Regulacja nerwowo‑hormonalna i jej kontrola - wprowadzenie
Kiedy czytasz ten tekst, twoje oczy rejestrują słowa, którym mózg przypisuje określone znaczenia. W tym samym czasie serce kurczy się i rozluźnia, a klatka piersiowa unosi się i opada, wentylując płuca. Mięśnie grzbietu napinają się, aby utrzymać postawę ciała. Jednocześnie trwa mnóstwo innych świadomych i nieświadomych czynności życiowych, a wszystko to koordynowane jest przez miliardy neuronów i niewielkie ilości hormonów.
W tym module znajdziesz odpowiedź na wiele pytań, między innymi:
Jakie są główne funkcje układu nerwowego i dokrewnego?
Czym jest receptor?
Czym jest hormon?
Na czym polega współdziałanie układu nerwowego i dokrewnego?
Układ nerwowy i dokrewny dostosowują pracę organizmu do warunków środowiska
Każdy organizm jest w ciągłym kontakcie ze środowiskiem. Na informacje, które do niego docierają musi reagować. W dialogu ze środowiskiem organizm wykorzystuje dwa główne kanały komunikacji: układ nerwowy i układ dokrewny.
Układ nerwowy pracuje szybko i odpowiedź na docierające do niego bodźce jest prawie natychmiastowa. Natomiast układ dokrewny jest dużo wolniejszy, jego reakcja wymaga czasu, ale efekt działania dłużej utrzymuje się w organizmie.
Neurony budują układ nerwowy
Układ nerwowy zbudowany jest z komórek nerwowych – neuronówneuronów. Neurony mają charakterystyczny drzewiasty kształt, który jest przystosowaniem do odbierania i przekazywania impulsów nerwowych. Impuls nerwowy jest zjawiskiem elektrycznym.
Neuron składa się z ciała komórki i dwóch rodzajów wypustek. Są to: liczne i krótkie dendrytydendryty oraz długi, pojedynczy aksonakson. Dendryty przewodzą impulsy nerwowe w kierunku ciała komórki, a akson w kierunku innej komórki nerwowej lub narządu wykonawczego. Pęczki aksonów tworzą nerwy.
Receptory odbierają bodźce ze środowiska
Receptor to wyspecjalizowana komórka, która odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego organizmu i przekazuje je do ośrodków w układzie nerwowym. Tam, bodźce są analizowane, a następnie przesyłane do narządów wykonawczych, np. mięśni, gruczołów dokrewnych. Receptory klasyfikuje się w zależności od rodzaju odbieranego bodźca.
Niektóre receptory zlokalizowane są w specjalnych narządach, nazywanych narządami zmysłu, np. fotoreceptory znajdują się w oku, natomiast receptory słuchu w uchu.
Podstawą działania układu dokrewnego jest hormon
Hormony są to niewielkie cząsteczki chemiczne, które docierają wraz z krwią do odpowiedniego narządu w ciele i wpływają na jego funkcjonowanie. Hormony regulują podstawowe czynności życiowe, takie jak wzrost i rozwój, gospodarka wodna, praca serca i tempo przemiany materii.
Działanie hormonów jest specyficzne, co oznacza że każdy hormon aktywuje lub hamuje określone procesy w określonych komórkach. Na przykład insulina jest hormonem, który powoduje przemianę glukozy w glikogen w komórkach wątroby, ale komórki innych narządów wewnętrznych nie są wrażliwe na jej działanie.
Hormony działają w bardzo niskich stężeniach, jednak niedobór lub nadprodukcja każdego z nich jest przyczyną wielu poważnych schorzeń. Hormony wytwarzane są przez gruczoły dokrewnegruczoły dokrewne, które wchodzą w skład układu dokrewnego.
Układ nerwowy i dokrewny współpracują ze sobą
Układ dokrewny i nerwowy to dwa ściśle ze sobą powiązane systemy regulujące pracę organizmu człowieka. Układ nerwowy dostarcza dzięki receptorom informacji o stanie organizmu do ośrodków regulujących wydzielanie hormonów. Na podstawie tych informacji dochodzi do zmiany w regulacji hormonalnej, która wpływa na pracę narządów i układów. Z kolei wydzielone hormony mogą wpływać na przewodzenie impulsów nerwowych. Przykładem jest wpływ hormonów stresu, np. adrenalinyadrenaliny na pobudzenie układu nerwowego.
To ważne!
Neuron jest podstawową jednostką budującą układ nerwowy. Jego zadaniem jest przewodzenie impulsów nerwowych. Zbudowany jest z ciała komórki, aksonu i dendrytów.
Receptory to wyspecjalizowane komórki odbierające bodźce ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu.
Receptory odbierające światło to fotoreceptory, temperatury to termoreceptory, dotyk odbierają mechanoreceptory, a bodźce chemiczne - chemoreceptory.
Hormony są wydzielane przez gruczoły dokrewne i regulują podstawowe czynności życiowe organizmu.
Układ nerwowy i hormonalny ściśle współpracują ze sobą dostosowując pracę organizmu do warunków środowiska.
Na pożegnanie
Stwórz tabelkę, w której porównasz dendryty i akson. Uwzględnij 3 cechy.
Ułóż zestaw 2 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o współdziałaniu układu nerwowego i hormonalnego. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.