Na planecie mojej, na Ziemi, płynę pośród gwiezdnej przestrzeni...
Warto wiedzieć!
Jak powstał świat? Co było na początku? Z czego zbudowany jest kosmos? Te oraz wiele innych pytań dotyczących pochodzenia świata od zarania dziejów zadawali sobie ludzie. Obserwując niebo, poszukiwali odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Próby wyjaśnienia budowy i historii kosmosu doprowadziły do powstania jednej z najstarszych nauk - kosmologiikosmologii.
Pierwotnie sądzono, że Ziemia jest płaska niczym tarcza. Starożytni uczeni ustalili jednak już 2500 lat temu, że nasza planeta jest kulą. Założyli jednak, że stanowi ona centrum kosmosu, wokół którego krążą wszystkie ciała niebieskie. Dopiero w XVI wieku polski astronom Mikołaj KopernikMikołaj Kopernik dowiódł, że to Ziemia krąży wokół Słońca.
Zapoznaj się z animacją pt. Ziemia we Wszechświecie, a następnie wykonaj polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RDuCZQLy3JIMg
Animacja z audiodeskrypcją na temat Ziemi oraz planet Układu Słonecznego.
Wyjaśnij, jak można rozumieć cytat z wiersza Czesława Miłosza przytoczony na końcu animacji.
Ustal, od jakich słów został utworzony termin kosmonauta oraz wymień pięć cech, którymi powinien charakteryzować się zdobywca kosmosu.
Odszukaj w dostępnych źródłach nazwisko polskiego kosmonauty. Sporządź notatkę na temat lotu, w którym uczestniczył.
Na podstawie animacji sporządź graficzną notatkę na temat Ziemi. Uzupełnij pola tekstowe, a następnie przeciągnij je w dowolne miejsca na ilustracji.
Na podstawie animacji sporządź notatkę na temat Ziemi.
Nazwy ciał niebieskich (planet, gwiazd, księżyców itp.) zapisujemy wielkimi literami, np. Księżyc to naturalny satelita Ziemi, ruch Ziemi wokół Słońca. Natomiast rzeczowniki pospolite: ziemia, słońce, księżyc zapisujemy małymi literami, np. stąpać twardo po ziemi, księżyce Saturna, promienie zachodzącego słońca.
Zanim rozwój cywilizacjicywilizacji pozwolił na udzielenie naukowych wyjaśnień na temat budowy i funkcjonowania kosmosu, ludzie tworzyli fantastyczne opowieści o powstaniu świata i władających nim bóstwach, przyczynach zmieniania się pór roku, nastawania dnia i nocy itp.
Zapoznaj się z poniższym mitemmitem, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Mitologia. Wierzenia i podania Greków i RzymianGrecy podzielili królestwo słoneczne między dwóch bogów: Apollo, pan życia i śmierci, wyobrażał dobrą i wielką potęgę słońca; Helios zaś był woźnicą wyjeżdżającym o świcie znad brzegów Oceanu, aby znów o zachodzie, po drugiej stronie widnokręgu, zanurzyć się w falach tej rzeki otaczającej ziemię dokoła i orzeźwić siebie i swoje konie chłodną kąpielą.
Miał on pałac cudowny, cały ze złota, pełen drogich kamieni i ozdób z kości słoniowej. PodwojePodwoje srebrne, na których wyrzeźbiono rozmaite dziwne historie — otwierały się wprost ku wielkiej sali, gdzie w purpurę odziany siedział na tronie ze złota Helios, w otoczeniu Dni, Miesięcy, Lat i Stuleci, w koronie promienistej, tak jasny i błyszczący, że nawet syn jego Faeton nie śmiał mu spojrzeć w oblicze, z obawy, by wzroku nie stracić.
A właśnie miał ważną i pilną sprawę do ojca. Od progu tedy przemówił. Oto na ziemi drwią z niego, mówią, że nie jest synem słońca. Jeśli ojciec go kocha, niech mu powie całą prawdę i niech spełni życzenie, z którym tu przyszedł. Helios odparł, że Faeton jest jego dzieckiem, i nie pytając, czego by pragnął, przysiągł, że każde jego życzenie wypełni. Wówczas młodzieniec prosił, aby mu zezwolił raz jeden wyjechać na wozie słonecznym. Zatroskał się Helios i zaczął przedkładaćprzedkładać chłopcu, że to rzecz bardzo niebezpieczna, bo kierowanie wozem słońca jest trudem wielkim i wymaga wielkiej siły. Chłopak jednak nie chciał ustąpić. Cofać się było za późno, dał bowiem Helios przysięgę.
Z promiennego pałacu słońca wyjechał Faeton na wozie ognistym i wzbił się pod lazurowelazurowe sklepienie. Wnet poznały rumaki nieśmiertelne, że jakaś miękka i niewprawna dłoń je prowadzi. Zboczyły zaraz ze swej drogi. Raz wznosiły się tak wysoko, że etereter zaczynał płonąć, to znów opadały tak nisko, że aż rzeki wysychały. Wtedy to Etiopom poczerniała skóra, a zielone pola Afryki zmieniły się w pustynię. Ziemia, której ogień już palił wnętrzności, jęknęła i, podniósłszy ręce do nieba, zaczęła wzywać pomocy DzeusaDzeusa. Król bogów, widząc bożycabożyca pędzącego na zbłąkanym rydwanie i konie spłoszone, raził go piorunem. Faeton spadł z wozu do rzeki Erydanu. Tak zakończył swą podróż podniebną syn złotowłosej KlymenyKlymeny.
Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1984, s. 71–72.
Ułóż plan wydarzeń mitu o Heliosie i Faetonie, a następnie wskaż wydarzenia fantastyczne.
Zaznacz prawidłowe odpowiedzi na poniższe pytania.
Ułóż trzy pytania, na które mit o Heliosie i Faetonie dawał odpowiedzi starożytnym Grekom.
Ziemia jako planeta, na której żyją miliardy ludzi, jest jednocześnie jedną z wielu planet w nieskończonym kosmosie. Ta sprzeczność od lat fascynuje nie tylko naukowców, ale i artystów. Przeczytaj zamieszczony poniżej wiersz, a następnie wykonaj ćwiczenia.
LatemLeżę sobie w parku
na trawie.
Leżę sobie w mieście
Warszawie.Ważka mi usiadła
na dłoni,
dzwonią gdzieś nad Wisłą
tramwaje,
leci w górze biały
szybowiec,
widzi różne miasta
i kraje.W trawie są biedronki
i mlecze.
Leżę sobie w Polsce
na świecie.Leżę pod drzewami
wielkimi,
leżę pod chmurami
wielkimi,
mały jak maleńkie
ziarenko,
na planecie mojej
na Ziemi.Na planecie mojej,
na Ziemi,
płynę pośród gwiezdnej
przestrzeni.Źródło: Danuta Wawiłow, Latem, [w:] tejże, Czego mi się chce, Poznań 2008, s. 19.
Sprawdź, czy umiesz!
Wyobraź sobie, że leżysz w parku na trawie. Narysuj świat widziany z tej perspektywy. Możesz skorzystać z poniższego szkicownika.
Wyobraź sobie, że leżysz w parku na trawie. Opisz świat widziany z tej pozycji.
Wyobraź sobie, że odkryto planetę, na której istnieje cywilizacja. Napisz list do jej mieszkańca, w którym opowiesz o zaletach życia na Ziemi.
Słownik
syn boga
poziom rozwoju społeczeństwa, jego osiągnięcia w zakresie nauki, kultury itp.
w mitologii greckiej najważniejszy z bogów, władca nieba i ziemi
według wierzeń starożytnych Greków substancja, która wypełnia wszechświat
nimfa morska
zespół odniesień niezbędnych do zrozumienia utworu literackiego, dzieła naukowego itp.
nauka zajmująca się budową i ewolucją wszechświata
jasnoniebieski
(1473 - 1543) - polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik; autor dzieła O obrotach sfer niebieskich; udowodnił, że Ziemia krąży wokół Słońca
fantastyczna opowieść z dawnych czasów wyrażająca wierzenia oraz wyobrażenia o świecie danej społeczności
duże, dwuskrzydłowe drzwi
tłumaczyć, wyjaśniać