Właściwości fizyczne:

czarnoszare ciało stałe;
gęstość: $4, 84 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: rozkład w ok. $600 ° C$ .

Tlenek miedzi(I)

R1SGznFUrOkpX1

Ilustracja przedstawia ciemnoczerwony proszek na szkiełku zegarkowym. — Tlenek miedzi(I)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

temperatura wrzenia: $1800 ° C$ ;
brązowoczerwone ciało stałe;
gęstość: $6, 0 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1232 ° C$ .

Tlenek miedzi(II)

RMXBhCWYYQXKl1

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $5, 606 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $1326 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $2000 ° C$ .

Tlenek cynku

RaYG0mEDq4Jeu1

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $4, 84 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: rozkład w ok. $1974 ° C$ .

Tlenek arsenu(III)

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $3, 74 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $2,0 \frac{g}{100 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $312,2 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $465 ° C$ .

Tenek rubidu

Właściwości fizyczne:

jasnożółte ciało stałe;
gęstość: $4, 0 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w gwałtowną reakcję;
temperatura topnienia: rozkład w ok. $400 ° C$ .

Tlenek baru

Rc2OSAPs60ot21

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe;
gęstość: $5, 72 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcję;
temperatura topnienia: $1923 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $2000 ° C$ .

Tlenek cyrkonu(IV)

Właściwości fizyczne:

białe ciało stałe lub bezbarwne kryształy;
gęstość: $5, 68 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
nierozpuszczalny w wodzie;
temperatura topnienia: $2715 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $4300 ° C$ .

Tlenek srebra

R12vlp3ChguTv1

Właściwości fizyczne:

czarne ciało stałe;
gęstość: $7, 14 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $0,025 \frac{g}{1000 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: rozkłada się w temperaturze powyżej $200 ° C$ .

tlenek ołowiu(II)

RjtYgRnm3yZTa1

Ilustracja przedstawia żółty proszek na szkiełku zegarkowym. — Tlenek ołowiu(II)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

gęstość: $9, 53 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: $0,017 \frac{g}{1000 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $888 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $1470 ° C$ .

R1WnAkTvB7gFo

Źródło: Laitr Keiows, licencja: CC BY-SA 3.0.

RvdjacUU7lx9T

Hematyt na rutylu z Ambatofinandrahana, Madagaskar. Galeria Mineralogii i Geologii Francuskiego Narodowego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu

Źródło: Marie-Lan Taÿ Pamart, licencja: CC BY-SA 4.0.

RYGb4XX6lkOlK

Źródło: Didier Descouens, licencja: CC BY-SA 4.0.

R168KdMdEznmL

Źródło: Didier Descouens, licencja: CC BY-SA 4.0.

RLXFfuOuTx0Ty

Źródło: dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

R1De5oa4a0mrl

Źródło: Geomartin, licencja: CC BY-SA 3.0.

RaUNJCnlhCfjO

Ilustracja przedstawia duży kryształ, który przyjmuje różowofioletowe zabarwienie. Kryształ ma nieregularny kształt i połysk. Opisano: 1. Korund jest minerałem składającym się z tlenku glinu. Czysty korund jest bezbarwnym minerałem, jednak domieszkowany kationami metali przejściowych przyjmuje inne zabarwienie. Np. domieszkowany jonami

{Cr}^{3 +}

przyjmuje czerwone zabarwienie (rubin), a domieszkowany żelazem, tytanem, magnezem, chromem i wanadem przyjmuję barwę od niebieskiej do fioletowej (szafir).

Źródło: iRocks.com, licencja: CC BY-SA 3.0.

R1c1S3ZEIIkk9

Źródło: cobalt123, licencja: CC BY-SA 2.0.

Stałe tlenki znajdują zastosowanie w kosmetykach oraz jako barwniki, np. tlenku cynku, $ZnO$ używa się jako białego pigmentu.

Tlenki ciekłe

Z tlenkiem, występującym naturalnie w postaci cieczy, masz styczność na co dzień. Co więcej – masz go właściwie na wyciągnięcie ręki. A dokładnie: pod skórą. Tym tlenkiem jest dobrze znana woda ( $H_{2} O$ ). Bez niej nie byłoby możliwe rozwinięcie się życia na Ziemi w takiej formie, jaką znamy obecnie. Organizm ludzki składa się z ok. 70% tego tlenku.

Tlenek wodoru

RDlnlRgYjzZsG1

Ilustracja przedstawia kroplę, która spada na powierzchnię wody. — Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Właściwości fizyczne

bezbarwna, bezwonna ciecz;
gęstość: $0, 997 \frac{g}{{cm}^{3}}$ w temperaturze $25^{\circ} C$ ;
temperatura topnienia: $0 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $99,974 ° C$ .

Tlenek azotu(III)

RYE5XoQiRWecv1

Ilustracja przedstawia kolbę okrągłodenną, w której znajduje się niebieski osad. Na zewnętrznej stronie kolby znajduje się cienka warstwa lodu. — Źródło: Liyuanschool, licencja: CC BY-SA 4.0.

Właściwości fizyczne

niebieska ciecz lub ciało stałe (w bardzo niskich temperaturach);
gęstość: $1, 4 \frac{g}{{cm}^{3}}$ w temperaturze $2 ° C$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcje;
temperatura topnienia: $-101,1 ° C$ ;
temperatura wrzenia: rozkłada się w temperaturze powyżej $3 ° C$ .

Tlenek chloru(VII)

Właściwości fizyczne

bezbarwna oleista ciecz;
gęstość: $1, 9 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcje;
temperatura topnienia: $-91,5 ° C$ ;
temperatura wrzenia: rozkłada się w temperaturze powyżej $82 ° C$ .

Tlenek manganu(VII)

RGfbUln7NNAbg1

Ilustracja przedstawia zieloną, lepką substancję znajdującą się na szkiełku zegarkowym. — Tlenek manganu(VII) w środowisku kwasu siarkowego(VI)
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne

czerwona, oleista ciecz lub zielona, oleista ciecz gdy ma kontakt z kwasem siarkowym(VI);
gęstość: $2, 79 \frac{g}{{cm}^{3}}$ ;
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcje;
temperatura topnienia: $5,9 ° C$ ;
temperatura wrzenia: ogrzewany rozkłda się wybuchowo.

Tlenki gazowe

Większość niemetali tworzy tlenki, które występują w postaci gazowej. Za każdym razem, robiąc wydech powietrza z płuc, uwalniasz tlenek węgla(IV) ${CO}_{2}$ – bezbarwny, bezwonny gaz. Bardzo niebezpiecznym jest tlenek węgla(II) $CO$ , inaczej nazywany czadem. To bezwonny, bezbarwny gaz, który powstaje w wyniku niecałkowitego spalenia gazu ziemnego. Dlatego w łazienkach ogrzewanych gazem powinien być zamontowany czujnik czadu. Jego toksyczne działanie polega na nieodwracalnym łączeniu się z czerwonymi krwinkami, uniemożliwiając tym samym przenoszenie tlenu.

Tlenek azotu(I) $N_{2} O$ znany jest z użycia w gazach rozweselających. To również bezbarwny, bezwonny gaz. Inny, tlenek azotu(IV), jest brunatnym gazem o nieprzyjemnym zapachu. Jest bardzo toksyczny dla organizmów żywych, ponadto powoduje opady kwaśnego deszczu.

Tlenek węgla(II)

Właściwości fizyczne:

bezbarwny gaz;
gęstość: $1, 145 \frac{kg}{m^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ );
rozpuszczalność w wodzie: $27,6 \frac{mg}{1000 g H_{2} O} (25 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $-205 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $-191,5 ° C$ .

Ciekawostka

Tlenek węgla(II) występuje w dużych ilościach w niektórych kometach. Stały tlenek węgla(II) stanowi około 15% składu komety Halley'a.

R1MDzUWAkDLJD

Ilustracja przedstawia niebo nocą. Obserwuje się liczne gwiazdy i żółtą poświatę, która tworzy się w trakcie lotu komety. — Kometa
Źródło: dostępny w internecie: pixabay.com, domena publiczna.

Tlenek węgla(IV)

RpqQzD3sB1dQH1

Ilustracja przedstawia samolot, za którym są długie białe smugi. — Smugi kondensacyjne powstające ze spalania paliwa w samolocie. Tlenek węgla(IV) stanowi jeden z głównych ich składników.
Źródło: dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

Właściwości fizyczne:

bezbarwny gaz;
gęstość: $1, 977 \frac{kg}{m^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ );
rozpuszczalność w wodzie: $1, 88 \frac{g}{{dm}^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ );
temperatura sublimacji: $-78,464 ° C$ .

Tlenek azotu(II)

Właściwości fizyczne:

bezbarwny gaz;
gęstość: $1, 34 \frac{g}{{dm}^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ );
rozpuszczalność w wodzie: $0,0098 \frac{g}{100 g H_{2} O} (20 ° C)$ ;
temperatura topnienia: $-164 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $-152 ° C$ .

Tlenek azotu(IV)

Właściwości fizyczne:

gaz o barwie brunatnej;
gęstość: $1, 34 \frac{g}{{dm}^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ );
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcję;
temperatura topnienia: $-9,3 ° C$ ;
temperatura wrzenia: $21,15 ° C$ .

Ciekawostka

Tlenek azotu(IV) przyjmuje mniej lub bardziej intensywne zabarwienie, w zależności od temperatury. W bardzo niskich temperaturach jest bezbarwny, a wraz ze wzrostem temperatury jego barwa zmienia się od żółtej, przez pomarańczową, do brunatnej. Fenomen ten związany jest z tendencją do tworzenia dimeru o wzorze sumarycznym $N_{2} O_{4}$ . Wraz ze spadkiem temperatury coraz większy udział w mieszaninie stanowi bezbarwna forma dimeryczna, a w bardzo niskich temperaturach tlenek azotu(IV) niemal nie występuje w formie monomeru.

R1EHCSccOuhpa

Zdjęcie przedstawia pięć szklanych, zamkniętych ampuł. Zawartość pierwszej ma kolor biały, a pozostałych od półprzezroczystej jasnobursztynowej do coraz ciemnejszej. Zależność zabarwienia tlenku azotu(IV) od temperatury . Opisano: 1. Tlenek azotu(IV) w temperaturze

-196 ° C

, 2. Tlenek azotu(IV) w temperaturze

0 ° C

, 3. Tlenek azotu(IV) w temperaturze

23 ° C

, 4. Tlenek azotu(IV) w temperaturze

35 ° C

, 5. Tlenek azotu(IV) w temperaturze

50 ° C

Źródło: Eframgoldberg, licencja: CC BY-SA 3.0.

Tlenek siarki(IV)

Rp1Hy7OBazfgE1

Zdjęcie przedstawia krater wulkanu w postaci okrągłego zagłębienia. Z lewej strony zdjęcia z krateru unosi się słup gęstego, białego dymu. W tle jest kolejny krater z unoszącym się nad nim dymem. — Duże ilości tlenku siarki(IV) uwalniane są z wulkanów, w szczególności podczas ich erupcji.
Źródło: Brocken Ingalory, licencja: CC BY-SA 3.0.

Właściwości fizyczne:

bezbarwny gaz
gęstość: $2, 62 \frac{kg}{m^{3}}$ ( $25 ° C$ , $1013 hPa$ )
rozpuszczalność w wodzie: wchodzi w reakcję
temperatura topnienia: $-72 ° C$
temperatura wrzenia: $-10 ° C$

Słownik

metale

(łac. metallum, gr. métallon „kopalnia”, „kruszec”) substancje odznaczające się dobrym przewodnictwem elektrycznym i cieplnym, charakterystycznym połyskiem, dużą wytrzymałością mechaniczną oraz plastycznością

niemetale

substancje, które – w odróżnieniu od metali – są złymi przewodnikami ciepła i elektryczności; niemetale stanowią ok. 20% wszystkich pierwiastków chemicznych; do typowych niemetali należą: fluorowce, tlen, azot, siarka, fosfor oraz helowce

stopień utlenienia

to ładunek jonu, w jaki przekształciłby się atom danego pierwiastka, gdyby wszystkie tworzone przez niego wiązania miały charakter jonowy

bg‑gold

Notatnik

R17TY7A3VUjRk

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Dlaczego tlen jest tak ważnym pierwiastkiem?

Jaki charakter chemiczny wykazują tlenki?

Jak tworzy się nazwy tlenków prostych?

Tlenki stałe

Tlenki ciekłe

Tlenki gazowe

Słownik

Notatnik