Różnorodność okrytonasiennych

Wśród okrytonasiennych wyróżnia się: drzewa, krzewy i krzewinki oraz rośliny zielne

Rośliny okrytonasienneokrytonasienneokrytonasienne wykazują duże zróżnicowanie budowy. Ze względu na budowę łodygi dzieli się je na rośliny drzewiaste i zielne. Do roślin drzewiastych należą drzewa, krzewy i krzewinki.

Drzewa

Drzewa

Drzewa to rośliny mające zdrewniałą łodygę pokrytą korkiem nazywaną pniem. Rozgałęzienia pnia są porośnięte liśćmi i tworzą koronę, której kształt jest charakterystyczny dla danego gatunku.

Galeria zdjęć wybranych gatunków drzew rosnących w Polsce

R7rELzSqbbFW6

Ilustracja przedstawia po lewej stronie ciemnoszarą sylwetkę dębu. Jest ona wysoka i rozłożysta. Kształtem przypomina dzwon. Po prawej od góry: rysunek gałązki z ciemnozielonymi liśćmi i owocami, niżej rysunek żołędzi: dwóch większych i trzech mniejszych. Żołędzie są zielone i mają chropowatą, brązową czapeczkę. Poniżej gałązka z żółtozielonymi liśćmi i żółtymi kwiatami dębu, zebranymi w cienkie, zwisające kwiatostany.

R1QOQt8gxe8aG

Ilustracja po lewej stronie przedstawia szarą sylwetkę kasztanowca. Jest on wysoki, korona przypomina kształtem dzwon. Gałęzie wyginają się w dół. Po prawej u góry gałązka z jasnozielonymi, dłoniastymi liśćmi. Niżej kilka brązowych kasztanów, w zielonych łupinach i bez nich. Na dole dwa wzniesione kwiatostany kasztanowca z licznymi białoróżowymi kwiatami.

R1J77osZkSZs6

Ilustracja przedstawia po lewej stronie ciemnoszarą sylwetkę klonu. Korona posiada gałęzie o różnych długościach, rosną one nierównomiernie. Po prawej od góry: pojedynczy ciemnozielony liść, niżej owoce klonu, które są złączone po dwa i zwisają na długich ogonkach z gałązki. Poniżej gałązka z żółtymi, wzniesionymi, drobnymi kwiatami klonu.

RAoFM1wlskxR5

Ilustracja po lewej stronie przedstawia ciemnoszarą sylwetkę wierzby zwanej płaczącą. Wierzba posiada gałęzie opadające w dół. Przypominają włosy. Po prawej od góry: gałązka z długimi, wąskimi, ciemnozielonymi liśćmi. W środku zbliżenie pałeczkowatych, jasnozielonych owocostanów, niżej gałązka z okrytymi białym puchem kwiatostanami wierzby.

R30AjJt0Pgcby

Ilustracja po lewej stronie przedstawia ciemnoszarą sylwetkę lipy. Jest to wysokie drzewo z gałęziami rosnącymi w górę. Po prawej od góry: gałązka z zielonymi, sercowatymi liśćmi, niżej owoce lipy: jasnobrązowe kulki na cienkich łodyżkach, z płaskim żółtawym listkiem. Poniżej gałązka z jasnozielonymi liśćmi i białożółtymi, drobnymi kwiatami, zebranymi w zwisające kwiatostany.

RybVASr68PZEb

Ilustracja przedstawia białoszarą sylwetkę brzozy. Kora brzozy jest biała w czarne plamki. Korona umieszczona jest wysoko. Gałęzie są cienkie. Po prawej od góry: gałązka z zielonymi, ostro zakończonymi liśćmi, niżej pięć walcowatych owocostanów na gałązce z liśćmi, na dole gałązka z drobnymi liśćmi i brązowo‑białymi, drobniutkimi kwiatami, zebranymi w zwisające kwiatostany.

Krzewy i krzewinki

Krzewy i krzewinki

Krzewy osiągają wysokość do 5 m. Wytwarzają pęk zdrewniałych pędów o podobnej grubości.

Do krzewów podobne są krzewinki – niskie rośliny osiągające wysokość do 50 cm.

Galeria zdjęć wybranych gatunków krzewów i krzewinek rosnących w Polsce

RrsmQKMMq2qh7

Fotografia przedstawia trzy krzewy leszczyny na łące. Z prawej strony fotografię przesłania jaśniejszy pionowy pasek z fotografiami. U góry szerokie liście. W środku zielone, niedojrzałe owoce – orzechy laskowe. U dołu gałązka z walcowatymi, brązowymi, zwisającymi kwiatostanami.

RO6woSH6KLt6x

Fotografia przedstawia krzew trzmieliny z ciemnoróżowymi kwiatami. Z prawej strony, na jaśniejszym pasku pokazane są od góry: ciemnozielone, wąskie liście, niżej liczne białe i żółtawe kulki – owoce. U dołu gałązka bez liści, z ciemnoróżowymi kwiatami.

R1IItorTsWg8O

Fotografia przedstawia krzew bzu lilak z ciemnoróżowymi kwiatami.

RPr3j86nwAy5c

Fotografia przedstawia biało kwitnący krzew bzu czarnego na łące. Z prawej strony na jaśniejszym pasku od góry widoczne są: pierzasto złożony liść, baldachowaty kwiatostan z białymi kwiatami i  gałązka z czarnymi owocami.

RJ5DykzMoUDeQ

Fotografia przedstawia biało kwitnący krzew kaliny w ogrodzie. Na pasku z prawej strony pokazane są od góry: liście, niżej baldachowaty kwiatostan z białymi kwiatami na obrzeżach, na dole gałązka z czerwonymi, kulistymi owocami.

RyyZsgKeM3Ij7

Fotografia przedstawia żółto kwitnący krzew forsycji w ogrodzie. Z prawej strony na pasku od góry przedstawiono: ciemnozielone, wąskie liście, niżej kilka żółtych, pojedynczych kwiatów, rosnących na bezlistnej gałązce. U dołu gałązka z kulistymi, brązowymi, wzniesionymi owocami.

R1U2nc58dPpwQ

Fotografia przedstawia niskie krzewinki borówki czarnej w lesie. Na ich gałązkach znajdują się ciemnoniebieskie, kuliste owoce - jagody. Po prawej na pasku od góry gałązka z żółtozielonymi listkami i różowymi kwiatami. Poniżej gałązka z liśćmi i niebieskimi owocami.

Rośliny zielne

Rośliny zielne

Rośliny zielne mają pędy o delikatnej budowie. Wśród tych roślin jest wiele gatunków, które zaczynają swój rozwój na wiosnę i obumierają przed zimą po wydaniu nasion.

Galeria zdjęć wybranych gatunków roślin zielnych

R186JxeFvCyBK

Fotografia przedstawia pędy lnu z błękitnymi kwiatami na szczycie. Len rośnie wśród zeschniętej trawy. Jego łodygi są cieniutkie, liście wąskie, krótkie. Len jest rośliną jednoroczną.

R1K8U6sTJK6za

Fotografia przedstawia kilka wzniesionych, dużych pędów malw na tle żywopłotu liściastego. Na łodygach od dołu widoczne są: jasnozielone liście, nad nimi ciemnoróżowe pełne kwiaty, a jeszcze wyżej grube, okrągłe pąki. Malwa jest rośliną dwuletnią.

R17KIzSS0KOt9

Fotografia przedstawia kapustę. Jasnozielone liście są zwinięte w główkę, liście ciemnozielone otaczają ją i rozpościerają się na boki. Kapusta jest rośliną dwuletnią.

R1GbMeLMsk1dl

Fotografia przedstawia kwitnące krokusy. Wyrastają z ciemnego podłoża. Mają duże, fioletowe kwiaty z pomarańczowymi pręcikami. Obok nich kilka wąskich listków, zielonych z białymi paskami wzdłuż.

R1TsDOEv1yKr3

Fotografia przedstawia łan pożółkłych trzcin. W tle są drzewa. Trzcina jest byliną wytwarzającą kłącza.

Wśród okrytonasiennych można spotkać rośliny o niezwykłej budowie i sposobie życia

Liany

LianylianyLiany występują w wilgotnych lasach. Ich łodygi są długie i wiotkie. Wspinają się po innych roślinach w poszukiwaniu światła.

R1SPyP2obRZM2

Fotografia przedstawia wnętrze lasu tropikalnego. Na pierwszym planie mocno powyginane, jasnobrązowe pędy lian. Liany owijają się wokół pni drzew. Podłoże to skały i kamienie.

1

Ćwiczenie 1

RKPcpsm0uxUak

Zdjęcie przedstawia bluszcz oplatający się wokół grubego pnia innego drzewa. Ma cienkie, długie pędy i korzenie, które owijają się wokół pnia. Liście gęsto ułożone, ciemnozielone z jaśniejszymi nerwami liściowymi.

R1cSt0X6qkqin

Ustal, analizując wygląd okazów bluszczu w parku, do jakiej grupy zaliczysz tę roślinę: do krzewów, krzewinek czy roślin zielnych. Wyjaśnij, jakie ograniczenia i korzyści wynikają z budowy pędu charakterystycznej dla bluszczu. (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Przyjrzyj się dokładnie, jak zbudowany jest pęd bluszczu i jaki kształt przyjmuje cała roślina.

Pokaż odpowiedź

Bluszcz pospolity ma długie pędy i korzenie czepne, które umożliwiają mu owijanie się wokół podpory, a dzięki temu przybliżenie się do promieni słonecznych w krótkim czasie. Bluszcz nie musi wytwarzać grubego pnia tak jak drzewa, co jest długotrwałym procesem.

Kaktusy

Kaktusy występują powszechnie na amerykańskich pustyniach i stepach. Mają bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy i grube łodygi, które przeprowadzają fotosyntezęfotosyntezafotosyntezę i gromadzą zapasy wody. Liście są przekształcone w ostre ciernie odstraszające zwierzęta, a ich niewielka powierzchnia zmniejsza parowanie wody z rośliny.

Rośliny pasożytnicze

Rośliny pasożytnicze żyją na innych roślinach – swoich żywicielach. Ich korzenie przekształcone są w nitkowate ssawki, które wnikają do ciała żywiciela i pobierają od niego składniki pokarmowe i wodę. Przykładem takiej rośliny jest zaraza.

Z kolei, zielona jemioła jest półpasożytem, ponieważ sama wytwarza substancje odżywcze. Od drzew, na których żyje, pobiera wodę z solami mineralnymi.

RzlmdVmUcr85e

Ilustracja składa się z dwóch fotografii. Lewa przedstawia zbliżenie gałęzi drzewa, spod kory wyrastają żółtozielone pędy jemioły. Prawa fotografia przedstawia dużą kulistą jemiołę, rosnącą na gałęzi drzewa.

1

Ćwiczenie 3

Zaraza żółta to roślina pasożytnicza, która pasożytuje na innych roślinach pobierając od nich substancje pokarmowe i wodę.

R19xFQJxT61W6

Zdjęcie przedstawia zarazę żółtą. Roślina ma grubą, żółtą, nierozgałęzioną łodygę. Nie posiada liści, a jedynie drobne, brązowe łuski. Na górze łodygi znajdują się zebrane w kłos żółte kwiaty.

Rmsh2pFqWUxHG

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na kolor tej rośliny.

Pokaż odpowiedź

Zaraza żółta jest żółta, co świadczy o tym, że nie posiada chlorofilu i nie przeprowadza fotosyntezy, a substancje pokarmowe i wodę pozyskuje od żywicieli.

Rośliny wodne

Rośliny wodne mają giętkie łodygi i łatwo poddają się ruchom wody. Korzenie roślin pływających są słabo rozwinięte, a niekiedy roślina nie ma ich wcale i pobiera wodę całą powierzchnią liści.

1

Ćwiczenie 4

Jaskier wodny wytwarza dwa rodzaje liści:  liście pływające i  podwodne. Liście pływające są nerkowate, wypełnione powietrzem. Unoszą się na powierzchni wody. Liście podwodne są bardzo liczne i nitkowate.

RhSvNsCn4nWRP

Fotografia przedstawia zbiornik wodny z licznymi kwitnącymi roślinami jaskra wodnego. Nad wodę wystają kwiaty z pięcioma białymi płatkami i żółtym środkiem.

ReYgidi6qBNQ2

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Przyjrzyj się dokładnie ilustracji. Zwróć uwagę na rodzaj liści wytwarzanych przez tę roślinę.

Pokaż odpowiedź

Wytwarzanie dwóch rodzajów liści przez jaskra wodnego jest przystosowaniem rośliny do różnych warunków środowiska. Duże liście nadwodne utrzymują się na powierzchni wody i mają stały dostęp do światła, które jest niezbędne do przeprowadzenia fotosyntezy. Natomiast liście podwodne umożliwiają wykorzystanie światła przenikającego przez wodę,

Znaczenie okrytonasiennych w przyrodzie...

Ze względu na powszechność występowania i ogromną liczebność rośliny okrytonasienne:

• są głównym producentem tlenu;

• stanowią środowisko życia dla innych organizmów, np. drzewa są zamieszkiwane przez grzyby, mchy, porosty, bezkręgowce, ptaki i wiele drobnych ssaków;

• są głównym producentem materii organicznej wykorzystywanej przez organizmy cudzożywne;

• wpływają na jakość powietrza – nawilżają je, zatrzymują pyły i ograniczają ilość dwutlenku węgla.

... i dla człowieka

Człowiek wykorzystuje rośliny okrytonasienne na różne sposoby:

• zboża, warzywa, owoceowocowoce i rośliny zawierające duże ilości węglowodanów i tłuszczu to podstawowe źródło pokarmu: zboża są surowcem do wyrobu mąki, kasz i płatków, a z roślin zawierających tłuszcze produkuje się olej;

• niektóre gatunki okrytonasiennych służą do wyrobu leków ziołowych, m.in. rumianek, mięta, lipa, babka;

• niektóre gatunki są stosowane w produkcji kosmetyków, np. pokrzywa, nagietek, lawenda i róża;

• wiele gatunków roślin stosujemy jako przyprawy (pieprz, majeranek, tymianek, imbir) oraz używki (kawa, herbata);

• surowce pochodzące z drzew liściastych wykorzystywane są jako materiał budowlany i konstrukcyjny do wyrobu mebli i wystroju pomieszczeń;

• z lnu i bawełny produkuje się tkaniny;

• rośliny okrytonasienne powszechnie sadzi się jako rośliny ozdobne.

R8YBwshEKB2D0

Fotografia przedstawia zagony z wykopanymi ziemniakami. Po lewej rośliny z liśćmi i korzeniami, po prawej i wyżej żółte bulwy. Przez środek zdjęcia biegnie jaśniejszy pas z napisem: "Ziemniak uprawiany jest na masową skalę z powodu bogatych w skrobię bulw".

R1ddGnFU7vgSD

Grafika przedstawia dziką formę kapusty i pochodzące od niej rośliny uprawne, takie jak kapusta włoska, jarmuż, brukselka, kapusta ozdobna, kapusta czerwona, kalarepa, rzepak, brukiew, kapusta pekińska. Kapusta dzika to roślina o drobnych, żółtych kwiatach i niebieskozielonych, jajowatych liściach. Kapusta włoska to roślina, która wytwarza duże, pojedyncze głowy o pomarszczonych zielonych liściach. Jarmuż ma długie, kędzierzawe, zielone liście. Brukselka wytwarza pofałdowane, zielone liście, w kątach których znajdują się małe główki. Kapusta ozdobna to roślina, która wytwarza dużą, pojedynczą, różowofioletową głowę o poszczerbionych liściach. Kapusta czerwona to roślina, która wytwarza dużą, pojedynczą głowę o okrągłych czerwonych liściach. Kalarepa to roślina, która wytwarza małą, pojedynczą głowę, z której wyrastają długie, zielone liście. Rzepak ma wzniesioną, rozgałęzioną łodygę, na szczycie której znajdują się drobne żółte kwiatki. Brukiew ma biały, pękaty korzeń, z którego wyrastają zielone liście. Kapusta pekińska ma zielone, podłużne, jajowate liście, białe u nasady.

Galeria fotografii wybranych gatunków zbóż:

R1HTXO8m5gEjq

Fotografia przedstawia łan pszenicy. Pokazano grube kłosy z licznymi nasionami. W centrum na fotografię nałożono drugą fotografię ze zbliżeniem małych i grubych ziaren pszenicy. W tle z lewej drzewa na miedzy.

Rj1mIvgZSmx2n

Fotografia przedstawia łan jęczmienia. Ukazano pochylone, wydłużone kłosy z nasionami. W centrum nałożone zbliżenie wąskich, drobnych ziaren. W tle drzewa na miedzy.

RaGDRBTz2PlOg

Fotografia przedstawia łan owsa. Ukazano wiechowate, zwisające kłosy z licznymi nasionami. W centrum nałożone zbliżenie żółtych, długich ziaren.

RBWz97nWo2dT6

Fotografia przedstawia łan żyta. Ukazano pochylone kłosy z licznymi nasionami. W centrum nałożone zbliżenie szarych, podłużnych ziaren.

To ważne!

• Wśród okrytonasiennych wyróżnia się: drzewa, krzewy i krzewinki oraz rośliny zielne.

• Drzewa mają pień, z którego wyrastają konary i gałęzie.

• Krzewy mają krótką, rozgałęzioną łodygę. Krzewinki są do nich podobne, jednak są mniejsze.

• Rośliny zielne mają zielone, cienkie łodygi.

• Do rodzimych drzew liściastych należą m.in.: dąb, kasztanowiec, klon, wierzba, lipa, brzoza.

• Liany to rośliny przystosowane do życia w zacienionych środowiskach. Mają długie i wiotkie łodygi, które wspinają się po innych roślinach w poszukiwaniu światła.

• Kaktusy to rośliny przystosowane do życia w suchych środowiskach. Mają zgrubiałe łodygi przystosowane do gromadzenia wody, które są pokryte cierniami.

• Rośliny pasożytnicze to rośliny przystosowane do życia na innych roślinach. Mają nitkowate ssawki, które pobierają wodę i pokarm z ciała żywiciela.

• Rośliny wodne to rośliny przystosowane do życia w środowisku wodnym. Mają giętkie łodygi i słabo rozwinięte korzenie lub ich brak.

• Rośliny okrytonasienne są głównym składnikiem większości lądowych zbiorowisk roślinnych. Chronią glebę przed wysychaniem i niszczeniem, upiększają krajobraz i wytwarzają substancje organiczne, będące pożywieniem dla organizmów cudzożywnych.

• Stanowią źródło pożywienia dla człowieka. Służą do wyrobu leków, kosmetyków, przypraw, materiałów budowlanych i tkanin.

Na pożegnanie