RSBlRaNsy2gTG
Fotografia przedstawia trójwymiarowy model chromosomów. Mają kolor niebieski i fioletowy, są w kształcie litery X , rozrzucone są bezładnie w niebieskiej przestrzeni.

Geny i chromosomy

U człowieka o prawidłowym kariotypie występuje 46 chromosomów (23 pary).
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Słownik

autosomy
autosomy

chromosomy odpowiadające za dziedziczenie cech niesprzężonych z płcią; u organizmów diploidalnych autosomy układają się w pary chromosomów o takim samym kształcie i wielkości, niosące te same geny; człowiek ma 22 pary autosomów

centromer
centromer

przewężenie chromosomu; miejsce, z którym łączą się wrzeciona podziałowe podczas podziału jądra komórkowego

chromatyda
chromatyda

podstawowy składnik chromosomów; jest zbudowana z DNA nawiniętego na białka; identyczne chromatydy, stanowiące połowy tego samego chromosomu, noszą nazwę chromatyd siostrzanych

chromosom
chromosom

podziałowa postać DNA; wydłużone, pałeczkowate struktury powstające z nici DNA w jądrze tuż przed podziałem komórki i widoczne w czasie podziału jądra

chromosomy homologiczne
chromosomy homologiczne

chromosomy znajdujące się w diploidalnej komórce, jeden z nich pochodzi od ojca, a drugi od matki; chromosomy te mają tę samą długość ramion, takie samo położenie centromeru, a znajdujące się w tym samym locus geny (allele) warunkują tę samą cechę

enzym
enzym

białko pełniące funkcję katalizatora; przyspiesza przebieg reakcji biochemicznych

gen
gen

fragment DNA odpowiedzialny za powstanie określonego białka, a w konsekwencji – określonej cechy organizmu; podstawowa jednostka dziedziczenia

helisa
helisa

linia spiralna; struktura w kształcie helisy (helikalna) jest zwinięta jak spirala

komórka diploidalna
komórka diploidalna

komórka, która zawiera podwójny zestaw (liczbę) chromosomów (2n)

komórka haploidalna
komórka haploidalna

komórka, która zawiera pojedynczy zestaw (liczbę) chromosomów (1n)

komórki macierzyste
komórki macierzyste

niedojrzałe komórki organizmu mające zdolność dzielenia się i różnicowania w różne typy tkanek; występują m.in. w zarodkach, krwi pępowinowej, szpiku kostnym

komórki somatyczne
komórki somatyczne

wszystkie komórki organizmu z wyjątkiem komórek rozrodczych

kwasy nukleinowe
kwasy nukleinowe

organiczne związki chemiczne zbudowane z nukleotydów; znane są dwa rodzaje kwasów nukleinowych: DNA i RNA

mejoza
mejoza

podział jądra komórkowego, prowadzący do zmniejszenia się o połowę liczby chromosomów w komórkach potomnych

mitoza
mitoza

podział jądra komórkowego, prowadzący do powstania dwóch komórek potomnych o identycznej liczbie chromosomów, co w jądrze przed podziałem

nukleotyd
nukleotyd

podstawowy element strukturalny kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA), zbudowany z cukru deoksyrybozy, reszty kwasu fosforowego oraz zasady azotowej

replikacja DNA
replikacja DNA

proces polegający na podwojeniu cząsteczki DNA; zachodzi przed podziałem komórki

wiązanie wodorowe
wiązanie wodorowe

stosunkowo słabe wiązanie chemiczne; oddziaływanie elektrostatyczne między atomem wodoru a atomem pierwiastka silnie elektroujemnego, np. tlenu, fosforu, fluoru lub azotu

wrzeciono podziałowe
wrzeciono podziałowe

struktura powstająca w komórce podczas jej podziału umożliwiająca precyzyjny podział materiału genetycznego pomiędzy komórki potomne

zasada komplementarności
zasada komplementarności

zasada wzajemnego uzupełniania się par zasad azotowych budujących kwasy nukleinowe; w przypadku DNA komplementarne są adenina i tymina oraz cytozyna i guanina