Kolorowa fotografia przedstawia rozłożystą lipę rosnącą na wzgórzu. Drzewo pokrywają zielone liście, a konary porośnięte są mchem.
Kolorowa fotografia przedstawia rozłożystą lipę rosnącą na wzgórzu. Drzewo pokrywają zielone liście, a konary porośnięte są mchem.
W chłodnym cieniu lipy czarnoleskiej...
Lipa
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Już w starożytności doceniano walory lipy, a przede wszystkim jej kwiatu, z którego przygotowywano napój wzmacniający odporność. Na paskach łykałykołyka z drzewa lipowego pisano listy, zaś z drewna wytwarzano strzały, a także wykorzystywano je jako materiał rzeźbiarski. Wśród Słowian, Bałtów i innych ludów europejskich istniało przekonanie, że lipa jest drzewem świętym.
RH2iQqcxh0mHj
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu właściwej ilustracji.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu właściwej ilustracji.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R7xEElKfqaamC
Ćwiczenie 1
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Zapoznaj się z zamieszczoną poniżej animacją i wykonaj polecenia.
RncN4JYo41CEI
Animacja przedstawiająca motyw lipy w literaturze oraz jak funkcjonuje słowo „lipa” w języku potocznym.
Animacja przedstawiająca motyw lipy w literaturze oraz jak funkcjonuje słowo „lipa” w języku potocznym.
Animacja przedstawiająca motyw lipy w literaturze oraz jak funkcjonuje słowo „lipa” w języku potocznym.
Polecenie 1
Na podstawie animacji wyjaśnij, z czym najczęściej kojarzono lipę w literaturze.
RnXSkwMhmMDx5
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Wyjaśnij, gdzie rosły lipy, o których mowa w wierszach przywołanych w animacji.
RhluT2znhE2ap
(Uzupełnij).
Polecenie 3
Sporządź notatkę na temat lipy. Uwzględnij w niej informacje na temat cech charakterystycznych (np. wyglądu, zapachu) oraz zastosowania tej rośliny (np. kwiatów, drewna).
R1b2awNRXkOhA
Zapoznaj się z utworem Jana Kochanowskiego pt. Na lipę i wykonaj ćwiczenia.
R2hqWrZQZRO2j
Nagranie recytacji wiersza "Na lipę".
Nagranie recytacji wiersza "Na lipę".
Jan Kochanowski, Na lipę, czyta Bartosz Woźny
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nagranie recytacji wiersza "Na lipę".
Na lipęJan Kochanowski
Jan KochanowskiNa lipę
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie! Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, Choć się nawysszejj0000008PEB6v21_000tp001nawysszej wzbije, a proste promienie Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie. Tu zawżdyj0000008PEB6v21_000tp002zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają, Tu słowicy, tu szpacyj0000008PEB6v21_000tp003słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekająj0000008PEB6v21_000tp004narzekają. Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły Biorą miód, który potym szlachcij0000008PEB6v21_000tp005szlachci pańskie stoły. A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadniej0000008PEB6v21_000tp006snadnie, Że człowiekowi łacnoj0000008PEB6v21_000tp007łacno słodki sen przypadnie. Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładziej0000008PEB6v21_000tp008kładzie Jako szczep napłodniejszyj0000008PEB6v21_000tp009Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadziej0000008PEB6v21_000tp00Ahesperyskim sadzie.
j0000008PEB6v21_00000_BIB_001 Źródło: Jan Kochanowski, Na lipę, [w:] tegoż, Fraszki, Pieśni i Treny, Warszawa 2005, s. 31.
R19eIsO6iRvJQ
Ćwiczenie 2
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1ZnbRAHZzL3h
Ćwiczenie 3
Zadanie interaktywne, należy wybrać prawidłową odpowiedź spośród podanych możliwości.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
Z podanych poniżej wyrazów wybierz opisane we fraszce Na lipę zalety odpoczynku pod lipowym drzewem i przeciągnij na ilustrację. Poprzyj je odpowiednimi cytatami z wiersza. Wpisz fragmenty utworu w pola tekstowe i przeciągnij w odpowiednie miejsca.
R9L6mfoLYXnuF
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Henryk Pillati, Jan Kochanowski pod ulubioną lipą, 1864
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na słowa zachęcające gościa do wypoczynku pod lipą. Co podmiot liryczny obiecuje?
Zalety odpoczynku pod lipowym drzewem: - cień: „Nie dojdzie cię tu słońce”, - przyjemny zapach: „Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły / Biorą miód”, - śpiew ptaków: „Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają”, - odpoczynek: „A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie, / Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie”.
R7e4S8cGTk5m8
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ciekawostka
Jan Kochanowski w wierszu Na lipę nawiązał do mitologii greckiej, wprowadzając wyrażenie „hesperyjski sad”.
Jan ParandowskiMitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian
Gaja podarowała Herze z okazji jej ślubu z Dzeusem śliczną jabłoń, która rodziła złote owoce. Hera zasadziła drzewo w ogrodzie bogów, na najdalszym zachodzie, gdzie dzień z nocą się spotyka, i kazała je pilnować trzem siostrom, HesperydomHesperydyHesperydom. Na drzewie siedział stugłowy nieśmiertelny smok, mówiący wszystkimi językami ziemi.
unikatowy_wpis_01 Źródło: Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa 1984, s. 130.
Ćwiczenie 5
Wyjaśnij, jak właściciel traktuje lipę w podzięce za to, co od niej otrzymuje. Zacytuj odpowiedni fragment utworu Na lipę.
R7liqnnalgrvU
Przeczytaj uważnie dwa ostatnie wersy fraszki. Zastanów się, czy właściciel dba o drzewo. Czy ceni jego zalety?
Właściciel dba o lipę, uważa ją za cenną roślinę. Troszczy się o drzewo niczym mitologiczne Hesperydy o jabłoń Hery. Cytat potwierdzający słowa: „lecz mię pan tak kładzie / jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie”.
Ri0UeprMjihW1
Ćwiczenie 6
Zadanie interaktywne polega na wybraniu prawidłowych odpowiedzi spośród podanych wariantów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R49yuh6Q2fzef
Ćwiczenie 7
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu odpowiednich wyrazów.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RUdkZhKpvHFzV
Ćwiczenie 7
Uzupełnij notatkę na temat budowy wiersza, uzupełniając ją podanymi poniżej wyrazami.
Uzupełnij notatkę na temat budowy wiersza, uzupełniając ją podanymi poniżej wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1AQf2BX4f6me
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 9
R2TwhEHTpLvrJ
Uzupełnij notatkę na temat fraszki podanymi poniżej wyrazami.
Uzupełnij notatkę na temat fraszki podanymi poniżej wyrazami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
Zredaguj uprzejmą odpowiedź na zaproszenie lipy: „Gościu siądź pod mym liściem...”.
RIzf92ij6g8er
Pamiętaj o zwrocie do adresata i zapisaniu odpowiedzi pełnymi zdaniami.
Szanowna Lipo! Dziękuję za zaproszenie. Z przyjemnością usiądę w Twoim cieniu i odpocznę po trudach dnia. Przybędę w najbliższy piątek o 14.00. Do zobaczenia.
Janek Kowalski
Sprawdź, czy umiesz!
Ćwiczenie 11
Przeczytaj definicję słowa „lipa” ze słownika języka polskiego, a następnie przyporządkuj do podanych zdań właściwe znaczenie tego słowa. lipa 1. drzewo o szerokiej koronie, sercowatych liściach i miododajnych, wonnych kwiatach 2. pot. oszustwo, kłamstwo, bujda 3. pot. tandeta, o czymś niesolidnym, źle zrobionym
R1M0H3Omvi58I
Zadanie interaktywne polegające na zaznaczaniu prawidłowej odpowiedzi.
Zadanie interaktywne polegające na zaznaczaniu prawidłowej odpowiedzi.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4
Połącz przymiotniki z ich znaczeniami i przykładami.
RnyYmv3jV7AfD
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 12
R1N5NYLRvRDhw
Zadanie interaktywne polegające na wpisywaniu wyrazów w zdania.
Zadanie interaktywne polegające na wpisywaniu wyrazów w zdania.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 5
Zredaguj, podobne do lipowego, zaproszenie, np. w imieniu soczystej trawy, sosnowego lasu lub majowego deszczyku.
R1SerVLHZGT6v
Polecenie 6
Zaprojektuj plakat reklamujący „wczasy pod lipą”.
R1FHcR1UWDLe5
Miejsce na rysunek ucznia.
Miejsce na rysunek ucznia.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6
Przygotuj tekst folderu reklamującego „wczasy pod lipą”.
RczoUqTy4e8tw
j0000008PEB6v21_000tp001
nawysszej – najwyżej
j0000008PEB6v21_000tp004
narzekają – tu: śpiewają
j0000008PEB6v21_000tp009
jako szczep napłodniejszy – jak roślinę przynoszącą najwięcej owoców
j0000008PEB6v21_000tp003
słowicy, szpacy – słowiki, szpaki
j0000008PEB6v21_000tp002
zawżdy – dawniej: zawsze
j0000008PEB6v21_000tp005
szlachcić – tu: zdobić, uświetniać
j0000008PEB6v21_000tp006
snadnie – łatwo, bez trudu
j0000008PEB6v21_000tp007
łacno – łatwo
j0000008PEB6v21_000tp008
kłaść – uważać
j0000008PEB6v21_000tp00A
hesperyjski sad – hesperyjskie ogrody, w mitologii greckiej: ogrody bogów leżące na zachodnich krańcach świata, słynące ze złotych jabłek
Słownik
Hesperydy
Hesperydy
trzy córki Atlasa, strażniczki złotych jabłek: Hespere, Ajgle i Eryteis, mieszkają w sadzie na górze Atlas, który Matka Ziemia podarowała Herze. Niektórzy badacze nazywają je córami Nocy
łyko
łyko
tkanka drzew i krzewów przewodząca substancje organiczne, tworząca pod korą włóknistą, lekko wilgotną warstwę
