Tkanki zwierzęce
Organizmy zwierząt zbudowane są z milionów komórek, wśród których wyróżnia się 4 rodzaje tkanektkanek: nabłonkową, mięśniową, nerwową i łączną. Każdy rodzaj tkanki tworzą komórki o charakterystycznej budowie i funkcji .
Czym charakteryzują się tkanki zwierzęce?
Obejrzyj film, w którym omówiono budowę i funkcje tkanek zwierzęcych, a następnie sprawdź swoją wiedzę w ćwiczeniach interaktywnych.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RYHji9sZnssMa
Film prezentujący rodzaje tkanek zwierzęcych.
Sprawdź zdobytą wiedzę o tkankach zwierzęcych
Sprawdź swoją wiedzę o tkankach zwierzęcych.
Tkanki nabłonkowe mają zwarty układ komórek
Rodzaj nabłonka (wg różnych klasyfikacji) | Przykłady występowania | Budowa i właściwości | Funkcja tkanki |
wielowarstwowy płaski | naskórek, jama ustna | wielowarstwowa, o komórkach ściśle przylegających, których zewnętrzne warstwy mogą się złuszczać | ochrania przed uszkodzeniami i drobnoustrojami chorobotwórczymi |
jednowarstwowy płaski | ściany naczyń krwionośnych, pęcherzyków płucnych | komórki spłaszczone, wielościenne, ściśle przylegające | tworzy cienką warstwę, która umożliwia przenikanie gazów oddechowych i wody, przemieszczanie się substancji pokarmowych, metabolitówmetabolitów |
gruczołowy | gruczoły, przewód pokarmowy | zwykle walcowate komórki o dużej liczbie aparatów Golgiego | wytwarza enzymy trawienne, łzy, śluz, łój, pot |
rzęskowy | narządynarządy rozrodcze, tchawica i oskrzela | komórki walcowate, na powierzchni zwróconej do wnętrza narządu mają rzęski | rzęski przesuwają komórki rozrodcze w żeńskich drogach płciowych, transportują zanieczyszczenia i śluz w drogach oddechowych |
jednowarstwowy walcowaty | jelito | komórki walcowate, na powierzchni zwróconej do wnętrza narządu mają mikrokosmki | mikrokosmki zwiększają powierzchnię chłonną jelita. Komórki tkanki nabłonkowej mają zdolność do intensywnych podziałów, dzięki czemu łatwo się regenerują. Na przykład naskórek ulega odbudowie po 4 tygodniach, a nabłonek jelita cienkiego już po 6 dniach. |
Komórki tkanki nabłonkowej mają zdolność do intensywnych podziałów, dzięki czemu łatwo się regenerują. Na przykład naskórek ulega odbudowie po 4 tygodniach, a nabłonek jelita cienkiego już po 6 dniach.
Tkanki mięśniowe umożliwiają ruch
Znanych jest trzy typy tkanek mięśniowych. Każda z nich posiada charakterystyczne cechy i pełni odmienną funkcję.
Cechy | Tkanka mięśniowa gładka | Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa | Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca |
Położenie | ściany przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych, narządów płciowych, przewodów wydalniczych | mięśnie układu ruchu, mięśnie mimiczne twarzy, język, przepona | ściana serca |
Kształt komórek | wrzecionowate, ostro zakończone | cylindryczne, wydłużone, tępo zakończone | cylindryczne, wydłużone, rozgałęzione, tępo zakończone |
Liczba jąder w komórce | 1 | wiele | 1 lub 2 |
Położenie jąder | centralnie | obwodowo | centralnie |
Regulacja skurczu | niezależna od woli | zależna od woli | niezależna od woli |
Szybkość skurczu | mała | bardzo duża | średnia |
Funkcja | ruchy ścian narządów wewnętrznych, z wyjątkiem serca | utrzymanie postawy ciała, ruch organizmu | praca sercaoniżej znajduje się galeria z przykładami tkanek mięśniowych |
Galeria przedstawiająca rodzaje tkanek mięśniowych:
W młodym organizmie uszkodzona tkanka mięśniowa ulega odbudowie. U ludzi starszych mięśnie tracą zdolność do regeneracji.
Tkanka nerwowa umożliwia odbiór i reagowanie na bodźce ze środowiska
Tkanka nerwowa odpowiada za odbiór, przetwarzanie i przekazywanie informacji. Zbudowana jest z komórek nerwowych, czyli neuronów, mających charakterystyczny kształt.
W budowie neuronu wyróżnia się: ciało komórki, w którym znajdują się organelle komórkowe, oraz 2 rodzaje wypustek nerwowych: dendryty i akson.
Dendryty to krótkie, drzewiasto rozgałęzione wypustki, które przyjmują impulsy nerwowe i przewodzą je do ciała neuronu.
Akson (neuryt) to pojedyncza długa, najczęściej nierozgałęziona wypustka przekazująca impulsy nerwowe od ciała komórki do innych komórek nerwowych lub tzw. efektorów.
Efektory to mięśnie i gruczoły, które reagują na bodziec nerwowy, np. na skutek dotknięcia palcem rozgrzanego żelazka (bodziec) mięśnie wykonują ruch powodując gwałtowne cofnięcie ręki (efektor).
Pomiędzy neuronami występują komórki glejowe, które pełnią funkcję ochronną oraz odżywiają komórki nerwowe.
Komórki nerwowe budują mózg i nerwy, występują w narządach zmysłów i skórze, a ich wypustki docierają niemal do wszystkich komórek ciała.
Zaprojektuj i uzupełnij tabelę podsumowującą informacje o tkance nerwowej. Uwzględnij w niej rodzaje komórek, ich cechy charakterystyczne oraz funkcje.
Tkanka nerwowa ma ograniczone zdolności do regeneracji. Naukowcy odkryli, że rozwój komórek nerwowych i ich odbudowę wspomagają kwasy tłuszczowe omega‑3. Ich najlepszym źródłem są tłuste ryby morskie, dlatego dietetycy zalecają ich regularne spożywanie.
Komórki nerwowe odbierają informacje z otoczenia. Dotknij swojego policzka i wymień jakiego rodzaju informacje są rejestrowane przez komórki rozmieszczone w jego skórze.
Tkanki łączne posiadają substancję międzykomórkową
Tkanki łączne to grupa tkanek o największym zróżnicowaniu, zarówno pod względem budowy, jak i funkcji. Są one luźno rozmieszczone w dużych ilościach substancji międzykomórkowejsubstancji międzykomórkowej, którą same wytwarzają. Substancja ta może być twarda (zmineralizowana), galaretowata lub płynna. Mogą w niej występować także włókna białkowe.
Tkanka tłuszczowa jest zbudowana z kulistych komórek, wypełnionych dużą kroplą tłuszczu. W komórkach tłuszczowych jądro komórkowe zepchnięte jest na skraj komórki, a cytoplazma tworzy wąski pas przy błonie komórkowej. Jest magazynem związków energetycznych w postaci tłuszczu, a ponadto chroni ciało i narządy wewnętrzne przed urazami oraz chłodem..
Kiedyś uważano, że komórki tłuszczowe tworzą się tylko w dzieciństwie. Badania pokazują jednak, że na skutek zbyt obfitej diety lub zaburzeń metabolicznych, może się zwiększać nie tylko ich rozmiar, ale również liczba. Na szczęście możliwy jest też proces odwrotny.
Tkanka kostna wchodzi w skład kości. Zbudowana jest z twardej substancji międzykomórkowej, w której odkładają się głównie związki wapnia i fosforu. Nadają one twardość kości.
W substancji międzykomórkowej występują też włóknawłókna białkowe, które odpowiadają za elastyczność kości; formują one blaszki kostne, które mogą układać się wokół naczynia krwionośnego i nerwów biegnących w kanałach we wnętrzu kości. Pomiędzy blaszkami znajdują się komórki kostne.
Tkanka chrzęstna zbudowana jest z galaretowatej substancji międzykomórkowej. Są w niej rozproszone zagłębienia – jamki chrzęstne, w których znajdują się 1, 2 lub 3 komórki chrzęstne. W substancji międzykomórkowej występują również włókna białkowe, dzięki którym chrząstki są sprężyste (np. chrząstka małżowiny usznej) i wytrzymałe na rozciąganie (chrząstki więzadeł i ścięgien).
Tkanka chrzęstna często towarzyszy kościom, formując powierzchnie stawowe, co ułatwia ruch kości w stawach chroniąc je przed ścieraniem. Stanowi dużą część szkieletu osobników młodych, a także rusztowanie narządów, które muszą zachować sprężystość i elastyczność, jak drogi oddechowe, nos, nasady żeber.
Wyjaśnij, dlaczego szkielet noworodka (zarówno kości długie, jak i na przykład czaszka) zbudowany jest głównie z tkanki chrzęstnej, a nie kostnej.
Tkanki łączne będące w ruchu to krew i limfa. Substancja międzykomórkowa jest tu płynna i składa się głównie z wody oraz rozpuszczonych w niej substancji mineralnych oraz białek, tłuszczy i cukrów.
Substancja międzykomórkowa krwi nosi nazwę osocza. Znajdują się w nim także komórki krwi jak erytrocyty – krwinki czerwone transportujące tlen z płuc do komórek oraz leukocyty – krwinki białe zwalczające ciała obce (m.in. bakterie i wirusy). Oprócz nich w osoczu znajdują się fragmenty komórek, zwane trombocytami albo płytkami krwi, uczestniczące w procesach krzepnięcia krwi.
Elementy morfotyczne | Cechy charakterystyczne | Funkcja |
|---|---|---|
Erytrocyty | Mają postać wklęsłych dysków, u ssaków nie zawierają jądra komórkowego i innych organelli komórkowych, w wielu grupach w ich cytoplazmie znajduje się czerwony barwnik - hemoglobina, która transportuje tlen. | Transportują tlen i niewielką część dwutlenku węgla |
Trombocyty | Bezbarwne, bezjądrowe fragmenty komórek | Uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi |
Leukocyty | Bezbarwne, różnokształtne komórki. Zawierają jądro komórkowe i inne organella komórkowe, mają zdolność do pełzakowatego ruchu. | Pełnią rolę obronną organizmu, zwalczając drobnoustroje chorobotwórcze |
Wymień cechy krwi świadczące o jej przynależności do tkanek łącznych.
Limfa (chłonka) jest tkanką łączną płynną, która powstaje w wyniku przesączania płynu tkankowegopłynu tkankowego z przestrzeni międzykomórkowych do naczyń limfatycznych. Jej skład jest podobny do składu osocza krwi. Pośredniczy w wymianie składników między krwią i komórkami oraz uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu.
Zaprojektuj i uzupełnij tabelę podsumowującą informacje o tkance łącznej. Uwzględnij cechy charakterystyczne poszczególnych rodzajów, miejsce ich występowania oraz funkcje.
Analizując budowę, funkcje i lokalizacje tkanek łącznych, znajdź jak najwięcej uzasadnień dla nadanych im nazw.
Przeprowadź obserwacje mikroskopowe przy pomocy wirtualnego mikroskopu. Celem obserwacji jest poznanie budowy tkanek zwierzęcych (tkanka nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa).
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWwawMwyO
Wirtualny mikroskop pozwala na zapoznanie się z działaniem mikroskopu. Na ekranie głównym widać mikroskop, obok widać pudełko z preparatami mikroskopowymi, szkiełkami, olejkiem imersyjnym i chusteczkami. W górnym prawym rogu widać dwa przyciski. Po kliknięciu na przycisk baza wiedzy wyświetla się następujący tekst: Mikroskop optyczny (świetlny) umożliwia obserwację w powiększeniach nawet do 1500 razy, co pozwala na obserwowanie szczegółów budowy komórek i tkanek. Obraz widoczny w mikroskopie jest powiększony i odwrócony. Powiększenie obrazu widocznego w mikroskopie jest wypadkową dwóch elementów: powiększenia okularu oraz powiększenia obiektywu. Powiększeni okularu zazwyczaj wynosi dziesięć razy, natomiast obiektywy mają różne powiększenia. Obiektywy są umieszczone na rewolwerze, który umożliwia ich zmianę, a więc i zmianę całkowitego powiększenia oglądanego preparatu. Całkowite powiększenie można obliczyć, mnożąc przez siebie powiększenie okularu i powiększenie obiektywu. Należy pamiętać, że korzystając z obiektywów o wysokim powiększeniu (sto i więcej) konieczne jest użycie olejku imersyjnego. Jest to specjalny odczynnik, którego obecność poprawia skupienie światła, dzięki czemu zwiększa się rozdzielczość i kontrast uzyskanego obrazu. Kroplę olejku należy umieścić na preparacie, a następnie obniżyć obiektyw mikroskopu, aż dotknie kropli. Brak użycia olejku przy tak silnym powiększeniu skutkuje uzyskaniem ciemnego, rozmazanego obrazu. Należy pamiętać o dokładnym wytarciu preparatu po zakończeniu obserwacji lub przy powrocie do obiektywów o mniejszych powiększeniach. Nie należy dotykać palcami soczewek obiektywu, aby ich nie zabrudzić, ani nie uszkodzić. Do ich czyszczenia służą specjalne chusteczki, które nie powodują mikrozarysowań na powierzchni szkła. Drugi przycisk wyświetla polecenie. Brzmi ono: Przeprowadź obserwację mikroskopową komórek tkanki: kostnej, mięśniowej, nerwowej nabłonkowej oraz krwi. W tym celu kliknij na pudełko z preparatami mikroskopowymi. Tkanka kostna składa się z czarnych elementów, wokół których widać drobne kreseczki tworzące okręgi. Tkanka ma jasny kolor. Kreseczki są czarne. Tkanka mięśniowa składa się z różowych ułożonych pasami włókien. Tkanka nerwowa składa się z komórek nerwowych, które wybarwiają się na fioletowo. Ciało komórki jest szerokie, odchodzą od niego we wszystkie kierunki liczne wypustki. W środku ciała komórki widać ciemne okrągłe jądro komórkowe. Tkanka nabłonkowa składa się ze ściśle do siebie przylegających komórek. Komórki mają czteroboczny lub pięcioboczny kształt. W ich środku widać ciemno wybarwione jądro komórkowe. Krew składa się z licznych owalnych czerwonych komórek i mniej licznych jasnych komórek z ciemno wybarwionymi jądrami komórkowymi.
Cytoplazma komórek tworzących tkankitkanki o odmiennych funkcjach różni się składem chemicznym. Wynika to z wytwarzania różnych cząsteczek, które komórkom danej tkanki są potrzebne do prawidłowej pracy. Na przykład komórki tkanki mięśniowej są wypełnione białkami, które umożliwiają im skurcz, podczas gdy erytrocyty są przystosowane do transportu tlenu w organizmie.
Jedną z najczęściej wykorzystywanych technik pozwalających na ocenę struktury tkanki jest barwienie hematoksyliną i eozyną (H+E). Hematoksylina to substancja, która wybarwia jądra komórkowe na kolor niebieskogranatowy, a eozyna – substancja, wybarwiająca cytoplazmę na kolor różowoczerwony.
Przeprowadź doświadczenie dotyczące barwienia preparatu komórek nabłonkowych. Zanotuj wyniki i wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
Co będzie potrzebne?
mikroskop świetlny
szkiełko podstawowe
szkiełko nakrywkowe
bibuła
patyczek higieniczny
2 szkiełka zegarkowe
tryskawka z wodą destylowaną
pipety Pasteura
hematoksylina
eozyna
alkohol 70%
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWwawMwyO
Wirtualne laboratorium ukazuje barwienie preparatu komórek nabłonkowych. Pod tytułem widać przycisk rozpocznij. Po kliknięciu na niego pojawia się stół laboratoryjny z: wodą destylowaną, bibułą, pipetami, szkiełkami zegarkowymi, szkiełkiem nakrywkowym, szkiełkiem podstawowym, patyczkiem higienicznym, alkoholem, hematoksyliną, eozyną, mikroskopem. W górnym lewym rogu widać przycisk ze znakiem zapytania. Po kliknięciu na niego wyświetla się instrukcja. Punkt pierwszy. Odtłuść szkiełko podstawowe, przecierając je alkoholem, a następnie bibułką. Punkt drugi. Potrzyj patyczkiem higienicznym wewnętrzną część policzka. Punkt trzeci. Przenieś pobraną próbkę na szkiełko podstawowe, pocierając patyczkiem powierzchnię szkiełka i poczekaj chwilę, aż wyschnie. Punkt czwarty. Umieść szkiełko podstawowe z preparatem w szkiełku zegarkowym i zalej hematoksyliną na cztery minuty. Punkt piąty. Przepłucz alkoholem szkiełko podstawowe z preparatem. Punkt szósty. Przepłucz preparat wodą destylowaną. Punkt siódmy. Umieść szkiełko podstawowe na nowym szkiełku zegarkowym i zalej eozyną na jedną minutę. Punkt ósmy. Ponownie przepłucz preparat wodą destylowaną. Punkt dziewiąty. Bardzo delikatnie osusz preparat bibułką. Punkt dziesiąty. Zamknij preparat szkiełkiem nakrywkowym. Punkt jedenasty. Umieść preparat na stoliku mikroskopu i przeprowadź obserwację. Po wykonaniu tych czynności pojawia się widok na preparat spod mikroskopu. Cytoplazma wybarwiła się na różowo, a jądro komórkowe na granatowo.
To ważne!
W organizmie człowieka występują 4 rodzaje tkanek: nabłonkowa, mięśniowa, nerwowa, łączna.
Budowa tkanki wykazuje przystosowania do pełnionej funkcji.
Tkanka nabłonkowa pełni wiele funkcji: ochronną, gruczołową, zmysłową, rozrodczą.
Tkanka mięśniowa może się kurczyć, dlatego odpowiada za ruch.
Tkanki kostne i chrzęstne stanowią rusztowanie ciała.
Tkanka nerwowa odbiera i przewodzi bodźce nerwowe.
Tkanka łączna wypełnia przestrzenie pomiędzy innymi tkankami, ma bardzo zróżnicowaną budowę i funkcje.
Na pożegnanie
Przyporządkuj poziomom organizacji człowieka właściwe im elementy.
krew, erytrocyt, mięsień, skóra, szkielet, oko, neuron, nabłonek
| komórka | |
|---|---|
| tkanka | |
| narząd | |
| układ narządów |
Wskaż cechy charakteryzujące tkankę łączną kostną.
- płynna substancja międzykomórkowa
- substancja międzykomórkowa wysycona solami wapnia i fosforu
- jest twarda, zmineralizowana, a przez to martwa
- komórki mogą występować w grupach
- blaszki kostne układają się wokół naczynia krwionośnego
- jądro komórkowe wraz z cytoplazmą zepchnięte jest na brzeg komórki
Uzupełnij luki, wybierając sformułowania z listy.
jamkach kostnych, nabłonek jednowarstwowy płaski, nabłonek wielowarstwowy, tkanki nerwowej, mięśniom gładkim, mięśniom poprzecznie prążkowanym, nabłonek gruczołowy, substancji międzykomórkowej kości, komórkach kostnych, tkanki łącznej płynnej
Mleko i jego przetwory dostarczają wapnia, który odkłada się w ......................................................................... Dyfuzję gazów oddechowych z pęcherzyków płucnych do krwi umożliwia ......................................................................... Przesuwanie treści pokarmowej w jelicie zachodzi dzięki ......................................................................... Za pośrednictwem ........................................................................ składniki odżywcze docierają do komórek ciała.
Oceń prawdziwość zdań i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.
| Prawda | Fałsz | |
| Komórki nabłonków wyścielających ściany tętnic i żył mają wspólne pochodzenie i podobną budowę. | □ | □ |
| Małżowina uszna jest sprężysta dzięki budującej ją tkance mięśniowej poprzecznie prążkowanej. | □ | □ |
| Nabłonek należy do tkanek łącznych, ponieważ pokrywa organizm od zewnątrz i od środka oraz łączy go w całość. | □ | □ |
| Substancja międzykomórkowa wysycona krwią otacza komórki mięśniowe i nadaje im czerwoną barwę. | □ | □ |
Zdobyte informacje o tkankach zwierzęcych przedstaw w postaci mapy myśli. Przypomnij sobie informacje o funkcji i rodzajach poszczególnych tkanek oraz o cechach ich budowy.
Aby edytować mapę myśli kliknij przycisk „edytuj” po prawej stronie.
- Nazwa kategorii: Tkanki zwierzęce
- Nazwa kategorii: tkanka nerwowa
- Nazwa kategorii: tkanka mięśniowa
- Nazwa kategorii: tkanka łączna
- Nazwa kategorii: tkanka nabłonkowa Koniec elementów należących do kategorii Tkanki zwierzęce
- Elementy należące do kategorii Tkanki zwierzęce
Ułóż zestaw 5 zadań, sprawdzających wiedzę na temat tkanek zwierzęcych dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą moduł o tkankach zwierzęcych. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.