Słownik języka polskiego
Warto wiedzieć!
Nasza pamięć, choćby była poddawana najbardziej wymyślnym ćwiczeniom, ma ograniczone możliwości. Któż z nas jest bowiem w stanie zapamiętać wszystkie wyrazy, ich znaczenia i formy? Tym niedostatkom możemy zaradzić w jeden niezawodny sposób - korzystając ze słowników, które dawniej określane były dykcjonarzami.
Trudno byłoby znaleźć osobę, która nigdy nie miała wątpliwości związanych z poprawnym użyciem wyrazów w mowie lub w piśmie. Nawet najwspanialsi mówcy oraz najwięksi znawcy języka czasami sięgają do różnych słowników, by zyskać pewność, że słowo (lub jego forma), którym zamierzają się posłużyć, jest właściwe. Najczęściej wykorzystywane są podczas pisania tekstów, wypracowań, wystąpień, ale chętnie sięgamy po nie także w życiu codziennym, na przykład rozwiązując krzyżówki.
Słowniki są także dostępne w internecie, jednak należy pamiętać, że ich papierowe odpowiedniki są dokładniejsze. Zawierają więcej informacji i są pieczołowicie opracowywane przed wydaniem. Warto więc z nich korzystać.
Reguły pisowni, czyli zasady dotyczące prawidłowego zapisu wyrazów, od 1996 roku ustala Rada Języka Polskiego. Wszelkie zmiany wprowadzone przez tę instytucję ogłaszane są w przygotowywanych przez nią komunikatach i w pismach naukowych. Są także uwzględniane w kolejnych wydaniach słowników, dlatego warto korzystać z tych najnowszych.
Z biblioteki szkolnej lub z domowej biblioteczki wybierz kilka słowników, a następnie wykonaj poniższe polecenia:
1) Zanotuj tytuły słowników, które znajdują się w twoim domu lub te, które są w pracowni języka polskiego czy szkolnej bibliotece. Podaj imiona i nazwiska ich autorów lub redaktorów.
Wypisz różne części mowy kojarzące ci się ze słownikiem, mogą to być czasowniki, przymiotniki lub rzeczowniki, zwroty lub wyrażenia itp.
Dokończ zdanie: „Muszę zajrzeć do słownika, gdy...”. Zapisz je poniżej.
Budowa słownika języka polskiego
Większość słowników ma układ alfabetyczny, to znaczy, że na początku znajdują się wyrazy zaczynające się na literę „a”, a na końcu rozpoczynające się na „ż”. Zdarzają się też słowniki, w których hasła uporządkowane są tematycznie. Każdy słownik to zbiór haseł, których opis nazywamy artykułem hasłowymartykułem hasłowym. Tworzą go najczęściej definicje, czyli opisy znaczeń wyrazu oraz informacje gramatyczne. W słownikach ważne są kwalifikatorykwalifikatory, czyli informacje, zwykle w postaci skrótu, podawane przed niektórymi definicjami, które określają zakres użycia danego wyrazu lub jego charakter. Ułatwiają korzystanie ze słownika, gdyż przynoszą wiele istotnych informacji na temat danego słowa np. daw. (dawny), pot. (potoczny), med. (medyczny).
Wysłuchaj wykładu prof. Andrzeja Markowskiego na temat słowników. Zwróć szczególną uwagę na omówienie słownika języka polskiego . Wyjaśnij, czym różni się encyklopedia od słownika.
Zapoznaj się z wykładem profesora Andrzeja Markowskiego na temat słowników. Wyjaśnij, czym różni się encyklopedia od słownika.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R16fTUwI2v3Ej
Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Jak korzystać ze słowników?
Zapoznaj się z poniższymi hasłami z internetowego Słownika języka polskiego, internetowej Encyklopedii i Słownika języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego. Porównaj informacje, podyskutuj o treści tych haseł w klasie i wybierz hasło, które zawiera najwięcej informacji.
Słownik języka polskiego PWNrabin «przełożony żydowskiej gminy wyznaniowej, znawca żydowskiego prawa religijnego»
rabinackiŹródło: Słownik języka polskiego PWN, dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/szukaj/rabin.html.
Internetowa Encyklopedia PWNrabin, rabi, rabbi
[hebr. rabbî < aram. rabbunî ‘mój pan’, ‘mój nauczyciel’ od rab ‘wielki’, ‘pan’, ‘przełożony’],
w judaizmie osoba, która zdobyła w jesziwie wykształcenie w dziedzinie znajomości Tory i Talmudu i ma kwalifikacje (potwierdzone obrzędem wyświęcenia — smicha) do rel. i duchowego przewodzenia lokalnej społeczności żydowskiej lub kongregacji,Źródło: Encyklopedia PWN, dostępny w internecie: https://encyklopedia.pwn.pl/encyklopedia/rabin;1.html.
Słownik języka polskiego, pod red. W. Doroszewskiegorabin m IV, Ms. -inie, lm M. -i a. -owie „zwierzchnik żydowskiej gminy wyznaniowej”: Powiadano, żeś uczony jak rabin (...) A tu, co powiesz, jak kulą w płot ... ni w pięć nie w dziewięć! Tyg. Iustr. 7, 1904. Wiadomo, że jak kto z naszych starozakonnych ma zmartwienie (...) to idzie do rabina, żeby go rabin ratował. JUN. Dworek 115. Siadł rabin w smutku, pyta ksiąg mądrości, jakimi słowy cieszyć lud strapiony? ROM. Poezje IV, 161. Na czele żydów każdego miasta polskiego kahał, to jest rada obierana ze szkólnych, czyli uczonych żydowskich, a mająca na czele rabina i syndyka. MORACZ. Dzieje VI, 18.// L
<gr. rhabbi*,* ze st.-hebr. rabbi = mistrzu mój*>*Źródło: Słownik języka polskiego pod red. Doroszewskiego, dostępny w internecie: https://sjp.pwn.pl/doroszewski/rabin;5488335.html.
owoce aktinidii chińskiej, zw. niekiedy agrestem chińskim;
są to wydłużone jagody (do 6 cm dł.), mniej lub bardziej owłosione, smaczne i aromatyczne; zawierają do 10% cukrów, do 2,5% kwasów org., do 1400 mg wit. C (w 100 g); z największych plantacji w Nowej Zelandii i Kalifornii uzyskuje się do 25 t z 1 ha.
Jest to definicja (tu wybierz: słownikowa / encyklopedyczna).
Przyjrzyj się ilustracji i przeczytaj informacje, a dowiesz się, jak korzystać ze słownika języka polskiego.
Zapoznaj się z opisem ilustracji prezentującej układ słownika języka polskiego. Dowiesz się, jak korzystać ze słownika języka polskiego.
Rzeczownik biografka jest rodzaju żeńskiego (ż), odmienia się przez przypadki według III grupy deklinacyjnej, w celowniku i miejscowniku ma formę: biografce, w dopełniaczu liczby mnogiej ma formę: biografek. Definicję znaczenia wyrazu. Definicje zwięźle wyjaśniają znaczenie wyrazu, umieszcza się je w nawiasach ostrokątnych «definicja». Zdarza się, że wyrazy mają wiele znaczeń, wówczas definicje są ponumerowane. Przysłowia, przenośnie. Przysłowia umieszczane są po skrócie przysł., te mniej znane są objaśnianie, poprzedza je mały kwadracik. Przenośnie po skrócie przen. Na przykład: kot ∎ przysł. Kot zawsze spada na cztery łapy «o kimś, kto zawsze, w każdej sytuacji daje sobie radę». Związki frazeologiczne z objaśnianymi wyrazami. Związki frazeologiczne umieszczane są po skrócie fraz., wszystkie są objaśniane, poprzedza je mały romb. Na przykład: piec ♢ fraz. Z niejednego pieca chleb jadać «mieć duże doświadczenie życiowe».
Wyszukaj w słowniku języka polskiego hasło „słońce”, wypisz związki tego słowa z czasownikami, rzeczownikami i przymiotnikami.
Wyszukaj w słowniku języka polskiego hasło „słownik”. Zapisz jego definicję własnymi słowami.
Na podstawie hasła „słownik” wypisz informacje gramatyczne znajdujące się w opisie hasła. Skorzystaj z objaśnień skrótów znajdujących się w słowniku.
Wypisz ze słownika języka polskiego wyrazy pokrewne do rzeczownika „słowo”.
Określ, z jakich elementów składa się hasło słownikowe.
Wyjaśnij znaczenie wyrazu kanu.
Sprawdź, czy umiesz!
Odpowiedz na pytania:
Jak sądzisz, do czego służy słownik języka polskiego?
Jakie informacje znajdują się w słowniku języka polskiego?
Czy są w nim stałe związki wyrazowe, powiedzenia, przysłowia? Podaj przykłady.
Czym różni się od słownika ortograficznego?
Kiedy sięgamy po słownik języka polskiego?
- Kiedy chcemy poznać znaczenie nieznanego słowa.
- Kiedy chcemy sprawdzić pisownię danego wyrazu.
- Kiedy chcemy zobaczyć jakieś słowo w użyciu.
- Kiedy chcemy sprawdzić właściwą formę danego wyrazu.
- Kiedy chcemy znaleźć odpowiednik słowa w innym języku.
- Kiedy chcemy sprawdzić, jak odmienia się dane słowo.
- Kiedy chcemy znaleźć synonimy do danego wyrazu.
Język, którym posługujemy się na co dzień, umożliwia nam nie tylko komunikację. Gromadzi, przechowuje i przekazuje doświadczenia, wiedzę i przeżycia wielu pokoleń. Dlatego też metaforycznie nazywa się go magazynem życia duchowego narodu, kroniką życia społeczeństwa, archiwum kulturowym, zwierciadłem rzeczywistości, sejsmografemsejsmografem zmian kulturowych. W słowniku języka polskiego zgromadzono całe bogactwo naszej kultury. Postaw tezę i napisz na ten temat rozprawkę.
Przyjrzyj się grafice „Czym jest język”. Podyskutuj w klasie na temat roli języka w życiu narodu.
Opracuj definicję słownikową dla wyrazu bigos.
Słownik
(łac.) od tyłu - wyrazy w takim słowniku ułożone są w kolejności alfabetycznej liter liczonych od końca
objaśnienie znaczenia wyrazu, wyrażenia lub pojęcia
wyraz lub wyrażenie opisywane w słowniku, encyklopedii lub katalogu; też: opis takiego wyrazu lub wyrażenia
przykład sytuacji, w której danego słowa można użyć
informacja, zwykle w postaci skrótu, podawana przed niektórymi definicjami w słowniku lub encyklopedii, określająca zakres użycia danego wyrazu lub jego charakter, np. rzad. oznacza, że słowo lub wyrażenie jest rzadko używane w danym kontekście
formy danego słowa w innych przypadkach i liczbie
informacje dotyczące np. rodzaju, w jakim występuje dane słowo