R1a7JyFCpHJHN
Zdjęcie przedstawia dwoje ludzi, kobietę i mężczyznę na tle krzewu kwiatowego. Mężczyzna posiada krótko przystrzyżoną, ciemną brodę. Ma na sobie kapelusz z szerokim rondem oraz czarną koszulkę. Stojąca obok kobieta jest blada. Jej ciemne włosy są proste, kończą się nieco poniżej ucha. Jej usta pomalowane są czerwoną szminką. Ma na sobie szarą koszulkę.

Układ rozrodczy

Jedną z cech trzeciorzędowych u mężczyzn jest owłosienie na twarzy.
Źródło: Matheus Ferrero, domena publiczna.

Choroby układu rozrodczego i ich profilaktyka

Choroby układu rozrodczego mogą prowadzić do uszkodzeń narządów płciowych. Konsekwencją może być bezpłodność, wywołana zbyt małą ilością lub całkowitym brakiem wytwarzania komórek rozrodczych. Skutkiem zbyt późnego podjęcia leczenia raka piersi i raka prostaty jest natomiast rozsiew nowotworunowotwórnowotworu w organizmie, który finalnie prowadzi do śmierci.

R1HTGYGmMIQys
W Polsce ok. 20 000 kobiet rocznie zapada na raka piersi, a z roku na rok liczba ta rośnie.
Źródło: Marco Jean Oliveira Teixeira , Pixabay, domena publiczna.

Przyczyny chorób układu rozrodczego

Choroby układu rozrodczego przeważnie wywoływane są przez mikroorganizmy chorobotwórcze (patogeny) oraz przez zmiany nowotworowe (najczęściej u osób po 50. roku życia lub u osób z predyspozycjami genetycznymi).

RZ9mFjMTMY5hv1
Mapa myśli. Pierwszym punktem są przyczyny chorób układu rozrodczego, z którego wychodzą podkategorie: proces nowotworowy i mikroorganizmy. Do podpunktu proces nowotworowy należą: Rak szyjki macicy, Rak piersi (rak sutka), Rak prostaty. Do kategorii Mikroorganizmy należą: Bakterie, z których widnieją punkty: Rzeżączka i Kiła, Protisty - rzęsistkowica, Grzyby – grzybice narządów płciowych.
Przyczyny chorób układu rozrodczego.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Choroby układu rozrodczego dają różne objawy

Do najczęstszych objawów chorób układu rozrodczego zaliczane są:

a) u mężczyzn

  • nieprzyjemny świąd, pieczenie i zaczerwienienie okolic intymnych,

  • wyciek ropnej wydzieliny z cewki moczowej,

  • ból i pieczenie przy oddawaniu moczu.

b) u kobiet

  • świąd, pieczenie i zaczerwienienie okolic intymnych,

  • zaburzenia miesiączkowania,

  • bóle podbrzusza niezwiązane z miesiączką.

Nieleczone choroby układu rozrodczego mogą prowadzić do groźnych w skutkach uszkodzeń narządów wewnętrznych, do trudności z zajściem w ciążę (niepłodności) lub nawet bezpłodności, czyli trwałej niezdolności do posiadania potomstwa.

Rak szyjki macicy

Przyczyna: najczęściej wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) rozwijający się w szyjce macicyszyjka macicyszyjce macicy.

Zakażenie: kontakt seksualny bez zabezpieczenia z osobą zarażoną wirusem.

Objawy: początkowo bezobjawowo. Później bóle brzucha i okolicy krzyżowej oraz krwawienia z dróg rodnych.

RQ4wZw4LMvZUg
Etapy rozwoju raka szyjki macicy.
Źródło: Remy brossel, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Rak piersi (rak sutka)

RUHhLXbutsH8i1
Rak piersi wykryty w mammografii.
Źródło: NIH Senior Health, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Przyczyna: zmiany w materiale genetycznym.

Zakażenie: nie można zakazić się od drugiej osoby.

Objawy: twardość piersi, guzek lub wgłębienie w piersi, zmiana kształtu piersi, zmiany skórne piersi, zmiany w wyglądzie brodawki sutkowejbrodawka sutkowabrodawki sutkowej, wyciek wydzieliny z brodawki sutkowej, powiększenie węzłów chłonnych w okolicy piersi.

Rak prostaty

Przyczyna: zmiany w materiale genetycznym.

Zakażenie: nie można się zarazić od drugiej osoby.

Objawy: początkowo bezobjawowo. Później częste oddawanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, zaleganie moczu w pęcherzu moczowym i parcie na mocz.

R1HvEVLxVmoaQ
Rak prostaty uciskający cewkę moczową.
Źródło: Cancer Research UK, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Rzężączka

Przyczyna: bakteriabakteriebakteria dwoinka rzeżączki.

Zakażenie: kontakt seksualny bez zabezpieczenia z osobą zarażoną bakterią. Noworodek może zarazić się podczas porodu.

Objawy: początkowo bóle narządów płciowych, gorączka, zwiększenie wydzielania śluzu z pochwypochwapochwy u kobiet, ropna wydzielina z cewki moczowej u mężczyzn.  U zakażonych noworodków rzeżączkowe zapalenie spojówek, które prowadzi do ślepotyślepotaślepoty.

R84pUbWCsIY7G1
Ilustracja przedstawiająca bakterie dwoinki rzeżączki w wysięku z cewki moczowej. Ich obecność wskazuje na rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej.
Źródło: Dr Graham Brody, Dr. Norman Jacobs, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Kiła

Rc7wvVKWOosof1
Bakteria wywołująca kiłę – krętek blady.
Źródło: NIAID, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.

Przyczyna: bakteria krętek blady.

Zakażenie: kontakt seksualny bez zabezpieczenia z osobą zarażoną bakterią. Podczas ciąży bakteria może się przenieść od zakażonej matki do organizmu dziecka.

Objawy: początkowo bezbolesny guzek na narządach płciowych, który znika bez leczenia, gorączka, powiększenie lokalnych węzłów chłonnych. Po kilku tygodniach wysypka na całym ciele, bóle głowy, gorączka i osłabienie. Później uszkodzenie narządów wewnętrznych, a w przypadku nieleczenia śmierć. U zakażonych płodów dochodzi najczęściej do zaburzeń w rozwoju prowadzących do różnych wad budowy.

Rzęsistkowica

R1ZiRyeMRdAzd1
Rzęsistek pochwowy.
Źródło: Dr Graham Beards, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Przyczyna: protist rzęsistek pochwowy.

Zakażenie: kontakt seksualny bez zabezpieczenia z osobą zarażoną protistemprotistyprotistem lub korzystanie ze wspólnych przedmiotów służących do higieny osobistej okolic intymnych.

Objawy: ból narządów płciowych, świąd i nadmierna wydzielina z pochwy (u kobiet), ból i pieczenie podczas oddawania moczu, białawy wyciek z cewki moczowej, częste oddawanie moczu (u mężczyzn). Czasem bezobjawowo.

Grzybica narządów rodnych

Przyczyna: najczęściej grzyb bielnik biały.

Zakażenie: bielnik biały zazwyczaj naturalnie żyje w organizmie człowieka, jednak jego nadmierne namnożenie powoduje chorobę. Sprzyja temu: spadek odporności organizmu, kuracja antybiotykowaantybiotykantybiotykowa, występowanie innych chorób, np. cukrzycycukrzycacukrzycy, brak higieny osobistej, noszenie obcisłej, syntetycznej bielizny i kąpiel w zanieczyszczonej wodzie. Grzybicą można się także zarazić poprzez kontakt seksualny bez zabezpieczenia z osobą zakażoną grzybem.

Objawy: u kobiet ból narządów płciowych, świąd i nadmierna wydzielina z pochwy. U mężczyzn zaczerwienienie, pieczenie i swędzenie narządów płciowych, biały nalot, nieprzyjemny zapach wydzielin z cewki moczowej.

R1N5Js2ns3tkZ
Obraz mikroskopowy bielnika białego.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ciekawostka

Bielnik biały jest znany przede wszystkim pod łacińską nazwą Candida albicans
(C. albicans), a choroba, którą wywołuje nazywana jest kandydozą. Grzyb ten powszechnie wykorzystuje się jako organizm modelowy, czyli organizm użyteczny w badaniach genetycznych.

R1G9QPo2mGITq
Grzyb Candida albicans wyhodowany na pożywce.
Źródło: CDC/Dr. William Kaplan, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wielu chorobom układu rozrodczego można skutecznie zapobiegać

W filmie wytłumaczono znaczenie obserwacji ciała oraz wykonywania badań profilaktycznych (badań ginekologicznych, cytologicznych, samodzielnego badania piersi, konsultacji urologicznych, USG narządów rozrodczych i piersi) w celu zapobiegania chorobom układu rozrodczego. Przedstawiono też inne sposoby zapobiegania (w tym szczepieniaszczepienieszczepienia ochronne, używanie prezerwatyw) i leczenia chorób układu rozrodczego.

RXcH8h6rzc9gr
Film przedstawia choroby męskiego i żeńskiego układu rozrodczego oraz sposoby ich profilaktyki.
1
Ćwiczenie 1

Wymień przykłady działań profilaktycznych mających na celu zapobieganie chorobom układu rozrodczego.

Ra4R3wd8XiUdH
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2

Uzasadnij konieczność wykonywania badań kontrolnych w kierunku obecności chorób przenoszonych drogą płciową mimo braku niepokojących objawów.

R1L4YbtQDMsRU
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Przedstaw istotę wykonywania regularnych badań cytologicznych.

RVM44KaCgaOdH
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

To ważne!

  • Choroby układu rozrodczego mogą być powodowane przez wirusy, grzyby, bakterie, a także mogą mieć podłoże genetyczne.

  • Najczęstsze choroby nowotworowe układu rozrodczego to: rak szyjki macicy, rak piersi oraz rak prostaty.

  • Do chorób przenoszonych drogą płciową należą m.in. rzeżączka, kiła oraz grzybice narządów płciowych.

  • Najważniejsze sposoby zapobiegania chorobom układu rozrodczego to: stosowanie ochrony podczas stosunków seksualnych, unikanie przygodnych kontaktów seksualnych, szczepienia ochronne oraz regularne badania samokontrolne i wizyty profilaktyczne u lekarzy specjalistów.

Na pożegnanie

Ćwiczenie 4
R1BMxzf5T5Ppp
Przyporządkuj do nazw chorób czynniki, które je wywołują. Kiła Możliwe odpowiedzi: 1. Protist, 2. Wirus, 3. Bakteria, 4. Grzyb Rzęsistkowica Możliwe odpowiedzi: 1. Protist, 2. Wirus, 3. Bakteria, 4. Grzyb Grzybica narządów rodnych Możliwe odpowiedzi: 1. Protist, 2. Wirus, 3. Bakteria, 4. Grzyb Rak szyjki macicy Możliwe odpowiedzi: 1. Protist, 2. Wirus, 3. Bakteria, 4. Grzyb
Źródło: Inga Wójtowicz, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
RFhQy3B2DqDz2
Dopasuj rodzaj badania profilaktycznego do chorób, które można wykryć na jego podstawie. 1. USG narządów rozrodczych i piersi, 2. badanie cytologiczne, 3. samodzielne badanie piersi – umożliwia wykrycie zakażeń bakteryjnych dróg rodnych oraz raka szyjki macicy we wczesnym rozwoju

1. USG narządów rozrodczych i piersi, 2. badanie cytologiczne, 3. samodzielne badanie piersi – umożliwia wykrycie niewidocznych guzków

1. USG narządów rozrodczych i piersi, 2. badanie cytologiczne, 3. samodzielne badanie piersi – umożliwia obserwację narządów wewnętrznych i wykrycie w nich nieprawidłowości w budowie lub obecność guzów
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
RVi20vTTwGUEl
Z podanych chorób wybierz te, przed którymi można zabezpieczyć się, stosując prezerwatywy podczas kontaktów seksualnych: Możliwe odpowiedzi: 1. rak piersi, 2. rak prostaty, 3. rak szyjki macicy, 4. kiła, 5. rzęsistkowica, 6. grzybica narządów płciowych
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7
RkaHmzOIhsthx
Łączenie par. Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń i zaznacz odpowiedź Prawda lub Fałsz.. Aby wcześnie wykryć raka prostaty należy wykonać badanie kontrolne u urologa. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Noworodki mogą zarazić się od matki rzeżączką podczas ciąży. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Kiła jest wywołana przez protista krętka bladego. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Bezpłodność jest odwracalna, a niepłodność jest nieodwracalna. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 8
R1UzoeK0Km24f
Uzupełnij informacje wybierając właściwe wyrażenia. Prawidłowa profilaktyka chorób układu rozrodczego polega przede wszystkim na zapobieganiu/leczeniu. Choroby układu rozrodczego czasami rozwijają się bezobjawowo/zawsze dają objawy od początku trwania choroby. Dlatego bardzo ważna jest odpowiednia profilaktyka, polegająca na regularnym wykonywaniu odpowiednich badań kontrolnych mimo braku widocznych objawów/dopiero jak pojawią się pierwsze objawy ze strony układu rozrodczego
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 9

Wyjaśnij rolę szczepień ochronnych w profilaktyce raka szyjki macicy.

RWXMwMmgIO4cH
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

Ułóż zestaw 5 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o chorobach układu rozrodczego i ich profilaktyce . Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.

RsQ5UCcIZopIo
Polecenie 2

Za Tobą moduł o układzie rozrodczym człowieka. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.

nowotwór
nowotwór

tkanka rozrastająca się w sposób niekontrolowany; nowo powstające komórki nowotworowe nie różnicują się w typowe komórki tkanki oraz nie reagują na sygnały z organizmu

szyjka macicy
szyjka macicy

dolna, zgrubiała część macicy, która łączy ją z pochwą; jest kanałem dla plemników i drogą, którą płód wydostaje się z macicy

brodawka sutkowa
brodawka sutkowa

występująca na szczycie sutka brodawka o cylindrycznym lub okrągłym kształcie, otoczona okrągłą otoczką; znajdują się w niej m.in. gruczoły potowe, łojowe oraz mlekowe (w przypadku kobiet), a także mięśnie

bakterie
bakterie

najmniejsze jednokomórkowe organizmy mikroskopijnej wielkości, niemające jądra komórkowego, zasiedlające wszystkie środowiska na Ziemi

pochwa
pochwa

odcinek żeńskiego układu rozrodczego, do którego w czasie kopulacji uwalniane jest nasienie

ślepota
ślepota

całkowite lub znaczne zaburzenie widzenia

protisty
protisty

jedno z pięciu królestw świata żywego obejmujące zróżnicowane, niespokrewnione ze sobą organizmy eukariotyczne jednokomórkowe (niektóre z nich tworzą kolonie) oraz wielokomórkowe

antybiotyk
antybiotyk

środek uszkadzający komórki bakteryjne lub zaburzający ich funkcjonowanie, stosowany w zakażeniach bakteryjnych i przepisywany przez lekarza

cukrzyca
cukrzyca

zaburzenie przemiany cukrów w organizmie

szczepienie
szczepienie

zabieg polegający na wprowadzeniu do organizmu ludzkiego szczepionki zawierającej osłabione bądź zabite drobnoustroje chorobotwórcze lub ich części, które pobudzają układ odpornościowy do wytwarzania przeciwciał i komórek pamięci