W czasie deszczu...
Warto wiedzieć!
Czy pogoda wpływa na nasze samopoczucie? Oczywiście! Światło słoneczne dodaje nam energii, poprawia nastrój, obniża poziom stresu, wpływa na nas pozytywnie, a nawet redukuje objawy depresji. W okresach deszczowych i pochmurnych prawie każdy jest bardziej podatny na negatywne emocje, czuje smutek i melancholięmelancholię. Kiedy słońce ukrywa się za chmurami stajemy się ociężali i przygnębieni. W czasie deszczu trudno czasami znaleźć aktywność, która pozwoli przetrwać niepogodę. Niektórzy w takich momentach sięgają po książkę, inni oglądają filmy, a jeszcze inni postanawiają przespać takie dni.
Zastanów się, jakie dźwięki wydaje deszcz. Spróbuj je odtworzyć i zapisz poniżej wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Opisz, co czujesz, kiedy pada deszcz. Nazwij swoje uczucia.
Zapoznaj się z wierszem Na słotę Stanisława Grochowiaka, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Na słotęNa słotęsłotę
Najlepszy jest parasol lampy.
Na słotę
Najczystsze niebo książkowych stronic.
Na słotę
Liścia na szybie trzepocący goniecgoniec
I wiatr
Spoza deszczu migocącej rampyrampy
I pies jest dobry podczas słoty,
Gdy cieplej niż wełna ogrzewa ci stopy.Źródło: Stanisław Grochowiak, Na słotę, [w:] tegoż, Szedł czarodziej - antologia wierszy dla dzieci, t. 1, Warszawa 1986, s. 204.
Odszukaj w tekście wyrażenie, który się powtarza i wyjaśnij, jaką funkcję w wierszu pełni to powtórzenie.
Wiersz przypomina:
- rady w poradniku.
- notatkę w encyklopedii.
- definicję w słowniku.
- opis w książce.
Postać mówiąca w wierszu sądzi, że na słotę najlepsze są...
- parasol, niebo, wełna.
- światło, czytanie, pies.
- liść, wiatr, deszcz.
- lampa, wełna, rampa.


Zapoznaj się z powyższą grafiką i wyjaśnij, na czym polegał pomysł stworzenia metafory parasol lampy. Zwróć uwagę, jak pada światło lampy i jaką rolę pełni parasol w czasie deszczu.
Przyjrzyj się schematowi powstania metafory, który został przedstawiony na ilustracji. Następnie rozszyfruj dwa podane poniżej schematy metafor pochodzących z utworu Stanisława Grochowiaka. Zaproponuj trzy inne metafory, rozpisując je najpierw jako schemat.
Przyjrzyj się schematowi powstania metafory zamieszczonemu poniżej. Następnie rozszyfruj dwa podane poniżej schematy metafor pochodzących z utworu Stanisława Grochowiaka. Zaproponuj trzy inne metafory, rozpisując je najpierw jako schemat.
parasol + lampa = parasol lampy
niebo + książka =
liść + szyba =
Do każdego z podanych poniżej wyrazów dopisz co najmniej trzy określenia bliskoznaczne (pojedyncze wyrazy, czyli synonimy lub związki frazeologiczne).

Trudno poradzić sobie w czasie deszczu bez parasola. Parasole mogą być duże lub małe, kolorowe niczym tęcza lub czarne jak noc, bogato zdobione lub gładkie. Jednak bez względu na wielkość, kształt i kolor mają jedno zadanie – zapewnić użytkownikowi ochronę przed niesprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. A ty co wiesz o parasolach i czy masz swój parasol?
Zapoznaj się z prezentacją pt. Historia parasola, a następnie wykonaj poniższe polecenia.
Wyszukaj informacje na temat rzemieślnika wykonującego i naprawiającego parasole. Ustal, czy ten zawód jest obecnie popularny.
Wyszukaj w dostępnych źródłach, jak nazywa się stojak na parasole, a następnie zaproponuj własne nazwy pojemników/stojaków, np. na ołówki, rowery, komputery.
Wymień dowolny utwór muzyczny, w którym pojawia się parasol. Przedstaw informacje na jego temat, np. wygląd, okoliczności, w jakich został użyty.
Zaprojektuj parasol XXI wieku. Weź pod uwagę materiał, kształt, kolor oraz udogodnienia techniczne, w jakie powinien być wyposażony. Narysuj swój prototyp. Możesz wykorzystać tradycyjne przybory lub poniższy zestaw cyfrowych „kredek”.
Zaprojektuj parasol XXI wieku. Weź pod uwagę udogodnienia techniczne, w jakie powinien być wyposażony. Narysuj lub opisz swój prototyp.
Przeczytaj zamieszczony poniżej utwór Joanny Kulmowej pt.: Parasole i wykonaj ćwiczenia.
ParasoleParasole nigdy nie mówią: „Jak dzisiaj strasznie pada!”
Ledwie zapachnie deszczem, wzlatują w czarnych stadach
Niech tylko się zbierze trochę chmur,
Kracząc wyfruwa parasoli sznur.
I małe parasolęta, co ledwie wykluły się z jajek,
Marzą o takim deszczu, co nigdy nie ustaje.
Siedzą w gniazdach, patrzą na błoto
i radośnie ćwierkają: Potop!
A po deszczu na płacz im się zbiera i ronią kropelki wody,
Kiedy tak tęsknią, zeschnięte, do pięknej brzydkiej pogody.Źródło: Joanna Kulmowa, Parasole, [w:] tejże, Kulmowa dzieciom, Poznań 2007.
Ustal, kogo przypominają przedstawione w wierszu parasole.
Odnajdź w tekście wiersza Joanny Kulmowej fragmenty, które określają cechy parasoli. Zacytuj je, a następnie nazwij zastosowane w wierszu środki poetyckie i określ ich funkcję.
Opisz najbardziej poetycki twoim zdaniem obraz przedstawiony w wierszu. Spróbuj dodać jeszcze swój własny, np. z innymi przedmiotami, które zmieniają się pod wpływem pogody.
Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej tekstem i wykonaj ćwiczenia.
Parasol i parapluj„Noś parasol przy pogodzie” – mówi przysłowie. Ma rację. Nie w tym sensie, że należy „chuchać na zimne” i „przezorny zawsze ubezpieczony”, ale w czysto etymologicznymetymologicznym.
Parasol bowiem – po francusku, z którego to języka wzięliśmy nasze słowo – chroni tylko od słońca. Od deszczu Francuzi mają parapluieą parapluie, co nasi przodkowie spolszczyli jako parapluj. PurystyczniePurystycznie nastawiony autor hasła w tzw. słowniku wileńskimsłowniku wileńskim (1861) notuje: „Parasol chroniący od słońca tłumaczy się na polskie Ciennikiem. Parapluj, parasol, co chroni nas od deszczu, nazywa się niekiedy Oddeszcznikiem; jest to lepsze miano niż Deszczochron”.
Parapluj się jednak w polszczyźnie nie przyjął. Może różnica między paraplujem a parasolem wydawała się Polakom zbyt subtelnasubtelna, a może skojarzenie z pluciem było zbyt silne. Nasz wkład w oswojenie nowego słowa polegał na czym innym: z parasola zrobiliśmy parasolik, a także parasolkę. Skąd wzięła się parasolka?
Nie było w tym wpływu języka francuskiego, bo tam parasol jest rodzaju męskiego. Parasolka mogła powstać przez analogięanalogię do wyrazów bliskich znaczeniowo: osłona, osłonka, ale mogła też wziąć się stąd, że parasolki są małe i dla kobiet, a -ka w polszczyźnie nie tylko zdrabnia, lecz i feminizujefeminizuje (w wersji dla purystów: ukobieca). […]
Źródło: Mirosław Bańko, Parasol i parapluj, wydanie „Kwartalnik Literacki WYSPA”, dostępny w internecie: http://kwartalnikwyspa.pl/miroslaw-banko-w-cyklu-dwie-slowie-parasol-i-parapluj/ [dostęp 20.05.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Podaj dwie cechy świadczące o publicystycznym charakterze tekstu Parasol i parapluj. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Ułóż trzy zdania z wyrazem parasol tak, aby w każdym z nich pełnił inną funkcję: podmiotu, przydawki i dopełnienia.
Sprawdź, czy umiesz!
Wyjaśnij znaczenie litewskiego przysłowia „Nawet najmniejsza kałuża odbija niebo”.
Czy związek frazeologiczny łaknąć jak kania dżdżu odwołuje się do ptaka kani czy grzyba kani? Jedne słowniki umieszczają ten frazeologizm pod hasłem kania (grzyb), a inne pod hasłem kania (ptak). Woda jest niezbędna grzybom do wzrostu, a zatem w zwrocie jest mowa o grzybie. Warto jednak wiedzieć, że dawniej sądzono, iż kanie ptaki pojawiają się przed deszczem i – kwiląc, domagają się picia. Zgodnie z tym można również uznać, że motywacją zwrotu łaknąć (czegoś) jak kania dżdżu jest zachowanie ptaka.
Odszukaj w wykreślance siedem określeń parasola. Kliknij pierwszą literę znalezionego wyrazu i trzymając naciśnięty przycisk myszki, przeciągnij kursor do ostatniej litery tego słowa.
Napisz kartkę z pamiętnika, którą zakończysz słowami: Cieszę się, że tego dnia miałam/miałem ze sobą parasol.
Słownik
podobieństwo
związany z pochodzeniem wyrazu
nadać czemuś cechy żeńskie
pracownik zajmujący się roznoszeniem korespondencji
nastrój łagodnego smutku i głębokiej zadumy
odnoszące się do puryzmu - przesadnej dbałości o poprawność językową
zwyczajowa nazwa Słownika języka polskiego wydanego w Wilnie w 1861 roku
niewielka, drobna









![Kliknij, aby powiekszyć. W nagłówku widnieje napis: Parasol w literaturze. Po prawej stronie znajduje się grafika przedstawiająca czarny, otwarty parasol. Poniżej widnieje tekst: Pan Tomasz – emerytowany adwokat i elegancki mężczyzna, w pochmurne dni parasol stanowi dopełnienie jego stroju. Poniżej znajduje się cytat: "Latem nosił on wykwintne, ciemnogranatowe palto, popielate spodnie od pierwszorzędnego krawca, buty połyskujące jak zwierciadła — i — nieco wyszarzany cylinder. […] W dzień pogodny nosił pod pachą laskę; w pochmurny — dźwigał jedwabny parasol angielski". Bolesław Prus, „Katarynka"](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RZ0DcpHqlTyzO/1710923321/BatuCxFINn0bpR71f6h8XLVmvZPJDEdR.jpg)
![Kliknij, aby powiekszyć. W nagłówku widnieje napis: Parasol w literaturze. Po prawej stronie znajduje się mała grafika przedstawiająca fioletową, złożoną parasolkę. W centrum widnieje tekst: Hagrid - gajowy Hogwartu, używał parasola do rzucania zaklęć (w jego wnętrzu umieścił szczątki swojej zniszczonej różdżki) oraz cytat: "Koniec parasola nagle znieruchomiał, wycelował prosto w Dudleya [czyt. Dadleja]. Błysnęło fioletowe światło, rozległ się suchy trzask, a potem ostry kwik i w następnej sekundzie Dudley tańczył, [...] wyjąc z bólu". J. K. Rowling [czyt. Dżej Kej Rołling], „Harry Potter i kamień filozoficzny". [czyt. Hary Poter] Pod tekstem znajduje się grafika przedstawiająca fioletowy rozbłysk.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RXwekkx320i4y/1710923322/2Jf15RwUDO6aVMSm24hXYKa5tLFFbeRd.jpg)
![Kliknij, aby powiekszyć. W nagłówku widnieje napis: Parasol w literaturze. Pod spodem po lewej stronie znajduje się zdjęcie przedstawiające pomnik kobiety w długim płaszczu i kapeluszu, która w lewej dłoni trzyma torbę, a w prawej, wysoko wyciągniętej do góry – otwartą parasolkę. Obok widnieje tekst: Mary Poppins [czyt. Mery Popins] – niezwykła niania, jej znaki rozpoznawcze to słomkowy kapelusz, dywanikowa torba oraz parasolka z rączką w kształcie papuziej główki, dzięki której bohaterka mogła latać. Pod spodem znajduje się fragment tekstu: "Mary Poppins stała na ganku poniżej, ubrana w płaszcz i kapelusz, z torbą w jednej ręce i parasolem w drugiej. Wiatr wirował wokół niej, […]. Ale Mary Poppins najwyraźniej była zadowolona […]. Z dzikim wyciem wiatr podniósł parasol, […] a Mary Poppins uniosła się z ziemi. […] - Ona leci, […]!" Pamela Travers [czyt. Pamela Trawez], „Mary Poppins"](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R35AyPvG8H4B5/1710923322/1NoV4v2BKMeNzMfwr9jRg8yYsLz0C9wj.jpg)
![Kliknij, aby powiekszyć. W nagłówku widnieje napis: Parasol w literaturze. Poniżej po prawej stronie widać kolorową ilustrację przedstawiającą mężczyznę w sięgających kolan, poszarpanych na końcach spodniach, kaftanie, butach powyżej kostki i kapeluszu, który za pasem ma siekierę, w jednej dłoni trzyma strzelbę, a w drugiej wykonany z patyków i liści parasol. Mężczyzna patrzy w dal na rozpościerające się w tle morze. Po prawej stronie widnieje tekst: Robinson Crusoe [czyt. Kruzo] – rozbitek, wiele lat spędził na bezludnej wyspie, samodzielnie wykonał różne sprzęty, w tym parasol, nosił go jako symbol cywilizacji, za którą tak bardzo tęsknił. Pod spodem znajduje się cytat: "Ze strzelbą tylko i parasolem szedłem w głąb wyspy, a okolica zaczęła mi się wydawać coraz to bardziej znana". Daniel Defoe [czyt. Defo], „Robinson Crusoe"](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RB3H60HIorEFC/1710923322/g8wHlYHcpBMkUgpS2ZNaMJp2nkHxiWzQ.jpg)

