RZzAiip8B3bpy
Zdjęcie prezentuje kobietę, która ma lekko pochyloną głowę i dłońmi zakrywa twarz. Po dwóch stronach głowy znajdują się męskie dłonie, które chciałyby złapać jej głowę.

Równowaga wewnętrzna organizmu

Problemy w szkole i pracy, trudne relacje z rówieśnikami, sytuacje konfliktowe czy kłopoty ze zdrowiem wywołują stres – stan wytrącający organizm z równowagi i mający szkodliwy wpływie na zdrowie.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Ulotki dołączane do leków zawierają informacje, w jakich przypadkach należy je przyjmować oraz jak to robić bezpiecznie. Niektóre leki muszą zostać przepisane przez lekarza, a inne mogą być nabyte bez recepty, nawet poza apteką (np. w sklepie spożywczym, na stacji benzynowej). Jednak każdy lek lub suplement diety może wywołać komplikacje zdrowotne, jeśli nie będzie przyjmowany prawidłowo.

R8jls1dolR5BN
Leki w formie tabletek.
Źródło: Pexels, domena publiczna.

Leki i suplementy diety to nie to samo

Lekiemlek (produkt leczniczy)Lekiem (produktem leczniczym) nazywana jest substancja stosowana w celu profilaktyki lub leczenia chorób występujących u ludzi i zwierząt. Lek może być również podawany w celu postawienia diagnozydiagnozadiagnozy oraz przywrócenia lub poprawy funkcji fizjologicznych organizmu. Działanie leków wpływa na pracę organizmu.

Wśród leków można wyróżnić np.:

  • antybiotykiantybiotykantybiotyki – są to środki uszkadzające komórki bakteryjne lub zaburzające ich funkcjonowanie, stosowane w przypadku zakażeń bakteryjnych. Są wydawane w aptece z przepisu lekarza.

  • leki ogólnodostępne – są to leki sprzedawane bez receptyreceptarecepty i stosowane na dolegliwości takie jak katar, ból głowy, gardła lub brzucha.

Suplementy dietysuplement dietySuplementy diety są to preparaty zawierające witaminywitaminywitaminy, minerały lub inne substancje o działaniu odżywczym. Są one zazwyczaj spożywane w celu uzupełnienia w diecie niedoborów substancji potrzebnych organizmowi.

Ważne!

Skład leków jest ściśle kontrolowany przez producenta. Suplementy diety natomiast nie muszą mieć przeprowadzonych obowiązkowych państwowych badań przed dopuszczeniem ich do sprzedaży. Wybierając suplement diety możemy trafić na produkt, który nigdy nie został przebadany laboratoryjnie, dlatego zakup ich powinien być dobrze przemyślany.

RWb284D6R5mh7
Suplement diety w formie kapsułek
Źródło: Elias Shariff Falla Mardini (eliasfalla), Pixabay, domena publiczna.

Przyjmując lek i suplement diety należy kierować się zaleceniami lekarza lub informacjami w ulotce

Każdy lek i suplement diety należy zażywać według wskazań lekarza, a jeśli lekarz nie przedstawi konkretnych wskazań - zgodnie z informacjami zawartymi w dołączonej ulotce. W przypadku leków dostępnych wyłącznie z przypisu lekarza (np. antybiotyków) lekarz na podstawie wywiadu i/lub przeprowadzonych badań określa dawkę, godziny przyjmowania i długość kuracji. Przyjmowanie ich w inny sposób może doprowadzić do wystąpienia poważnych działań niepożądanych, w tym uszkodzeń narządów wewnętrznych, a nawet śmierci. Nie należy również zmieniać na własną rękę dawkowania ani przerywać przyjmowania leku przepisanego przez lekarza wcześniej niż zalecił, nawet jeśli objawy ustąpią, ponieważ dostarczenie zbyt małej dawki leku może skutkować nawrotem choroby.

Ważne!

Nieprzestrzeganie zasad przyjmowania antybiotyków, może prowadzić do antybiotykooporności, czyli wytworzeniu u bakterii oporności przeciwko antybiotykowi. Skutkiem może być nawrót choroby, a w niektórych przypadkach namnożenie się opornych szczepów bakteryjnych, czyli nie reagujących na leczenie, co może prowadzić do ciężkich uszkodzeń narządów wewnętrznych, a nawet śmierci.

Działania niepożądane to szkodliwe i niezamierzone skutki zdrowotne stosowania danego leku lub suplementu diety. Mogą one wystąpić nie tylko w wyniku niezgodnego z zaleceniami stosowania tych produktów, lecz także przy prawidłowym stosowaniu. Każdy lek i suplement diety może powodować działania niepożądane, chociaż nie u każdego one wystąpią. Gdy zostaną zauważone, należy się udać na konsultację lekarską.

Przykładowe działania niepożądane leków i suplementów diety:

  • ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka;

  • bóle i zawroty głowy;

  • wysypka;

  • nadmierna senność lub zaburzenia snu;

  • zaburzenia świadomości;

  • zaburzenia apetytu;

  • nasilenie objawów chorób współistniejących;

  • interakcje z innymi lekami, zaburzające ich działanie;

  • uszkodzenia narządów wewnętrznych, np. wątroby i nerek;

  • śmierć.

Film zawiera wyjaśnienie, jak analizować ulotkę dołączaną do leków i w jaki sposób prawidłowo zażywać leki, uwzględniając dawkę (w tym wiek), porę oraz sposób przyjmowania substancji leczniczych z posiłkami i płynami.

RmjHUd2zwlyXP
Film nawiązujący do treści materiału
1
Ćwiczenie 1

Wymień 6 podstawowych informacji, które powinna zawierać ulotka dołączana do leków.

Rzww92q71IBTv
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2

Uzasadnij, dlaczego powinno się poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach lub suplementach diety. Podaj jeden argument.

R18hzGbQY72g4
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Wyjaśnij, dlaczego należy się zgłosić do lekarza po zauważeniu niepożądanego działania przyjmowanego leku, nawet jeśli ma ono niewielkie nasilenie.

RmHT9TgKxA8WM
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka

Paracetamol jest ogólnodostępnym i bardzo często stosowanym lekiem na uśmierzenie bólu o średnim nasileniu i na zbicie gorączkigorączkagorączki. Wchodzi on w skład wielu preparatów leczniczych o różnych nazwach. Nadmierne zażywanie paracetamolu może doprowadzić do zatrucia, które grozi uszkodzeniem wątroby i nerek. Nieleczone zatrucie paracetamolem może spowodować śmierć nawet w ciągu kilku dni.

R25b8y29b0R3l
Po lewej stronie widoczna jest zdrowa wątroba, po prawej zaś wątroba uszkodzona na skutek zażywania dużej ilości leków.
Źródło: BruceBlaus, licencja: CC BY-SA 4.0.

To ważne!

  • Zażywanie leków, a szczególnie antybiotyków, powinno odbywać się pod kontrolą lekarza, gdyż niewłaściwe ich stosowanie może skutkować wystąpieniem działań niepożądanych lub brakiem skutecznościnawrotem choroby.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 4
RwtcQ1NANDZOm
Uzupełnij informacje wybierając właściwe wyrażenia. Lek inaczej nazywany jest produktem leczniczym / suplementem diety. Lek posiada właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących wyłącznie u ludzi / u ludzi i zwierząt. Te same leki mogą działać w różny sposób na ludzi i na zwierzęta, dlatego powinno / nie powinno się podawać  leków zwierzętom, które są przeznaczone dla człowieka.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
RFVPlwQYESZPs
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania:

Antybiotyki są to: Możliwe odpowiedzi: 1. są to leki sprzedawane bez recepty stosowane na dolegliwości takie jak katar, ból głowy, gardła lub brzucha, 2. są to preparaty zawierające zazwyczaj witaminy lub minerały, 3. środki uszkadzające komórki bakteryjne lub zaburzające ich funkcjonowanie, stosowane w przypadku zakażeń bakteryjnych
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
Rk4N0QKRdtw5j
Zaznacz substancje, które są często dostarczane do organizmu w postaci suplementów diety: Możliwe odpowiedzi: 1. Witaminy, 2. Minerały, 3. Antybiotyki, 4. Substancje obniżające gorączkę
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7
R1MenEDA6GX69
Uzupełnij informacje wybierając właściwe wyrażenia. Leki mogą wywoływać niepożądane skutki uboczne. Są to nieszkodliwe / szkodliwe i zamierzone / niezamierzone konsekwencje stosowania danego produktu. Mogą / nie mogą one wystąpić jeśli produkt stosowany jest w sposób dozwolony. Mogą pojawić się w wyniku nieprawidłowego stosowania. Działania niepożądane występują / nie występują u każdego.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8
R18iGjqy3xL2p
Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.. Suplementy diety mogą wchodzić w interakcje z lekam. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Leki sprzedawane bez recepty można przyjmować w nieograniczonych ilościach. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nie powinno się przerywać wcześniej niż zalecane brania leku przepisanego przez lekarza, nawet jeśli objawy choroby ustąpią. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nie można przedawkować witamin. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: Inga Wójtowicz, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 9

Niektóre napoje, takie jak mleko, soki, kawa czy herbata mają w swoim składzie substancje, które mogą wchodzić w interakcje z przyjmowanymi lekami. Wyjaśnij, dlaczego popijanie leków takimi napojami może wydłużyć czas trwania choroby.

R1KvrEyrWHcpF
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 10

Wątroba jest narządem wydzielającym żółć, która ułatwia trawienie tłuszczy. Wyjaśnij, w jaki sposób nieprawidłowe przyjmowanie leków może wpłynąć na zaburzenia trawienia tłuszczy u człowieka.

R8KHd2D7CzKcC
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Ułóż zestaw 3 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o lekach i suplementach. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.

R1Lz9pDkg2MH8
Polecenie 2

Wiesz już jakie jest znaczenie odpowiedzialnego przyjmowania leków i suplementów. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.

diagnoza
diagnoza

rozpoznanie rodzaju choroby

antybiotyk
antybiotyk

środek uszkadzający komórki bakteryjne lub zaburzający ich funkcjonowanie, stosowany w przypadku zakażeń bakteryjnych; wydawany z przepisu lekarza

recepta
recepta

pisemny dokument sporządzany przez lekarza i zawierający informacje, na podstawie których aptekarz wydaje pacjentowi gotowy lek lub przygotowuje lek recepturowy

suplement diety
suplement diety

preparat zawierający witaminy, minerały lub inne substancje, spożywany zazwyczaj w celu uzupełnienia niedoborów substancji potrzebnych organizmowi

witaminy
witaminy

związki niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, których organizm w ogóle nie produkuje lub wytwarza je w niewystarczającej ilości, dlatego trzeba je dostarczać z pożywieniem lub w postaci suplementu

gorączka
gorączka

podwyższenie temperatury ciała powyżej normy fizjologicznej; u człowieka powyżej 38°C