Wypowiedzenie z imiesłowowym równoważnikem zdania
Do nieosobowych form czasownika zaliczają się imiesłowy, które dzielimy na:
1. przymiotnikowe
czynne (zakończone na -ący, -ąca, -ące , np. śpiewający);
bierne (zakończone na -ny, -ty, np. zrobiony, wykryty);
2. przysłówkowe
współczesne (zakończone na -ąc, np. pisząc);
uprzednie (zakończone na -wszy, -łszy, np. wróciwszy, poszedłszy).
Warto wiedzieć!
Imiesłowowy równoważnik zdania
W komunikacji językowej używamy zdań, w których orzeczenie wyrażone jest osobową formą czasownika. W wypowiedzeniach złożonych oprócz zdań składowych może się również pojawiać imiesłowowy równoważnik zdania. Wówczas zamiast osobowej formy czasownika występuje imiesłów przysłówkowy. Zwykle pojawia się on w wypowiedzeniach zamiast zdania podrzędnego okolicznikowego. Ilustruje to poniższy schemat.
Imiesłowowy równoważnik zdania jest zawsze podrzędny do zdania składowego, którego jest określeniem.
Jeśli w wypowiedzeniu jest imiesłowowy równoważnik zdania, część podrzędną zaznaczamy linią falistą, np. Anna czekała dość długo (jak?) (1)/, od czasu do czasu spoglądając na zegarek (2)., zaś wykres takiego zdania będzie wyglądał następująco:
Przekształć podane zdania podrzędne okolicznikowe na imiesłowowe równoważniki zdania.
a) Bardzo się denerwowaliście, gdy czekaliście na egzamin.
b) Kiedy wracałem ze szkoły, wstąpiłem na chwilę do cukierni po pączki.
c) Nie mogłem się powstrzymać od śmiechu, gdy czytałem tę książkę.
Zadaj pytanie do zdania podrzędnego w następujących wypowiedzeniach:
Jedząc tę niedobrą zupę, cały czas myśleli o końcu obiadu.
Przedrzeźniali nas, wybuchając śmiechem od czasu do czasu.
Drużyna, zwyciężywszy w ostatnich rozgrywkach, przygotowywała się do następnego meczu.
Z dwóch zdań pojedynczych ułóż zdanie złożone z imiesłowowym równoważnikiem zdania.
Popraw błędy w poniższych wypowiedzeniach.
Partykułę „nie” piszemy łącznie z imiesłowami przymiotnikowymi (czynnymi i biernymi), niezależnie od tego, czy użyte są w znaczeniu przymiotnikowym czy czasownikowym, np.:
nieoceniony pracownik (= bezcenny, zasługujący na najwyższą ocenę), ale także: obraz nieoceniony jeszcze przez jury [czyt. żiri] konkursu (= taki, którego nie oceniono);
nieopisane trudności (= niedające się opisać), ale także: kraje nieopisane w podręczniku (= takie, których nie opisano).
Matka Boska Nieustającej Pomocy. W Tatrach padał śnieg nieustający od tygodnia.
Przyśnił mi się mój nieżyjący ojciec. Człowiek nieżyjący obecnie w Japonii nie zna grozy trzęsień ziemi.
Partykułę nie piszemy rozdzielnie z imiesłowami przysłówkowymi zakończonymi na -ąc i -łszy, -wszy, np.:
nie będąc na przyjęciu; nie zdając sobie sprawy; nie zjadłszy obiadu; nie załatwiwszy sprawy do końca.
Sprawdź, czy umiesz!
W podanych zdaniach przekształć imiesłowowe równoważniki zdania na zdania z osobowymi formami czasownika.
a) Wędrując ulicami miasta, podziwialiśmy piękne fasady starych kamienic.
b) Z pewnością odniesiesz sukces, systematycznie ćwicząc grę na fortepianie.
c) Wróciwszy do naszych przyjaciół, od razu poprawiliśmy sobie humor.