Biologia organizmów zwierzęcych - wprowadzenie
Zwierzęta są najliczniejszą i najbardziej zróżnicowaną grupą organizmów na Ziemi. Duża różnorodność form, zachowań i sposobów życia zwierząt wynika z tego, że zamieszkują one wiele różnych miejsc na Ziemi. Żyją na lądzie, w wodzie, a także w powietrzu, we wszystkich strefach klimatycznych. Ich ciała osiągają różne rozmiary – najmniejsze są wrotki nieprzekraczające 0,1 mm, a największe płetwale dorastające do 30 m długości. Wszystkie są organizmami cudzożywnymi. W poszukiwaniu pożywienia zwykle przemieszczają się, tylko nieliczne pędzą osiadły tryb życia. Posługują się dobrze rozwiniętymi narządami zmysłów.
W tym module znajdziesz odpowiedź na wiele pytań, między innymi:
Czym jest symetria promienista i dwuboczna? Jakie cechy mają zwierzęta o symetrii promienistej, a jakie o symetrii dwubocznej?
Jakie są główne grupy zwierząt bezkręgowych i kręgowych?
Jakie cechy budowy odróżniają kręgowce od bezkręgowców?
Zwierzęta są organizmami wielokomórkowymi i cudzożywnymi
Zwierzęta to organizmy wielokomórkowe, których komórki są pozbawione ścian komórkowych i chloroplastów. Wszystkie, z wyjątkiem gąbek, mają tkankitkanki, z których z kolei zbudowane są narządynarządy. Współpracując ze sobą przy pełnieniu określonych funkcji, tworzą one układy narządówukłady narządów.
Ciało większości zwierząt jest symetryczne – można je podzielić na jednakowe części. Symetria ciała może być promienista lub dwuboczna. Jej typ jest związany z trybem życia. Zwierzęta, które poruszają się, mają zwykle symetrię dwuboczną. Te prowadzące osiadły tryb życia – symetrię promienistą. Nieliczne, jak ślimaki, mają ciało niesymetryczne.
Systematyka zwierząt
Wszystkie zwierzęta tkankowe dzieli się tradycyjnie na bezkręgowcebezkręgowce i kręgowcekręgowce. Te pierwsze to grupa utworzona sztucznie, niezwykle zróżnicowana, obejmująca ok. 95% wszystkich zwierząt. Kręgowce są jednostką systematyczną o randze podtypu.
Bezkręgowce nie posiadają szkieletu wewnętrznego
Zwierzęta niewytwarzające kręgosłupa, zwane zwyczajowo bezkręgowcami, są bardzo zróżnicowaną grupą. Często mają zdumiewające kształty, będące wyrazem ich przystosowania do środowiska, trybu życia i sposobu pobierania pokarmu. Jest wśród nich wiele form nieznanych jeszcze nauce – głównie tych o niewielkich rozmiarach, zamieszkujących niedostępne miejsca na Ziemi.
Do bezkręgowców zalicza się następujące typy: parzydełkowce, płazińce, nicienie, pierścienice, mięczaki i stawonogi.
Bezkręgowce to zwierzęta nieposiadające chrzęstnego ani kostnego szkieletu wewnętrznego, a więc i kręgosłupa.
Kręgosłup stanowi główną oś szkieletu wewnętrznego kręgowców
Kręgowce są najbardziej znaną grupą zwierząt, mimo że pod względem liczebności wyraźnie ustępują bezkręgowcom. Zalicza się do nich takie gromady zwierzą jak: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.
Kręgowce to zwierzęta posiadające szkielet wewnętrzny, którego oś stanowi kręgosłup.
Cechy charakterystyczne kręgowców:
obecność kręgosłupa zbudowanego z chrzęstnych lub kostnych elementów – kręgów;
plan budowy: głowa, tułów i dwie pary kończyn oraz ogon;
rozdzielnopłciowość;
dobrze rozwinięty mózg wraz z układem nerwowym;
dobrze rozwinięte narządy zmysłów (oczy, narząd słuchu i równowagi, zmysł smaku i powonienia).
Na Ziemi jest jeszcze wiele nieznanych gatunków organizmów, które człowiek chciałby poznać. Odkryć i zbadać możesz je również i Ty.
Zapoznaj się z zamieszczonymi niżej fragmentami artykułu popularnonaukowego, a następnie odpowiedz na znajdujące się pod nim pytania.
Źródło: Sakowski Ł. „Opisano nowy gatunek gigantycznej salamandry” https://www.totylkoteoria.pl/siren-reticulata-salamandra/#more 6 grudnia, 2008.
„Wczoraj (piątego grudnia) opublikowano [...] artykuł, którego autorzy opisali nowy gatunek salamandry występujący w Alabamie i na Florydzie w USA. Jest to płaz ogoniasty należący do rodziny syren, któremu nadano nazwę gatunkową Siren reticulata, z angielskiego nazywana też syreną siatkowaną lub węgorzem lamparcim…”
„…nowy gatunek którego opis opublikowano wczoraj, należy do rodziny syren. Są to specyficzne salamandry, które odnaleziono jedynie w Ameryce Północnej – w USA i w Meksyku. Warto dodać, że do niedawna w języku polskim nazwę systematyczną „syreny” miały także ssaki morskie – manaty i diugonie – które w 2015 roku przemianowano na brzegowce [...]. Syreny wyróżniają się na tle innych salamander olbrzymimi rozmiarami, brakiem tylnych kończyn i silnie zredukowanymi kończynami przednimi, które mogą być zbudowane nawet wyłącznie z tkanki chrzęstnej (a nie kostnej, co jest wśród salamander nietypowe, gdyż ich szkielety są na ogół bardziej skostniałe, niż u innych płazów). Ich skrzela z kolei wystają na zewnątrz nawet u osobników dorosłych. Inną specyficzną cechą syren jest wszystkożerność (zamiast powszechnej u salamander mięsożerności)…”
„…Na jakiej podstawie gatunek został wyodrębniony? Po pierwsze […] ma on inne ubarwienie od pozostałych dwóch gatunków z rodzaju Siren, wyróżniające się nieregularnymi plamami, skąd też pochodzi jego zwyczajowa, angielska nazwa „węgorza lamparciego”. Kolejny argument to rozmiar – większy od Siren intermedia, ale prawdopodobnie mniejszy od Siren lacertina. Węgorz lamparci ma też największą spośród swoich braci liczbę kręgów tułowia, stosunkowo małą i wąską głowę i najdłuższy ogon…”
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D6LaEIegf
Skonstruuj tabelę, w której porównasz cechy budowy muszli mięczaków. W tabeli uwzględnij ślimaki, małże i głowonogi.
Wypisz cechy budowli muszli mięczaków. Uwzględnij ślimaki, małże i głowonogi.
To ważne!
Bezkręgowce to zwierzęta nie posiadające kręgosłupa. Jest to bardzo zróżnicowana grupa i należą do niej typy: parzydełkowce, płazińce, nicienie, pierścienice, stawonogi o mięczaki.
Kręgowce posiadają szkielet wewnętrzny z czaszką oraz kręgosłupem. Główne grupy kręgowców to ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki.
Na pożegnanie
Wskaż przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka należących do stawonogów, mięczaków, ryb, ptaków i ssaków. Wskaż powody, dla których ludzie hodują te zwierzęta.
W następnych modułach e‑podręcznika poznasz różne organizmy należące do bezkręgowców i kręgowców. W codziennych życiu utrwaliło się wiele sformułowań, które nie zawsze są prawdziwe. W różnych źródłach i w zasobach internetu odszukaj odpowiednie informacje i odpowiedz na pytania:
Czy rak potrafi chodzić w obie strony - nawiązując rymowanki „Idzie rak nieborak, jak uszczypnie będzie znak. Idzie rak nieborak, raz do przodu a raz wspak”
Czy pierścienice mają pierścienie, a mięczaki są miękkie?
Czy ryby rzeczywiście nie mają głosu?
Czy żaby mogą chodzić po drzewach?
Ułóż zestaw 23 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o wstępnych informacjach o bezkręgowcach i kręgowcach. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.