Jak widzimy?

Czy wiesz, co ma wspólnego kamera lub aparat fotograficzny z twoimi oczami? Otóż kamera i aparat fotograficzny – urządzenia stworzone przez człowieka – działają na tej samej zasadzie co oko. Ludzkie oczy są przy tym dużo lepszym i dokładniejszym przyrządem służącym do obserwacji. Jak to się dzieje, że widzimy otaczający nas świat?

R1Dme5HqJrVbP

Ilustracja przedstawia czarny wąski otwór w oku człowieka – źrenicę, przez którą wpada światło.

Narządy zmysłów odbierają różne rodzaje bodźców

Organizm utrzymuje kontakt z otoczeniem dzięki narządom zmysłównarządy zmysłównarządom zmysłów: wzroku, słuchu i równowagi, węchu, smaku i dotyku. Każdy z nich jest przystosowany do odbierania innego rodzaju informacji, tzw. bodźców. Bodźce te odbierają  znajdujące się w narządach zmysłu odpowiednie receptory. Następnie informacja o bodźcu przekazana zostaje do mózgowia, gdzie jest analizowana i interpretowana.

R127gAJHwQxlh

Ilustracja przedstawia sylwetkę głowy profilem z wrysowanym mózgowiem. Na zwojach kory błękitem zaznaczono ośrodki zmysłów. W płacie skroniowym ośrodki: węchu, smaku i słuchu. W płacie potylicznym ośrodek wzroku. Przez środek kory mózgowej ukosem duży ośrodek dotyku.

Oko składa się z gałki ocznej, aparatu ruchowego i aparatu ochronnego

Narząd wzroku to para oczu umieszczona z przodu głowy, w zagłębieniach kostnych zwanych oczodołami.  Każde oko składa się z gałki ocznej, aparatu ruchowego oraz aparatu ochronnego.

Aparatu ruchowy odpowiedzialny jest za ruchy gałki ocznej.

Aparat ochronny zabezpiecza przed urazami i drobnoustrojami oraz nawilża gałkę oczną. W jego skład wchodzą: 

• Brwi i rzęsy, które zatrzymują ciała obce, pył i pot.

• Powieki górna i dolna, które zamykają oko, chroniąc je przed czynnikami mechanicznymi oraz intensywnym światłem.

• Spojówka, cienka błona śluzowa pokrywająca zewnętrzną powierzchnię gałki ocznej oraz tylną powierzchnię powiek. Spojówka pełni funkcje ochronne, jest też silnie ukrwiona i unerwiona. Nawet niewielkie podrażnienie, np. pył wpadający do oka czy lekki dotyk, powoduje ból, mruganie powiekami i łzawienie, a często kończy się zapaleniem spojówki.

• Gruczoł łzowy produkuje łzy, które oprócz wody zawierają sole mineralne i substancje bakteriobójcze. Łzy chronią powierzchnię gałki ocznej przed drobnoustrojami, oczyszczają ją z pyłów i kurzu oraz nawilżają.

R1HtAMrAiy7Zh

Ilustracja przedstawia gałkę oczną z narządami służącymi do jej ochrony. Najwyżej położona jest brew. Na powiekach (górnej i dolnej) znajdują się rzęsy. Ścianę gałki ocznej i wewnętrzne powierzchnie powiek pokrywa spojówka. Na żółto zaznaczono znajdujące się w skórze gruczoły: z lewej duży gruczoł łzowy i przewody łzowe, z prawej kanaliki łzowe i biegnący ku dołowi przewód nosowo‑łzowy.

Gałkę oczną otaczają trzy błony: twardówka, naczyniówka i siatkówka

TwardówkatwardówkaTwardówka stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę ściany gałki ocznej, chroni ją przed urazami i nadaje jej kształt. W tylnej części gałki ocznej jest gruba, włóknista i nieprzezroczysta, a w przedniej, gdzie nosi nazwę rogówkirogówkarogówki, jest cienka i przepuszcza promienie świetlne.

Pod twardówką znajduje się błona naczyniowa, zbudowana z naczyniówki, tęczówki i ciała rzęskowego. NaczyniówkanaczyniówkaNaczyniówka, która zawiera naczynia krwionośne, odżywia oko i dostarcza mu tlen oraz odbiera produkty przemiany materii. W przedniej części gałki ocznej naczyniówka przechodzi w tęczówkę, która ma kształt pierścienia. Otwór w pierścieniu to źrenica. W tęczówce znajdują się mięśnie gładkie, dzięki czemu może ona zmieniać średnicę źrenicy i regulować ilość światła wpadającego do oka.  Barwa tęczówki zależy od ilości i rozmieszczenia w niej barwnika – melaniny. Na granicy tęczówki i naczyniówki znajduje się ciało rzęskowe. Na jego więzadłach, układających się podobnie jak szprychy w kole roweru, zawieszona jest soczewka. Jest ona dwuwypukła, przezroczysta, elastyczna i może zmieniać kształt. Jej zadaniem jest skupienie światła na siatkówcesiatkówkasiatkówce.

Najgłębiej położona błona gałki ocznej to siatkówka. Zawiera ona dwa rodzaje receptorów wrażliwych na światło – czopkiczopkiczopki i pręcikipręcikipręciki. Pręciki są wrażliwe na ruch i natężenie światła – dzięki nim mózg odróżnia stopnie szarości. Umożliwiają one także widzenie w słabym oświetleniu. Czopki zapewniają widzenie barwne i są aktywne tylko przy jasnym oświetleniu. To dlatego w półmroku nie widzimy dobrze barw.

Miejsce w siatkówce, gdzie występuje największe zagęszczenie czopków nazywane jest plamkąplamka (plamka żółta)plamką (plamką żółtą). Jest to obszar najostrzejszego widzenia w oku. Na siatkówce znajduje się również miejsce pozbawione komórek receptorowych. Jest to tarcza nerwu wzrokowego (plamka ślepa)plamka ślepaplamka ślepa), z której wychodzi nerw wzrokowy przekazujący impulsy nerwowe do mózgowia.

Wnętrze gałki ocznej wypełnia galaretowata substancja nazywana ciałem szklistym.  Ciało szkliste zbudowane jest głównie z wody, a jego funkcją jest nadawanie gałce kształtu.

ROBl1CkmSDiiY

Animacja przedstawia budowę oka człowieka. Kolejne slajdy pokazują budowę gałki ocznej oglądanej z profilu.

Animacja przedstawia budowę oka człowieka. Kolejne slajdy pokazują budowę gałki ocznej oglądanej z profilu.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/ROBl1CkmSDiiY

Animacja przedstawia budowę oka człowieka. Kolejne slajdy pokazują budowę gałki ocznej oglądanej z profilu.

Jak widziany jest obraz?

Światło po przejściu przez rogówkę przedostaje się przez źrenicę, za którą znajduje się soczewka. Jest ona przezroczysta, a jej kształt może się zmieniać. Promienie świetlne przenikają przez soczewkę, a potem przez leżące za nią (również przezroczyste) ciało szkliste, zbudowane w 98% z wody. Następnie trafiają na powierzchnię siatkówki. Po drodze zostają załamane przez rogówkę i soczewkę, dzięki czemu na siatkówce tworzy się ostry obraz. Jest on pomniejszony i odwrócony w stosunku do obserwowanego obiektu.

RxMvx5wI2CJO7

Ilustracja przedstawia sposób, w jaki powstaje obraz obiektu na siatkówce oka, która znajduje się na tylnej ścianie oka. Oko jest zwrócone w prawo, w przekroju pionowym. Oglądanym obiektem jest sylwetka mężczyzny znajdująca się z prawej strony. Promienie świetlne zaznaczono w postaci przerywanych linii. Jeden promień biegnie od głowy człowieka, a drugi od stóp. Promienie trafiają przez otwór źrenicy na soczewkę. Zostają załamane na rogówce i soczewce, a następnie trafiają na siatkówkę, gdzie powstaje odwrócony i pomniejszony obraz.

Światło pobudza komórki receptorowe  w siatkówce, czyli pręciki i czopki. Powstaje w nich wówczas impuls nerwowy, który wędruje do ośrodków wzrokowych w korze mózgowej. Tam informacje wzrokowe zostają przetworzone tak, abyśmy widzieli obraz w prawidłowej orientacji.

Ciekawostka

Jak to się dzieje, że widzimy barwy? Otóż każdy przedmiot albo sam świeci, albo pochłania bądź odbija światło. Na przykład książkę o czerwonej okładce widzimy dzięki temu, że pochłonęła ona większość światła, z wyjątkiem barwy czerwonej, która została odbita i trafiła do naszego oka.

Wszystkie barwy możemy uzyskać mieszając trzy barwy światła – czerwoną, niebieską i zieloną. Na przykład kolor żółty powstaje w wyniku nałożenia się światła czerwonego i zielonego.

Rhqh88qWf29BC

Ilustracja prezentuje efekt mieszania się trzech barw podstawowych. Kolor czerwony i zielony po nałożeniu dają żółty, zielony i niebieski daje jasnoniebieski. Niebieski i czerwony daje fioletowy. Kolory czerwony zielony i niebieski dają barwę białą.

Oczy dostosowują się do warunków w jakich pracują

Oczy dostosowują się, czyli adaptują do ilości światła. Po wyjściu z ciemności na światło i z jasnego pomieszczenia do ciemnego receptory na siatkówce mogą przez chwilę nie przesyłać informacji do mózgu, jednak po chwili adaptują się do zmienionych warunków oświetlenia. Silne światło jest bodźcem, który wywołuje odruch mrużenia powiek i zwężania źrenicy. Jest to naturalny mechanizm obronny, ponieważ takie światło może uszkodzić wzrok. Z kolei w ciemności, źrenice poszerzają się, aby do siatkówki dotarło więcej światła.

R1K7NNFLO7kW5

Trzy fotografie przedstawiają zbliżenia oka w różnym oświetleniu. U góry w słabym świetle źrenica jest mocno poszerzona, a tęczówka zwężona. Środkowe zdjęcie przedstawia oko w normalnym oświetleniu. Źrenica jest okrągła, średniej wielkości. U dołu w ostrym świetle źrenica jest mocno zwężona, a tęczówka poszerzona.

Śledzenie zbliżających się i oddalających obiektów umożliwia zmiana kształtu soczewki. Pozwala ona na ustawienie ostrości obrazu. Gdy patrzymy na przedmiot z bliska, soczewka staje się bardziej wypukła, natomiast gdy patrzymy na obiekt znajdujący się w pewnej odległości od nas, soczewka się spłaszcza. Zjawisko to nazywamy akomodacjąakomodacjaakomodacją oka.

Rl08H9HX2SWON

Animacja przedstawia zmiany krzywizny soczewki podczas patrzenia na odległe i bliskie obiekty.

Animacja przedstawia zmiany krzywizny soczewki podczas patrzenia na odległe i bliskie obiekty.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rl08H9HX2SWON

Animacja przedstawia zmiany krzywizny soczewki podczas patrzenia na odległe i bliskie obiekty.

1

Ćwiczenie 4

Na podstawie poniższego wykresu sformułuj hipotezę. Sprawdź w dostępnych źródłach, czy twoja hipoteza jest prawdziwa.

R1NPWo8bcPh6i

Diagram słupkowy w kolorze niebieskim ilustruje zdolność oka do akomodacji w zależności od wieku. Na osi X lata życia do osiemdziesiątego włącznie. Na osi Y zaznaczono umowne jednostki zdolności oka do akomodacji, od zera do czternastu. W wieku 10 lat zdolność oka do akomodacji wynosi 14 jednostek, w wieku 20 lat – 10 jednostek, w wieku 30 lat – 7 jednostek, w wieku 40 lat – 5 jednostek, 50 lat – 1,5 jednostki, 70 lat – 0,5 jednostki i 80 lat – ok. 0,2 jednostki. Z wiekiem akomodacja oka się zmniejsza.

R9soaerR8JQDw

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę, jak wraz z wiekiem zmienia się zdolność do akomodacji.

Pokaż odpowiedź

Zdolność do akomodacji oka zmniejsza się wraz z wiekiem. Ta hipoteza jest prawdziwa.

Widzenie obuoczne pozwala na ocenę odległości. Gałki oczne są skierowane do przodu, odsunięte od siebie na odległość ok. 6 cm. Dzięki temu odbierają dwa nieco różniące się od siebie obrazy. Nerwy wzrokowe przekazują obie informacje do mózgu, gdzie w ośrodku wzrokowym, w płacie potylicznym, są analizowane i nakładane na siebie. Tak powstaje obraz przestrzenny (trójwymiarowy).

Choroby i wady narządu wzroku

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization, WHO) z 2023 r. wady wzroku występują u ok. 2,2 miliarda ludzi na świecie. To niemal ⅓ całej ludzkości.

Wada wzroku to niezdolność oka do tworzenia ostrego obrazu na siatkówce. Wady tego typu obejmują dalekowzrocznośćdalekowzrocznośćdalekowzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzmastygmatyzmastygmatyzm.

Dalekowzroczność (nadwzroczność)

Osoby z dalekowzrocznością widzą wyraźnie przedmioty znajdujące się daleko od nich – stąd nazwa wady. Obiekty położone w bliskiej odległości są niewyraźne. Czasami, gdy wada nie jest duża, osoby widzące dobrze z daleka, aby zobaczyć wyraźnie przedmiot, odsuwają go na jak największą od siebie odległość.

Przy dalekowzroczności promienie światła wpadające do oka skupiają się w punkcie położonym za siatkówką. Przyczyną tej wady wzroku jest najczęściej zbyt krótka gałka oczna. Dalekowzroczność wyrównują okulary ze szkłami skupiającymi (soczewki wypukłe, tzw. plusy), które skupiają promienie światła na siatkówce.

Galeria przedstawiająca dalekowzroczność i jej korekcję

R1co0gAwtnovG

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę oka ulegają one załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się za siatkówką oka. Wadę w której promienie przecinają się za siatkówką nazywamy dalekowzrocznością.

RS2vK0zgAMrVU

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy soczewkę skupiającą. Przed soczewką biegną równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę ulegają one załamaniu i skupiają się nieznacznie, następnie przechodzą przez soczewkę oka i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się na siatkówce oka. W ten sposób korygujemy wadę wzroku zwaną krótkowzrocznością.

Dalekowzroczność zwykle ma podłoże genetyczne. Może także rozwinąć się w wyniku urazu oczu, chorób zakaźnych lub nowotworów w okolicy oczodołów.

Dla zainteresowanych

Zadaniem soczewki jako prostego urządzenia optycznego jest załamywanie przechodzącego przez nią światła. Soczewki mogą zarówno skupiać, jak i rozpraszać światło. Odpowiednio nazywamy je soczewkami skupiającymi oraz rozpraszającymi.

Wzorując się na budowie oka, skonstruowano aparat fotograficzny, którego obiektyw jest złożony z kilku, a nawet kilkunastu soczewek.

RAOCRXnjr1WT2

Ilustracja przedstawia budowę obiektywu aparatu fotograficznego. W środku obiektywu znajduje się wiele soczewek skupiających i rozpraszających o różnych kształtach. Równoległe do siebie promienie światła, które wchodzą do obiektywu aparatu fotograficznego po jego przejściu przecinają się w jednym punkcie.

Krótkowzroczność

Osoby z krótkowzrocznością widzą wyraźnie przedmioty znajdujące się blisko – stąd nazwa wady. Mają jednak problem z widzeniem obiektów położonych daleko – są one rozmazane, niewyraźne.

R1KalVnqgHrbK

Zdjęcie przedstawia statek na wodzie. Obraz jest rozmazany. Na pierwszym planie znajdują się okulary korygujące trzymane przez osobę stojącą za aparatem. Obraz widziany przez szkła okularów jest prawidłowy.

Wada ta spowodowana jest m.in. nadmiernym wydłużeniem się gałki ocznej w osi przednio‑tylnej. W rezultacie obraz powstaje przed siatkówką zamiast na niej, a  oddalone przedmioty widziane są jako nieostre. Krótkowzroczność korygują okulary ze szkłami rozpraszającymi (wklęsłymi, tzw. minusy).

Galeria przedstawiająca krótkowzroczność i jej korekcję

RIspmJlLIDWQe

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę oka ulegają one załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się przed siatkówką oka. Wadę w której promienie przecinają się przed siatkówką nazywamy krótkowzrocznością.

RZXFcs7qV7btN

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy soczewkę rozpraszającą. Przed soczewką widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę ulegają one rozproszeniu i trafiają na soczewkę oka ulegając załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się na siatkówce oka. W ten sposób korygujemy wadę, którą nazywamy krótkowzrocznością.

Krótkowzroczność jest zwykle wrodzona. Może się jednak rozwijać w odpowiedzi na czynniki środowiskowe. Sprzyjają mu wielogodzinne korzystanie z telefonu, tabletu czy komputera.

Astygmatyzm

Osoby z astygmatyzmem widzą obraz rozmyty, nieostry lub zniekształcony w różnych płaszczyznach. Litery mogą wydawać się wykrzywione lub przemieszczone, a linie proste mogą wyglądać na krzywe. Wada ta może powodować trudności z widzeniem przestrzennym.

RewV3fqIftLJ2

Grafika przedstawia porównanie widzenia osoby zdrowej i astygmatyka. Z lewej znajdują się trzy wyraźne litery aio. Z prawej przedstawiono trzy przykłady zaburzonego widzenia w tej wadzie. Litery aio są rozmazane, niewyraźne.

RzooQgb2olSZM

Grafika przedstawia porównanie widzenia osoby o wzroku prawidłowym i osoby z astygmatyzmem. Z lewej wyraźna, prawidłowa grafika przedstawiająca kulę skonstruowaną z linii. Z prawej strony dwa przykłady zaburzeń widzenia tego obiektu u astygmatyka. Jeden obiekt jest spłaszczony, drugi wykrzywiony.

Jest to zniekształcenie obrazu wywołane nieprawidłową krzywizną rogówki lub soczewki. W efekcie, światło skupia się na siatkówce w więcej niż jednym punkcie, w wyniku czego obraz jest niewyraźny.

Korekcję astygmatyzmu można osiągnąć dzięki specjalnie dobranym szkłom cylindrycznym, przesuwając punkty najlepszej ostrości w kierunku siatkówki.

Galeria przedstawiająca astygmatyzm i jego korekcję

Ra5lkUlbGAAkO

Na ilustracji przedstawiony został bieg promieni w oku astygmatyka bez korekcji. Równoległe promienie świetlne wpadają do oka ulegając załamaniu w wyniku którego przecinają się w dwóch różnych punktach.

REgzvUK4GQVfe

Na ilustracji przedstawiony został bieg promieni w oku astygmatyka z korekcją. Po ustawieniu przed okiem niesymetrycznej soczewki równoległe promienie świetlne ulegają załamaniu, po czym na soczewce oka ulegają kolejnemu załamaniu i przecinają się w jednym punkcie na siatkówce oka.

Główne przyczyny astygmatyzmu to obciążenie genetyczne oraz urazy oka.

Korekcja wad wzroku – symulacja interaktywna

Inne wady wzroku

Drobnoustroje, które dostają się do oka, mogą być przyczyną stanów zapalnych, np. zapalenia spojówek i jęczmienia.

Zapalenie spojówek jest jedną z najczęściej występujących chorób oczu o podłożu alergicznym, bakteryjnym lub wirusowym. Towarzyszą jej zaczerwienienie oczu, obrzęk spojówek, ból, swędzenie i pieczenie, światłowstręt, łzawienie, a w przypadku infekcji bakteryjnej ropna wydzielina. Leczenie polega na miejscowym podaniu leku.

Jęczmień to stan zapalny powiek wywołany przez bakterie. Gdy się rozwinie, dochodzi zaczerwienienie i obrzęku powieki. W leczeniu jęczmienia stosuje się głównie okłady rozgrzewające, masaż, czasem maści z antybiotykiem.

Zaburzenia widzenia mogą być spowodowane chorobami oczu, np. zaćmą (zmętnienie soczewki utrudniające wniknięcie światła do wnętrza oka). Mogą one wynikać z nieprawidłowej budowy i kształtu elementów gałki ocznej albo mieć podłoże genetyczne. Przykładem tej ostatniej wady jest daltonizm. Zaburzenie to jest nieuleczalne. Jednak funkcjonowanie daltonistów w społeczeństwie ułatwiają różne udogodnienia – np. światła na przejściach dla pieszych we wszystkich krajach są ustawione w tej samej kolejności: zielone na dole, a czerwone na górze. Dzięki temu daltonista wie, jakie światło się pali, mimo że nie rozpoznaje barw.

Porównanie wzroku człowieka zdrowego i cierpiącego na daltonizm:

RBKOkBDmQOQ4v

Zdjęcie przedstawia sygnalizację świetlą na tle błękitnego nieba. Sygnalizacja ma trzy światła o różnych barwach. Patrząc od góry, są to kolory: czerwony, żółty, zielony. Jest to obraz widziany przez zdrowego człowieka.

R1Pk5FeATzI15

Zdjęcie przedstawia sygnalizację świetlą na tle błękitnego nieba. Sygnalizacja ma trzy światła o różnych barwach. Patrząc od góry, są to kolory: żółty, żółty, szary. Jest to obraz widziany przez daltonistę, który nie odróżnia barwy czerwonej.

R9s278BbzrM2h

Zdjęcie przedstawia tablicę Ishihary, która służy do wykrywania daltonizmu. Ma ona formę albumu, w którym na każdej stronie jest inna różnokolorowa mozaika. Składa się ona z okrągłych punkcików o określonych kolorach. Zdrowa osoba dostrzeże na nich cyfry narysowane punkcikami o innym kolorze niż jej tło. Na zdjęciu widoczne są dwie takie plansze. Na tej po lewej stronie widać cyfrę pięć, a na tej po prawej cyfrę siedem.

Czasem skierowanie obojga oczu jednocześnie na ten sam przedmiot jest niemożliwe. Taką wadę wzroku nazywamy zezem. Związana jest ona głównie z nieprawidłowo działającymi mięśniami gałek ocznych. Może powodować nieostre widzenie i prowadzić do widzenia jednoocznego.

Jak dbać o wzrok?

Oczy dostarczają ok. 70% informacji z otoczenia. Codziennie działa na nie wiele czynników zewnętrznych, dlatego wymagają szczególnej ochrony i dbałości. Higiena narządu wzroku powinna obejmować takie działania, które pozwolą oczom prawidłowo funkcjonować. Należą do nich m.in.:

• ochrona oczu przed zbyt intensywnym światłem przez noszenie w słoneczne dni okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV;

• zabezpieczanie oczu przed kontaktem z substancjami chemicznymi zawartymi w wodzie (np. w basenie) przez zakładanie okularów pływackich;

• dbanie o prawidłowe nawilżenie gałki ocznej przez wypijanie ok. 2,5 l płynów dziennie i utrzymywanie odpowiedniej wilgotności w pomieszczeniach, szczególnie w sezonie grzewczym;

• dbanie o prawidłowe oświetlenie miejsca pracy i ustawienie monitora komputera w odległości nie mniejszej niż 50 cm od oczu, a w przypadku dłuższej pracy z komputerem – używanie okularów z soczewkami pokrytymi powłoką antyrefleksyjną;

• ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem telewizora lub monitorem komputera;

• badania profilaktyczne wzroku.

Praca przy komputerze wymaga skupienia wzroku na pozostającym w stałej odległości ekranie, co w konsekwencji może prowadzić do osłabienia mięśni odpowiedzialnych za zmianę kształtu soczewki i zaburzeń zdolności oka do akomodacji. Dlatego zaleca się robienie krótkich przerw w pracy, w czasie których trzeba patrzeć w dal. Wpatrywanie się w ekran monitora zmniejsza również częstotliwość mrugania, skutkiem czego jest słabe nawilżenie powierzchni gałki ocznej. Odczuwa się wówczas pieczenie, ma się wrażenie piasku w oczach. Taki stan, jeśli trwa dłużej, może prowadzić do zakażeń rogówki.

To ważne!

• Narząd wzroku składa się z gałki ocznej oraz aparatu ochronnego i ruchowego.

• Aparat ochronny chroni gałkę oczną przed czynnikami zewnętrznymi, zwłaszcza drobnoustrojami i zbyt dużym natężeniem światła.

• Ścianę gałki ocznej tworzą trzy błony: twardówka, naczyniówka i siatkówka.

• Promień świetlny przechodzi przez rogówkę, soczewkę, ciało szkliste i pada na siatkówkę.

• Na siatkówce znajdują się receptory światła – czopki i pręciki.

• Plamka (plamka żółta) stanowi miejsce najostrzejszego widzenia.

• Obraz, który powstaje na siatkówce, jest pomniejszony i odwrócony.  Informacje wzrokowe są przekazywane przez nerwy wzrokowe do mózgu, który odwraca obraz do prawidłowej orientacji i go interpretuje.

• Zjawisko akomodacji pozwala na ostre widzenie przedmiotów z bliska i daleka.

• Zaburzenia widzenia mogą być spowodowane chorobami oczu, czynnikami genetycznymi lub wynikać z nieprawidłowej budowy i kształtu elementów gałki ocznej (wady wzroku).

• Do najbardziej powszechnych wad wzroku należą: krótkowzroczność i dalekowzroczność (wynikające z nieprawidłowego kształtu soczewki lub gałki ocznej) oraz astygmatyzm (powodowany przez niewłaściwą krzywiznę rogówki lub soczewki). Koryguje się je poprzez noszenie odpowiednio dobranych soczewek.

• Aby jak najdłużej zachować prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku, należy przestrzegać zasad higieny, obejmujących ochronę oczu przed nadmiernym światłem i wodą, dbanie o nawilżenie gałki ocznej, zapewnianie prawidłowego oświetlenia, ograniczanie czasu spędzanego przed ekranem i monitorem oraz profilaktyczne badania wzroku.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 15

R1D4Sq1dbwJrS

Ilustracja przedstawia sposób, w jaki powstaje obraz obiektu na siatkówce oka u osoby z wadą wzroku. Oko jest zwrócone w prawo, w przekroju pionowym. Oglądanym obiektem jest sylwetka mężczyzny znajdująca się z prawej strony. Promienie świetlne zaznaczono w postaci czarnych linii. Promienie z różnych punktów obiektu trafiają przez źrenicę na soczewkę. Obraz powstaje przed siatkówką.

RLlHtUIFvhFF2

Przeanalizuj ilustrację i zaznacz poprawne zakończenie zdania.

Przedstawiona na schemacie wada wzroku to Możliwe odpowiedzi: 1. krótkowzroczność, ponieważ obraz powstaje przed siatkówką., 2. daltonizm, ponieważ promienie świetlne nie docierają do czopków., 3. dalekowzroczność, ponieważ soczewka nie ma zdolności akomodacji., 4. astygmatyzm, ponieważ powstający na siatkówce obraz jest niewyraźny.